SCHILDER (n. m.)
TERM USED AS TRANSLATIONS IN QUOTATION
ARTISAN (fra.)TERM USED IN EARLY TRANSLATIONS
/FILTERS
LINKED QUOTATIONS
Quotation
1 O Hebes spruyten, Genius Scholieren,
Ghy die hier en daer, in plaetse van schrijven, {D’Ouders seggen lichtelick, sy willen hun kinders Schilders maken, doch t’is hun werck oft in hun macht niet.}
Hebt becladdert, en vervult u Pampieren,
Met Mannekens, Schepen, verscheyden dieren,
Dat ghy nau ledighe plaets’ en laet blijven,
Schijnend’ of Natuer u voort wilde drijven,
Een Schilder te wesen, soo dat u Ouders
V daer toe aenvoeren op lijf, en schouders.
2 By ghemeyn oordeel wordt u toeghewesen,
Te zijn een Schilder, t’woort is licht te spreken,
maer Schilder, en Schilder, siet, tusschen desen {Tusschen Schilder en Schilder light eenen grooten bergh.}
Leyt soo hooch eenen grooten Bergh gheresen,
Dat veel de reyse moeten laten steken,
T’is hier niet te doen met maenden oft Weken,
maer volcomen Iaren hier toe behoeven,
Aleer dat ghy eenich gheniet sult proeven.
[D'après NOLDUS 2008, p. 11-12:] 1 Ô enfant d’Hébé, écoliers du Génie vous qui, ici et là, plutôt que d’écrire, {Les Parents disent facilement qu’ils veulent faire de leurs enfants des Peintres, mais ce n’est ni leur travail, ni dans leur pouvoir.} avez barbouillé et rempli vos Papiers de Bonshommes, Bateaux, animaux variés sans laisser vide un seul endroit : Il semble que la Nature vous pousse à devenir Peintre, de sorte que vos Parents, sur leurs épaules, vous portent vers ce destin à leurs dépens. 2 Par un commun accord on vous désigne pour être Peintre ; c’est facilement dit. Mais entre Peintre et Peintre, voyez, il y a une grande Montagne, si élevée {Entre Peintre et Peintre, il y a une grande montagne.} que beaucoup à l’ascension doivent renoncer. Des Mois, encore moins des Semaines, n’y suffisent pas mais des Années entières sont nécessaires avant que vous n’éprouviez du plaisir.
Conceptual field(s)
Quotation
4 Sijt dan ghewaerschouwt, want der Consten kele
Looft soetelijck nae de Serenes stemmen,
Aenlockend’ elcken bevallijck ten spele,
maer by haer te comen moetmen al vele
Weghen besoecken, en waters doorswemmen,
Noch isser soo hoogh eenen bergh te clemmen,
Ghy en comtter niet over vroegh noch late,
Of ghy en hebt de Natuere te bate. {Sonder Natuere canmen geen Schilder worden.}
[D'après NOLDUS 2008, p. 12:] 4 Soyez donc averti, car la gorge de l’Art imite doucement les voix des Sirènes attirant chacun vers son jeu charmant. Mais pour arriver à lui, on doit emprunter de nombreuses voies et nager par toutes les eaux. Il reste ensuite à gravir une montagne si haute que vous n’y arriverez jamais si la Nature ne vous protège. {Sans la Nature, on ne peut pas devenir Peintre.}
Conceptual field(s)
Quotation
8 Of ghy de Natuer hebt t’uwer vriendinnen {Vroech is te mercken, of yemandt een goet Schilder sal worden.}
By den aerdt dijns gheests salmen vroech afmeten,
Want t’moet schier van in de Wieghe beginnen […]
9 […]
Onder der Graphidis Consten subditen,
Ionghers die namaels de ghemeyn limiten
Hebben t’overvlieghen, sullen opheffen
En vroech beginnen, ander overtreffen.
10 Doch drijft u Natuere tot sulcke weghen,
Met behendich vernuft, daer toe bevallijck,
Hebbend’ een sulck deel uyt haer handt vercreghen,
Dat ghy in uwen gheest, sin en gheneghen,
Bevoelt leven inbeeldinghen ontallijck,
naer den prijs te schieten, u niet en sal ick
Ontraden, ter avontueren oft mochte
Ten eynd’ eens ghelucken dat het gherochte.
11 Doch geenen arbeydt laet u verdrieten,
Die aenhoudt, mach op verwinninghe hopen,
nae t’besueren machmen t’soete ghenieten:
[…]
[D'après NOLDUS 2008, p. 13:] 8 Si la Nature vous est propice {On voit très tôt si quelqu’un peut devenir un bon Peintre.} on le verra très tôt à la tournure de votre esprit. […] 9 […] De même, feront, parmi les serviteurs de l’Art du Dessin ces jeunes qui plus tard dépasseront les limites communes ; ils s’élèveront et commenceront tôt à dépasser les autres. 10 Mais si la Nature vous pousse dans cette direction si, avec une vive intelligence, inclinée à ces choses, vous avez reçu de sa main une telle part, que vous sentez vivre dans votre esprit, sens et goût d’innombrables figures et idées, de tenter l’aventure je ne vous déconseillerai pas car, - qui sait ?- la résussite pourrait être à l’horizon. 11 Mais qu’aucun labeur ne vous attriste. Celui qui persiste peut espérer la victoire. Après le dur effort, on jouira d’une douce récompense, […]
Conceptual field(s)
Quotation
23 Dus de dronckenschap met haer quade vruchten, {Dat de Schilder-jeught, dronckenschap vermijden moet.}
Die te langh, en t’onnut zijn om verhalen,
O leersaem sinnen, wilt wijselijck vluchten,
Op dat der Consten verkeerde gheruchten
In den afgrondt Stigis eens mochten dalen,
Als van Schilder cranck-hooft, en oock mocht falen
T’ghemeyn volcx Spreeckwoort, hoe Schilder hoe wilder. {T’spreeckwoort moest wech, van hoe Schilder hoe wilder.}
En verkeerde in, hoe Schilder hoe stilder.
[D'après NOLDUS 2008, p. 17:] 23 Alors, l’ivresse, avec tous ses mauvais fruits, {Que les jeunes Peintres doivent éviter l’ivresse.} qu’il serait trop long et inutile de raconter, O, esprits curieux, il faut la fuir sans regret. Pour que puisse enfin se perdre dans l’abîme du Styx toutes ces fausses rumeurs sur les Artistes comme « un Peintre est fou », et que puisse s’effacer le Proverbe populaire : « Plus on est Peintre, plus on est sauvage ». {On devrait supprimer le proverbe « Plus on est Peintre, plus on est sauvage. »} pour se transformer en « plus on est Peintre, plus on est serein ».
Conceptual field(s)
Quotation
Staet de Konstenaers maer alleen daer op te letten, dat sy haer selven in dit stuck niet al te vele toe geven, met Dionysius Longynus {de sublimi oratione par. 2} wat onderscheydt maeckende tusschen de verbeeldenskracht die de Poeten gaerne maeckt; en d'andere die de Schilders te werck stelt. De Poetische fantasije en heeft anders gheen ooghenmerck, als een onsinnigheyds der verwonderinghe te verwecken: De Konstenaers daer en teghen sijn maer allen op de uytdruckelickheydt uyt. Soo soecken 't oock de Poeten alsso te maecken, seght den selvighen Autheur {par. 13}, dat haere ghedichten fabelachtigh en de waerheydt onghelick souden schijnen te sijn; 't fraeyste daer en teghen 't welck in de fantasije der Schilders aen ghemerckt moet worden, bestaet daerin, dat haere verbeeldinghen krachtigh sijn en de waerheydt over-een komen. Aenghesien wy dan uyt het ghene tot noch toe gheseyt is ten volsten overtuyght sijn dat de fantasije de Schilders soo wel als de Poeten treffelicke verbeeldinghen voordraeght, soo en mach oock niemant daer aen twijffelen of 't staet hun beyde toe dese milde Beelden-voetster in grooter waerdt te houden, ten eynde dat de selvighe door een daghelicksche oeffeninghe vast en seker ginghe, sonder in 't minste te wanckelen of sich yet van 't ghene sy eens ghevat heeft te laeten ontvallen. […] Soo verstaen wy dan oock uyt het gene voor desen gheseyt is de reden waerom Dionysius Longinus {par. 13} betuyght dat het voornaemste eynde der fantasije in de uytdruckelickheyt ofte duydelickheyt bestaet: als oock dat de Konst door 't behulp der fantasije gheholpen sijnde ghemackelick van de menschen schijnt te verwerven het ghene sy hun afdringht,
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] It is only necessary for the Artists to pay attention that they do not show themselves too much in this part, discerning somewhat, together with Dionysius Longynus {…}, between the imagination that makes the Poets; and the other that puts the Painters to work. The Poetic fantasy has no other aim than to stir a senselessness of astonishment: The Artists by contrast only aim at perspicuity. The Poets also try to make it such, says the same Author {…}, that her poems would appear to be fabulous and different from the truth; by contrast the most splendid [NDR: element] which has to be noticed in the fantasy of Painters, consists of this, that her representations are powerful and consistent with the truth. Seeing that we are then completely convinced, from that which has been said up until now, that the fantasy offers striking representations, as such nobody can doubt that both place high value on this mild 'Image-nurse', with the result that it surely goes through daily exercise, without ever staggering or letting go of anything they once comprehended. […]From that which has been said before we thus we understand the reason why Dionysius Longinus {…} declares that the principal aim of fantasy exists in the perspicuitys or the clarity: as well that the Art, helped by the assistance of fantasy, appears to easily obtain of man that which she exacts of him.
Conceptual field(s)
Quotation
Indien het dan ghebeurt dat hy sich in een gheselschap vindt in ’t welcke eenighe luyden merckelick ontstelt sijn, men soude terstond uyt sijnen aendachtighen ernst afnemen dat hy sulcken gheleghenheyd ghesocht heeft, om uyt d’ooghen der ontstelder mensen de veelvoudighe gedaente van gramschap, liefde, vreese, hope, smaed, vroolickheyd, vertrouwen, en dierghelijcke beweghinghen meer te lesen. Alhoewel nu de Konst-lievende groote Meesters haer meeste werck en studie hier van maeckten, nochtans plaghten sy somwijlen oock een weynigh tijds uyt te splijten om de Zede-konst, de naturelicke Philosophie, verscheyden Historien, Poetische versierselen, als oock de Mathematische wetenschappen te versoecken: Want al ist schoon saecke dat de zede-vormers, de naturelicke Philosophen, de Historie-schrijvers, de Poeten, de mathematijcken mede niet maghtigh sijn een eenigh Schilder te maecken; Nochtans brenght de kennisse deser Konsten soo veele te weghe, dat de Konstenaers die sich op dese wetenschappen redelick wel verstaen voor beter ende volmaeckter Schilders worden ghehouden.
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] Whenever it happens that he finds himself in a group in which some people are clearly startled, one would immediately believe from his attentive seriousness that he has sought out such a situation, to read from the eyes of the startled peopled the manifold appearance of wrath, love, fear, hope, blame, happiness, trust and such movements. Although the Art-loving great Masters made the most work and study of this, nonetheless they sometimes also tend to free some time to attempt the Art of Virtue, the natural Philosophy, several Histories, Poetical embellishements, as well as the Mathematical sciences: Since although it is clear that the ethics, natural Philosophers, History-writers, Poetes and mathematicians are unable to make any Painter [sic]; nonetheless the knowledge of these Arts brings forth so much, that the Artists who manage quite well in these sciences are thought to be better and more perfect Painters.
This excerpt does not occur in the Latin edition of 1637. [MO]
Conceptual field(s)
Quotation
Dient tot antwoordt, dat ons ghevoelen niet met alleen daer door soude verswackt worden, al stonden wy bekent dat eenighe Meesters sonder ’t behulp van d’andere Konsten en wetenschappen redelicke Schilders gheworden sijn; ghemerckt wy in dese onse verhandelinghe niet en spreken van de gemeyne dozijnwerckers, maer alleenlick van de rechte Konstenaers; die in ons oordeel gheleerde kloeckaerds behooren te wesen; dat is; mannen van sulcken uytnemenden verstand en naerstigheyd, dat de Nature t’saementlick met de Konste tot haere volmaecktheyd schijnt aenghespannen te hebben.
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] It serves as an answer, that our feeling would not only be weakened by it, although it is known to us that some Masters have become acceptable Painters without the assistance of the other Arts and sciences; seen that we are not discussing the common ‘mass producers’ here, but only the real Artists; who, in our opinion, ought to be learned smart numbers; that is, men of such an outstanding mind and diligence, that it appears that Nature and Art have been combined for its perfection.
Junius defines what an artist (‘kunstenaar’), distinguishing between those who produce art works by the dozen (‘dozijnwerker’) and true artists. The difference lies in their level of knowledge (‘verstand’) and diligence (‘naarstigheid’), although he acknowledges that some masters (‘meester’) have managed to become reasonably good without this. Only the combination of nature and art will lead to perfection in art. Junius states his intention to only talk about these true artists in his text. This excerpt does not occur in the Latin edition of 1637. [MO]
Conceptual field(s)
Quotation
[...] Een schilder plagt insghelijcks de groote menighte van soo vele ende verschydene verwen, die hy tot het opmaecken sijnes Contrefeytsels voor hem heeft, lichtelick t’onderscheyden, en sich met een vaerdighe hand ende ooghe tusschen de voorghestelde wachs-verwen en sijn aenghevanghen werck besigh te houden. Want gelijck men tot het schrijven van ’t eene of ’t andere woord maer alleenlick eenighe sekere letteren van doen heeft, sonder ’t gantsche A,B,C, overhoop te haelen, even alsoo behoeft men tot het opmaecken eener Schilderye maer alleen de noodwendighste verwen nae den eysch van een Konst-maetigh oordeel aen te strijken, sonder de gantsche menighte van soo vele verscheydene coleuren plotselinghs blindelings op het tafereel te smacken. Die Schilders worden maer alleen voor de beste Konstenaers ghehouden, seght Greg. Nazianzenus {Carm. x.}, dewelcke de waerachtighe en levende ghelijckenisse der gheschaepener dinghen in haere tafereeelen afmaelen: d’Andere daer en teghen, die nae een ydele vermenghinghe van veele gantsch treffelicke ende vermaeckelicke Coleuren anders niet dan een gheschilderde tempeest in haere stucken vertoonen, ghelijckse verde van de rechte Konst-oeffeningh afwijken, soo en maghmen hun desen eerlicken naem met ghenen schijn van reden toepassen.
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] …A painter tends to simultaneously easily discern the great number of so many and different colours, which he has in front of himself in order to compose his Portrait, and busy himself with an able hand and eye amongst the proposed wax-paints and his commenced work. Because just like one only has to deal with some certain letters in writing one or the other word, without messing up the whole ABC, as such one only needs to apply the most necessary colours, after the demand of an Artful judgement, to compose a Painting, without suddenly flinging the whole number of so many different paints blindly on the painting. Only those Painters are thought to be the best, says Greg. Nazianzenus {…}, who paint the true and lively similitude of the created things in their paintings: the Others on the other hand, who show nothing but a painted storm in their works after the vain mixing of many rather good and entertaining colours, as they diverge further from the true Art-practice, as such one may not give them this honest name with any appearance of reason.
Conceptual field(s)
ANGEL, Philips, Lof der Schilder-Konst, Leiden, Willem Christiaensz van der Boxe, 1642.
2 quotationsLa seconde moitié de l’ouvrage aborde les différentes qualités qu’un peintre doit avoir s’il veut accéder à la renommée. L'intérêt du texte réside notamment en ce que, loin de dénigrer un certain type de peinture au profit d’un autre, l’auteur s’adresse tout au long de son développement, que l’on peut diviser en 14 recommandations, à l’ensemble de la communauté des peintres quelle que soit leur spécialité, nous offrant ainsi un micro-panorama de la pratique artistique de son temps. Le témoignage d’Angel nous est d’autant plus précieux pour la connaissance de la peinture hollandaise du XVIIe siècle que celui de Van Mander porte avant tout sur les artistes du siècle précédent et celui d’Hoogstraten, relativement partisan, intervient à la toute fin du siècle à une période ou l’art hollandais est déja sur le déclin.
Quotation
Maer nu moet eens besien werden, wie de selve naest by komt: De Beeldt-houwers segghen tot haren voordeel, dat een Schilderye Sophistisch is, alleen schijn, sonder sijn, overmidts in een Schilderye niet te vinden is het gheen in den selven schijnt te sijn; soo en ist met de Beelt-houwers Kunst niet, maer is tastelijck, al-hoe-wel oock de Schilders de selve dinghen na botsen die de Beeldt-houwers doen; en met meer dinghen, te weten, met Gedaenten en Verwen; en de Beeld-snijders alleen met Gedaenten, nochtans maecken sy haer waerlicker en natuerlicker na.
[proposition de traduction, Léonard Pouy:] Examinons maintenant qui s’en approche au plus près [de la nature]. Les sculpteurs déclarent à leur avantage que la peinture est sophistique, à peine une apparence sans essence, puisque l’on ne peut trouver dans une peinture la chose qu’elle semble être. Ce n’est pas le cas de l’art des sculpteurs, qui est tangible, et ce même si les peintres imitent les mêmes choses que les sculpteurs et avec davantage de moyens, à savoir des formes et des couleurs, tandis que les graveurs ont recours à la forme seule, qu’ils rendent de manière plus véritable et naturelle.
Conceptual field(s)
Quotation
Nu trachtende na het eynde, voor een besluyt, laet ons eens sien hoedanich dat soo een Schilder na rechten eys behoorden ghestelt te sijn, die hem onder het ghetal van dese Loff-waerde Gheesten soude konen voegen, sonder daer over bespot te werden; want seeckerlick, alle die de naem van Schilders voeren, en moghen hier niet onder ghestelt werden, vele soude haer selven hier wel kittelen datse lacchen soude; denckende, is het soo met onse Konst gelegen, dat de selve soo uytsteeckende is, soo moet ick yets groots van mijn selven gevoelen, aenghesien ick mede een van haer Burgers ben, maer het soude met vele van dese lieden soo ghestelt sijn als met de Pauwen, dewelcke met een grootsheyt de borst voor-uyt steecken, een vermaeck scheppende inde schoone pluymen van haer steert, maer siende eens op haer voeten van hoe slechten glans de selve sijn, so latense de steert vallen, en gaen vol van schaemte al buckende heen. Soo soude het met veel van de selve oock toe gaen, wanneerse van soo groote dinghen van de Schilders hooren, die soo uytmutende gheweest sijn, en dat sy mede met de naem van Schilder ghenaemt werden, met de selve mede een waren, maer wanneer sy eens hare stucken, by die vermaerde Gheesten haer werck stelden, soo soudense met de Tauwe met neer-geslagen hoofde swanger sijnde van schaemte en spijt, al drupende moeten heen gaen: doch, om te weten hoedanich hy gestelt moste sijn om mede onder de meenichte van de Vermaerde te komen, soo let wel hoedanigh ick hier eene door mijn Penn' aff schilderen sal, dewelcke hem sonder beschimpt te werden, als verdient hebbende aen dese Rey, sal moghen voeghen. Voor eerst: Soo in hem is een ghesont Oordeel: Een seeckere en ghewisse Teycken handt: Een vloeyende Gheest om eygentlick te Ordineeren: Het geestighe Bedencken der aenghename Rijckelijckheyt: Het wel schicken der Daghen en Schaduwen, by een goede waerneminghe der eyghen natuerlicke dinghen: Een wel-gheoeffent verstant in de Perspectiven, en dat niet min ervaren in kennisse der Hystorien, vergheselschapt met verre en eygentlicke na ghedachten, spruytende uyt veel-ghelesen en onder-socht te hebben. Die mede eenich begrijp der Matimatische dingen heeft: Een die de Anatomy grondich verstaet: Die de Natuyr meer soeckt na te bootsen dan andere Meesters handelinge: Die de Verwe vleysich onder een weet te smeuren: Die onderscheyt van alle Wolle-Laeckenen, Linde, en Zijde Stoffe weet uyt te drucken: Die een wacker, doch soet-verliesent Penceel heeft, en soo by alle dese dingen in hem ghevonden kan werden de soet-mondige wel-spreeckentheyt van Appellus, vergheselschapt sijnde met de kuysheyt Michael Angolo; en daer-en-boven de lust en vlijt tot wercken van Dominicus Girlandaio; soo mach met recht van de selve geseyt werden, dat hem de huldinghe van een eeuwighe ghedenckwaerdighe Eere-kroon toe-ghewijdt moet werden.
[proposition de traduction, Léonard Pouy:] Arrivant à notre terme, examinons pour conclure les qualités nécessaires requises d’un peintre pour qu’il puisse rejoindre les rangs de ces esprits vénérables sans être moqué. Car il est certain qu’il ne suffit pas de se considérer peintre pour se voir ainsi considéré. Beaucoup seraient chatouillés par l’idée de penser que si leur art est si excellent alors eux aussi doivent se considérer de la sorte étant donné qu’ils font partie de ses bourgeois. Mais beaucoup d’entre eux seraient comme des paons, bombant fièrement leur torse et se délectant du fin plumage de leur queue, mais découvrant le piètre lustre de leurs pattes, laisseraient retomber leur queue et se plieraient de honte. Il en irait de même chez beaucoup, qui entendant de si grandes choses au sujet des peintres du passé, pourraient penser qu’ils sont des leurs étant donné qu’ils portent eux aussi le nom de peintre. Mais s’ils plaçaient leurs œuvres aux côtés de celles de ces esprits célèbres, tel le paon ils seraient emplis de honte et de tristesse et devraient s’en aller la tête baissée. Afin de découvrir quelles qualités l’on doit avoir pour se voir admis au rang des plus célèbres, notez donc le portrait que je dresse ici au moyen de ma plume de celui qui mériterait de rejoindre ces rangs sans peur de se voir moqué : Il a un jugement sensé, une main sûre et fiable pour dessiner, un esprit agile pour les arrangements naturel, une pensée ingénieuse pour plaire par sa richesse [décorative], une bonne convenance des jours et des ombres, avec une bonne observation des propriétés naturelles des choses, une compréhension bien exercée de la perspective, et une non moins bonne expérience dans la connaissance des histoires, associée de réflexions profondes et essentielles fondées sur de vastes lectures et études. Il doit également posséder quelques rudiments des principes mathématiques et une solide compréhension de l’anatomie. Il cherche davantage à imiter la nature que la manière de faire d’un autre maître. Il sait comment mélanger la peinture pour obtenir des couleurs de chair et fait la distinction entre les drapés de laine, de soie ou de lin. Il a un pinceau agile mais suave. Et s’il peut combiner toutes ces qualités avec la douce éloquence d’Apelle et la chasteté d’un Michel-Ange, et possède également le désir et la diligence de Domenico Ghirlandaio, il peut être dit à juste titre que cette personne mérite l’hommage d’une couronne d’honneur éternelle et mémorable.
Conceptual field(s)
Quotation
Binnen de Stadt Theben wierdt op de Schilders soo naeuw acht genomen, datter niemant en mochte binnen de Mueren bancken, dan die uyt-stekende Geesten waren, en een Roem-ruchtigen Naem hadden: {Die van Theben jaghen de Brodders de Stadt uyt.} Ja diegene, welcke eenige Botte of onverstandighe Tafereelen maeckte, vervielen in een sware Boete, of moesten de Stadt ruymen: want de Overigheyt en wilde niet gedoogen dat den eenen Ezel voor den anderen souw sitten Kladden, en een Edele geachte Const met hun besmeerde Doecken in ’t Voet-sant helpen: tot welcken eynde sy een Verbodt lieten uyt-gaen, dat hem niemandt (die de Loffelijcke Schilder-konst als een rechtschapen Meester oeffende, ) sich en mochte vermengen met de Luyden van geringhe handt-wercken, often die maer van eenen slaefachtigen geest waren.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Within the City of Thebes they paid such close attention to the Painters that nobody was allowed to settle inside the Walls, than those who were excellent Minds and had a famous Name: {Those of Thebes chased the Botchers out of the City.} Yes those, who made some dull or unwise Painting, were given a heavy Fine, or had to leave the City: because the Government did not want to accept that a Donkey would sit and daub in front of the others, and would bring the noble Art to the Ground with their smeared Canvases: which made them impose a ban that nobody (who practiced the Praiseworthy Art of Painting as a righteous Master,) was allowed to mingle with the Type of man who made mediocre craftwork, or who were just of a slavish mind.
Conceptual field(s)
Quotation
Het staet dan voor eerst by alle verstandige onfeylbaer vast, dat die een goet Schilder wil wesen, trachten moet een seecker ende volkomen Teyckenaer te zijn: {Een Schilder moet voor al een goet Teyckenaer zijn.} Gelijck wy daer van in onse Teycken-konst verscheyden aenmerckingen, tot bewijs der nootsaecklijckheyt van die Const doen. Soo is ‘et oock ten anderen noodigh dat den Schilder de Architecture ofte Bouw-kunde versta, volgens d’Exempelen van veel fraye en vermaerde Meesers die daer in hebben uytgebloncken, als in ons derde Boeck sal aengewesen werden. {Moet d’Architecture verstaen.}
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] First of all it is infallibly certain to all sensible people, that he who wants to be a good Painter, has to attempt to be a confident and perfect Draughtsman: {A Painter principally has to be a good Draughtsman.} As we offer different comments as proof of the necessity of this art in our Teycken-konst. As such is it also necessary that the Painter understands Architecture or Art of Building, following the example of many good and famous Masters who have excelled in it, as will be argued in our third Book. {Must understand Architecture.}
Goeree refers to his book on the Art of Drawing (Inleydingh tot de al-gemeene Teycken-konst…, 1668) and his book on Architecture (d’Algemeene Bouwkunde…, 1681). [MO]
Conceptual field(s)
Quotation
Ten derden soo moet een Schilder volgens de alderseeckerste regelen, oock vast ende grondigh inde perspectijve ervaren zijn, en die so wis als sijn A.B.C. van buyten konnen, ten eynde hy alles wat hem inde Schilder-konst ontmoet, daer na richten moge. Hierom sal een Jongh Schilder, selfs vanden aenvangh dat hy de Schilder-konst ter handt neemt, groote vlijt aenwenden, om te weten wat de perspectijf is, hoe die inde nature gesien wort, en hoe dat deselve inde Konst, volgens de regulen die ons gesicht in ’t sien vande natuerlijcke voorwerpen heeft, gegront is;
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Thirdly a Painter has to be firmly and profoundly experienced in perspective according to the most certain rules, and know them as good as his alphabet, so that he can shape everything that he encounters in the Art of Painting according to it. Therefore a young Painter, even from the beginning when he takes up the Art of Painting, should apply great diligence, to know what the perspective is, how it is seen in nature and how it is grounded in the Art, according to the rules that our sight has in seeing natural objects;
Conceptual field(s)
Quotation
Ten vierden moet een Schilder oock seer wel de Anatomie, ofte de uyt en inwendige gestalte, ende verdeelinge van ’s Menschen beeldt verstaen: {Oock in de Menschkunde of Anatomie ervaren weten.} Hy moet daer van weten de juyste proportioneele Natuer-maet, en ontledinge van yder deel ten opsicht van ’t geheel, gewicht en tegen-gewicht in ’t bewegen. Veranderlijckheydt van alle soo natuerlijke als gemaeckte Actien, gelijck daer zijn gaende, staende, sprekende, wijsende, loopende, springende, werpende, torssende, treckende, staende, buckende ende andere ontelbare doeningen meer. Hoe die bewegingh door de Musculen of Spieren {Musculen.} worden uytgevoert, en hoe die van gedaente en bysonder gebruyck zijn, waerse in dese of gene Actie het meeste gewelt doen, ende sich sien laten.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Fourthly a Painter should also understand the Anatomy very well, or the external and internal posture and distribution of the Human figure: {Should also be experienced in the Anatomy.} From this he should know the right proportional size in Nature, and the analysis of every part in regard to the whole, the weight and counter-weight in its movement. The variability of all natural and composed Actions, as for example going, standing, speaking, pointing, walking, jumping, throwing, carrying, pulling, standing, bowing and countless other actions. How this movement is carried out by the Muscles {Muscles.}, and how these are in appearance and specific use, where they put the most effort in one or another Action, and show themselves.
Conceptual field(s)
Quotation
De gansche Pogingh van een Schilder die na een geluckigh eynde traght, kan bequamelijck in dry onderscheyde tijden van Doeningh afgedeelt worden. d’Eerste is de studie diemen moet aenwenden om te leeren; De tweede, geleert zijnde, te yveren na eenen grooten naem: De derde, te arbeyden om een eerlijcken Rijckdom te verkrijgen. { ’t Gansche leven van een verstandigh Schilder in 3 tijden onderscheyden.}
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] The whole attempt of a Painter who strives for a successful result, can adequately be divided in three separate moments of action. Firstly the study that one should apply to learn; Secondly, being learned, striving for a great name: Thirdly, working to obtain an honest Wealth. {The whole life of a wise Painters divided into three periods.}
Conceptual field(s)
Quotation
[…] {Teycken-Konst is voornamentlijck noodigh aen de Schilder-Konst.} soo valt licht te oordeelen datse het begin en het eynde van de groot-geachte Schilder-Konst, tot indien hooghsten trap moet wesen: ghewisselijck isse ergens toe nuttigh hier isse geheel noodigh, hier moetse het alles doen, ja sy moet de Ziel wesen die de Schilder-Konst het leven geeft; want ghelijck de Ziel inden Mensche woont en het lichaem doen aengenaem wesen, alsoo geeft oock de Teyckeningh aende Schilder-Konst de levendige wercksaemheyt; en soo verr’ als de Ziel het lichaem overtreft; so verre gaet oock de Teyckeningh het Schilderen te boven. {Teycken-Konst is de Ziel van de Schilder-Konst.} De Ziel wort geseyt te konnen in wesen blijven en op haer selven buyten ’t Lichaem te bestaen: Maer het Lichaem niet ontbloot zijnde vande Ziel. Soo oock de Teycken-Kunst kan in een volmaeckte getekende af-beeldinge levendigh woonen buyten de Schilder-Konst, maer het Schilderen sonder Teyckenen is doot en levenloos, of liever niet met allen. Maer ghelijck als het Lichaem met de Ziel een volkomen Mensch uytmaeckt, even soo moet het Teyckenen en Schilderen de Schilderye voortbrengen; blijvende echter waerachtigh, dat de Teycken-Kunst in ’t bysonder aengehmerckt, ten opsicht van het Schilderen, deselve verre te boven gaet. {Men vint meer slegte Teyckenaers die wel Schilderen, dan goede Teyckenaers die slegt Schilderen.} Dit wert ons noch nader door de daeghelijckse ervarentheydt bewesen, door dien men siet datter meer Schilders dan slechte Teyckenaers en eenighsins wel Schilderen; dan goede Teyckenaers die slecht Schilderen, gevonden worden; gelijck oock van F. Iunius ten desen opsicht seer wel is aengemerckt, dat de Antique vermaerde Schilder, noyt soo seer de aengenaemheyt en kracht harer Konste en stelden, in ’t leggen der Verwen, om daar door hunnen dingen op te proncken, als wel in ’t verstandt van een overvaste Teycken-Konst.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] […] {The Art of Drawing is mostly necessary for the Art of Painting.} as such it is easy to judge that the beginning and end of the highly praised Art of Painting, is necessary until the highest level: she is certainly useful somewhere here she is necessary, here it should do everything, yes she has to be the Soul that gives life to the Art of Painting; Just like the Soul lives in Man and makes the body pleasant, similarly the Drawing provides the Art of Painting the lively action; and as far as the Soul surpasses the body; as such the Drawing surpasses the Painting. {The Art of Drawing is the Soul of the Art of Painting.} The Soul is said to be able to stay in a person and independently exist outside the Body: But the Body cannot be without the Soul. As such the Art of Drawing can exist in a perfectly drawn depiction independently from the Art of Painting, but Painting is dead and lifeless without Drawing. But like the Body makes a complete Man with the Soul, similarly Drawing and Painting have to produce the Painting; it remains true however, that the Art of Drawing in particular, in comparison to Painting, greatly surpasses it. {One may find more bad Draughtsmen who can Paint well, than good Draughtsmen who Paint badly.} This is proven to us even further by everyday experience, in which one sees that on can find more Painters than bad Draughtsmen can Paint reasonably well; than good Draughtsmen who Paint badly; just like it has been noted by F. Junius in this regard, that the famous Ancient Painter did not so much place the comeliness and power of their Art in the adding of Colours, to embellish their things, but rather in the sense of a very steady Art of Drawing.
Junius is not mentioned in the English translation. In fact, the whole comparison between Painters and Draughtsmen in the Dutch original (second edition) is missing in the English translation (after the first Dutch edition). [MO]
Conceptual field(s)
Quotation
{Laetdunckentheyt van sommige die wat beginnen te kunnen.} Doch voor al en moetmen sich niet laten voorstaen, alsmen wat begint te kunnen en te kennen, datmen genoegh kan, en dinghen dadelijck om tot de Pinceel over te gaen, willende nu een Schilder en geen Teyckenaer wesen, latende uyt dat insicht terstont het Teyckenen varen; Welcke onkundige laetdunckentheyt heden ten dage veel Jonge Schilders jammerlijck onder de voet hout; niet tegenstaende wy soo veel Exempelen van brave Meesters hebben, die geduerende haer gansche leven, hun weeckelijcke Collegien waer genomen, en hare Academy-beelden gheteyckent hebben: en dat niet te hoy en te gras, als ’t haer voorquam, maer tot aen het eynde van haer leven een gewoonte van veel Teyckenen hebben gemaeckt. Gelijck de menigte van brave Teyckeningen die soo nu als dan by ’t versterf van groote Meesters tevoorschijn komen, getuygen konnen.
’t Was oock voor desen een ghebruyck binnen Roomen, en het wert ‘er noch wel geoeffent, datmen de Jeught sesthien, achtien, ja somtijts twintigh Jaren langh niet en liet doen dan Teyckenen, sonder oyt Verw’ of Pinceel inde handt te nemen.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] {Arrogance of some who are starting to be able to do something.} But most of all one should not pride oneself, once one begins to be able to do and know something, that one can do enough, and immediately move to the Brush, now wanting to be a Painter instead of a Draughtsman, letting go of Drawing from that perspective; Which incompetent arrogance nowadays regrettably bothers many young Painters; notwithstanding that we have so many Examples of good Masters, who during their entire life, have taken their weekly Colleges, and have drawn their Academy Figures: and all this not haphazardly, when they felt like it, but they have made a habit out of Drawing until the end of their lives. As the mass of good Drawings that now and then comes to light after the decease of great Masters, can bear witness. It used to be common in Rome, and it was practices a lot, that one did not allow the Youth to do anything else for sixteen, eighteen, yes sometimes twenty years long, than Drawing, without ever taking Paint or Brush in hand.
Conceptual field(s)
Quotation
[…] ghelijck ons Seneca in een sijner Brieven dat seer aerdigh voordraegt, als hy den aert van een rechtschapen Schilder alsdus beschrijft, Het valt den Constenaer genoeghlijcker (seyt hy) te Schilderen dan Geschildert te hebben, d’ernstige bekommernisse die hem ontrent het gansche beslagh sijnes Wercks besich hout vint een onderlinge lust inde besigheydt selve: De Vreught der gene die ’t van ’t voltrocken Werck ter zijden leggen, is nergens na soo groot; sy genieten nu de Vreught harer Konste, daerse te vooren de Konst selver genooten, soo lange namentlijck alse noch Schilderden. ’t Welck alles leert datmen liever moet doen, als gedaen hebben.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] […] as Seneca nicely proposes to us in his Letters, when he describes the nature of an honorable Painter as follows: It is easier for an Artist (he says) to paint than to have painted, the serious concern that occupies him regarding the whole situation of his Work finds a common pleasure in the action itself: The Happiness of those who lay the completed Work aside, is not nearly as big; they now enjoy the Happiness of their art, while before they enjoyed the Art itself, namely as long as they are still painting. All this teaches us that one rather does, than having done.
The citation from Seneca is not included in the English translation, which means that the selected terms do not occur. [MO]
Conceptual field(s)
Quotation
Onzen Fabritius, mijn meedeleerling, stelde my in onze jeugd deeze vraeg voor: Welk zijn de gewisse kenteykenen, en vruchten van den geest in een jong leerling, om een goet Schilder uit te verhoopen? {Kenteykenen} Ik antwoorde; na de maete mijns begrips in dien ouderdom: Dat hy niet alleen schijne de konst te beminnen, maer dat hy in der daet, in de aerdicheden der bevallijke natuur uit te beelden, verlieft is. Dat hy niet alleen het doode lichaem der konst beooge, dat is trant te volgen, en te doen als andre, maer dat hy op de ziele der konst als verslingert is: dat is, de natuur in hare eigenschappen te onderzoeken. Hy is nijdich dat een ander iets, hem onbekent, weet, hy schaemt hem van iemant iets indrukkender wijze te leeren, en zoekt alles door eygen arbeit uit te vinden.
FABRITIUS, Carel
Conceptual field(s)
Quotation
{Het Teykenkonst [...] noodich den Schilders} Wy hebben boven gezeyt, hoe de Teykenkonst niet alleen noodich is aen Beeltsnijders, Bootseerders, [...] of, om met een woord te zeggen, aen alle vernuft oeffenende menschen; vermits het gezicht en het oordeel door de Teykenkonst uitermaten verlicht wort. Maer boven al dient zy tot de Schilderkonst, waer van zy zoo onafscheydelijk is, dat de Schilderkonst, zonder haer, niet alleen gebrekkelijk, maer geheelijk doot en gansch niet is. Daer de Teykenkonst, zonder 't behulp der verwen, alleenlijk met aenwijzing van lichten en schaduwen het grootste werk, in iets te verbeelden, machtich is. Waer uit lichtelijk te begrijpen is, dat die tot de Schilderkonst wil geraken, door de Teykenkonst moet opklimmen, en dies te omzichtiger, vermits het oud en algemeen gevoelen is, datter meer Schilders zijn, die 't aen 't wel teykenen, als aen't wel koloreeren gebreekt.
[BLANC J, 2006, p. 106] {L'art du dessin [...] si necessaire aux peintres}.Nous avons dit plus haut de quelle façon l'art du dessin est nécessaire non seulement aux sculpteurs, aux modeleurs [...] ou, pour le dire en un mot, à tous les hommes exerçant leur génie, puique l'art du dessin éclaire grandement la vue et le jugement. Mais il profite surtout à l'art de peinture, dont il est si inséparable que [ndr : sans lui celui-ci est non seulement défectueux] mais même totalement mort et inexistant, alors que, sans le secours des couleurs, l'art du dessin en représentant quelque chose, n'est en mesure que de montrer la plus grande masse de l'oeuvre par l'indication des lumières et des ombres. D'où il est facile de comprendre que celui qui veut parvenir à l'art de peinture doit progresser grâce à l'art du dessin, et cela avec une grande circonspection, puisque c'est un sentiment ancien et universel qu'il existe plus de peintres auxquels il manque un bon dessin que de peintres auquel il manque un bon coloris.
Conceptual field(s)
Quotation
Men gelooft dat het schilderen, in de nederduitsche tael, van schilden beschilderen herkomt: want dat d'oude Batavieren van geen andere Schilderyen, als van haere schilden geweeten hebben, is licht toe te staen.
[BLANC J, 2006, p. 480] On pense que le mot "peindre" en néerlandais, vient de "peindre des boucliers", car il est aisé de considérer que les anciens Bataves n'ont connu d'autres peintures que celles sur leur bouclier.
Conceptual field(s)
Quotation
Indien daar eenige beminnelijke wetenschap waar, in welk een verstandig en geleerd Schilder op ’t minste mogt onkundig bevonden werden, ten magh hem op ’t nauwste genomen, aan geen gedeelte van de Menschkunde hapere: want behalven het onwaardeerlijk nut van dat al de voornaamste wetenschappen uyt de selve ontfangen, soo leyd’t ‘er opsigt van de algemeene Schilderkonst, een volstrekte noodwett, die sonder eenige bewimpeling of verschooning, all Teykenaars, Schilders, Beeldhouwers, Giet oeffennaars, en die verstandelijk van der selver Konstwerken willen spreken; {Menschkunde is den Schilders ten uyterste nut.} ten uitersten verpligt, grondige kennis te hebben, van de ware Schoonheyd der Mensch Beelden: en hoedanig de maatredige Proportie moet geschikt zijn tot de bediening der Ledematen; op dat die in en onder de beweging, welk tot de doening der Actien; en tot de zienelijke uitdrukking der Passien ver-eyst werd, wel bestuurd mogte werden. Gelijk ook de kennis van de uitwendige gestalte en koppeling der Beenderen […] Invoegen wy onbeschroomd durven seggen, dat een Konstenaar die sich hier in t’eenemaal onkundig en verlegen vind, niet de minste grondvest kan hebben, waar op hy sich selven voor een groot meester in de Schilderkonst kan uitgeve; gelijck hy ook geen bequaamheyd sal konnen hebben, om van de stelling of ware schoonheyd der Beelden, verstandelijk te redeneeren.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] If there is one admirable science in which a reasonable and learned painter should least be found ignorant, he should at least not lack any principle of the Anatomy: because besides the unquestionable use that all the main sciences receive from it, with regards to the general Art of Painting an absolute law that obliges, without any disguise or palliation, all Draughtsmen, Painters, Sculptors, Casters, and those who want to talk wisely about these Artworks; {Anatomy is very useful to the Painters.} to have a profound knowledge of the true Beauty of human figures: and how the balanced Proportion should be applied for the use of body parts; such that they will be moved appropriately in the movement that is necessary for the actions and for the visible expression of the passions. Like the knowledge of the external posture and ligaments of the bones […] We dare to boldly add, that an Artist who finds himself at once lacking and confounded in this, cannot have the smallest base, on which he can claim to be a great master in the Art of Painting, just as he cannot have any capacity to speak judiciously of the posture or true beauty of figures.
Conceptual field(s)
Quotation
Maar alle dese Geneeskundige gedagten varen latende; moetenwe uyt al het voorige geseyde den Schilder leeren aanmercken, datter groot onderscheyd komt te vallen tussen de bewegingen die sonder de Wil, en die, die met de Wil geschieden; {Onderscheyd der beweginge.} want in het gene datmen Wild, daar ontrent heeftmen gemeenlijk meerder vaardigheyd, yveriger Actie en Furie, dan in de simpele doeningen, die veelsints maar allen van de gemeene Loop der Geesten buyten onse denking worden voortgebragt. Hierom moet een Konstenaar in het vertoonen en uytdrukken van de Actien en bewegingen versorgen, dat hy zijne Beelden soodanige Actien en bewegingen doet hebben, als met de Wil, Ziel en Voornemen, dien hy wil dat sijn Beelden sullen hebben, over-eenkomt: Ten eynde hy door zijn Konst, de gedagten van hem selfs en die van zijn Beelden, den Beschouwer mag bekend maken. En dat elk alsoo met zijn eygen overleggingen aandagt, die dingen by sich selven magh voltoyen, die de konst onmogelijk schijnen de doening der Beelden by te setten.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] But if we let all these Medical thoughts go; we have to learn from all that has been said, that there is a great difference between the movements that are made without the Will and with the Will; {Distinction between movements.} since in that which one wants, one usually has more ability, more diligent Action and Fury, than in the simple actions, which are often executed from the general Train of Thoughts outside our Thinking. Because of this an Artist should take care that – in the depiction and expression of the Actions and movements – that he provides his Figures with such Actions and movements, as coincides with the Will, Soul and Intention that he wants his Figures to have: So that he may show his own thoughts and those of his Figures to the Spectator through his art. And that everyone with his own considerations in mind, may complete those things for himself, which appear to be impossible for the art to add to the action of the Figures.
Conceptual field(s)
Quotation
{Vereisch in ’t gemeen.} Dewijle een schilder de nature vereeuwigen wil, en graag met zijn konstige werken zijne naam; zoo is vooral van nooden, dat hy Panneel en doek zoodanig bereide, dat hy zijn oogmerk bereike en de betaalder van de konst niet te klagen heeft: ’t welk met reden niet geschieden kan; als men op duirsaame tafereelen, duirsame Verwen konstig na de nature schildert.
[translation: BEURS, en préparation, transl. Myra Scholz:] {General requirement} Since a painter wants to immortalize nature, and by means of his artworks his name as well, it is most important that he prepare the panel and canvas in such a way that he achieves his aim, and that the person who pays for the art has no complaints—and he will have no reason for such if one skillfully paints true to nature on durable painting surfaces with durable colors.
Conceptual field(s)
Quotation
{Wijt uitgestrektheid der Schilder-konst.} Ten opzigt dan van de mengelinge der Verwen, is deeze konst als oneindig, een onuitspreekelijke zee waar in men verdwaalt. Waarom een Schilder best zal doen, van zig daar toe te begeven; dat hy best als met zijne byzondere natuure overeenstemmende, kan magtig worden; om met het meeste genoegen daarin tot een groote volmaaktheid op te klimmen.
[translation: BEURS, en préparation, transl. Myra Scholz:] {Wide scope of the art of painting} With regard to the mixing of colors, then, this art appears infinite, an indefinable sea in which a person can lose his way. For this reason a painter can best apply himself to mastering that which is most in keeping with his individual character, in order to experience the greatest pleasure in aspiring to a high degree of perfection.
Conceptual field(s)
Quotation
{Wat zijn stuk in alles aan te leggen noodwendig.} Als een Schilder dit niet weet, zal zijn werk hem meester werden, en van de natuure afwijkende overhoop leggen, zonder sterk en flaauw, nabyheid en verheid behoorlijk te konnen verkrijgen.
{De ordre is verscheiden na de zaaken.} Men kan wel bevroeden, dat alle zaaken juist niet eveneens willen zijn behandelt, zommige die weinige veranderinge van verheid en nabyheid hebben, kan men op de kragt van de inbeeldinge door de gewoonte gevestigt, laten afloopen; maar nogtans niet in den aanvang van zijn konst-oeffeninge, zommige stukken hebben veele verschieten en gronden, als landschappen; daar ook de logt van onder (na de landschappen) na boven getempert worden, daar zijn bloemstukken, die veelerhanden en wonderlijke mengelingen van bloem en loof hebben; daar zijn kameren en beelden daar in, ook wel om geschiedenissen afte schilderen: die een Leerling ligt versetten; als zy in zijn ordre van aanleggen niet vast en is.
[translation: BEURS, en préparation, transl. Myra Scholz:] {Proper application of everything is necessary} If a painter does not know these things, he will lose control of his work, which will be chaotic and deviate from nature, having no balance of intense and subdued, nearness and distance. {Different subjects require different orders} As one can imagine, not all subjects should be treated in the same way. For some, with little difference in distances, one can simply rely on imagination as established by habit—but not when one is beginning to practice art. Some pieces have many gradations of distance and grounds, such as landscapes, where sky must also be applied in shades from the lower part (adjacent to the landscape) upward. There are also floral pieces with many amazing combinations of blossoms and leaves. There are interior scenes with human figures, also needed for historical paintings. All these can easily confuse a pupil who is not well versed in the order of application.
Conceptual field(s)
Quotation
Ons oogmerk dan is de koleuren bekent te maaken, de reste moet van de oeffeninge en ’t oordeel des Schilders zelfs afhangen.
[translation: BEURS, en préparation, transl. Myra Scholz:] Our aim is therefore to give instruction about the colors; the rest will depend on the practice and judgment of the painter himself.
Conceptual field(s)
Quotation
{Wat voor.} Om hier omtrent behoorlijke kennisse te bekomen, moet een Schilder denken, dat een dood mensche veeltijds eenerly koleur heeft, daar hy, wat geevende en neemende, zig de verwen kennende, aan zou konnen houden; te meer, dewijle de menschen grager de leevendige aanschouwen, en zonderlinge voorvallen, van geschiedenissen, bataillen, stukken van devotie enz. maar alleen de doode lichchamen onverschillig begeeren; maar ’t en is gants niet quaat en tot groot genoegen strekkende, dat hy ook nader overweege, hoe dat de menschen van haar leevendig kolorijt, dat door geesten, en voedinge en werkzzame beesigheid in haar word onderhouden, quynende ziekten allengskens veranderen, […]
[translation: BEURS, en préparation, transl. Myra Scholz:] {Things to be noted here} To learn this properly, a painter must realize that the complexion of a dead person is often unvaried, so he can limit himself to one shade, using his knowledge of colors for slight adjustments. Also, even though people prefer to look at depictions of living things and important historical events, battles, devotional pieces, etc., but show little interest in dead bodies, it can certainly do no harm—and can give great satisfaction—to consider as well how lingering illnesses can gradually change the healthy complexion that human beings derive from their spirit, their food, and the work they perform, or how swiftly they can be weakened by fevers that likewise strike them down. [...]
Conceptual field(s)
Quotation
Tien jaar om het verstand te rypen, en den geest op te wekken, is twee en twintig. Tien jaar om het leeven te onderzoeken en t’ordineeren, is twee en dertig; dan noch tien om uit te munten in ’t algemeen, zo in Theorie als Practyk, maakt zaamen twee en veertig, die nu vyftig, en meer bereiken kan, zyn de jaaren om een doorlugtigen naam, eer en geld te verkrygen. Zo is ’t dat ik de koers gereekent, of liever verdeeld heb, van een braaf Schilder, of Konstenaars leeven. Doch den Heemel beschikt het naar zyn welgevallen, helpt den eenen wat vroeg, en den anderen wat laater, absque ingenio, labor inutilis, dat is, zonder bequaamheid is ’t vergeefs gearbeid. Dierhalven zo leert ons de ervarentheid, dat de alderbeste middelen om in de Teekenkonst te vorderen is, wanneer men jong zynde, een bequaame geest, goed onderwys, en een volstandige naarstigheid heeft: waar van de laatste, de moeielykste dingen, gemakkelijk doet worden.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Ten years to ripen the mind and incite the spirit, makes twenty-two. Ten years to investigate the life and to compose, makes thirty-two; then another ten to excel in general, both in Theory and Practice, makes forty-two, he who can reach fifty, which are the years to obtain an illustrious name, honour and money. This is how I count, or rather divide, the course of the life of a good Painter or Artist. Yet the Heaven determines it to its own desire, helps one [ndr: artist] a bit early, the other somewhat later, absque ingenio, labor inutilis, that is: without aptitude labour is in vain. Therefore the experience teaches us, that the best means to advance in the Art of Drawing is to have an adequate spirit, good instruction and enduring diligence: the latter makes the hardest things easy.
Conceptual field(s)
Quotation
Zy word van de natuur verkozen, en is van de bevalligheeden altyt geoeffent, om de waereld uitmuntende mannen te leeveren, voornamentlyk in deze Edele Konst, die zo veel Weetenschappen in zich behelst: Ja ik derf zeggen, dat ‘er geen Konst of Weetenschap in de waereld hoorde te zijn, of een volmaakt Schilder, dienden ‘er eenige kennis van te hebben. De Natuur verschaft aan de vaardige geesten, meer voordeel, dan de Leer-oeffening, aan d’anderen. Vind men niet meer voorbeelden van Doorluchtige Meesters in deze Konst, die op den hoogsten top geklommen zyn geweest, welke vrolijk en vol snakeryen waaren: dan van de geenen, die een zwaarmoedigen aart hadden? Raphael, Polidoor da Caravaggio, Leonard da Vinci, Peryndel Vaga, Parmezan, Primaticcio, Pietro de Corton, Tintoret, Giorgon, Lodewyk en Annibal Carats, Albaan, Bassan, Lanfranc, en meer andere; zyn die niet alle vrolijk en vaardig van geest geweest?
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] They [ndr: talented artists] are naturally preferred and is always trained in beauty, to provide the world excellent men, especially in this Noble Art, which contains so many sciences: Yes I dare say, that there should be no Art or Science in the world, or a perfect Painter should have some knowledge of it. Nature provides the apt minds more advantage than the practice of learning provides to others. Does one not find more examples of illustrious Masters in this Art, who have climbed to the highest summit, who were happy and full of joy: than of those, who had a melancholic nature? Raphael, Polidoro da Caravaggio, Leonardo da Vinci, Perino del Vaga, Parmigianino, Primaticcio, Pietro da Cortona, Tintoretto, Giorgione, Ludovico and Annibale Carracci, Francesco Albano, Bassano, Lanfranco and many others; have they not all been happy and apt of mind?
ALBANI, Francesco
BASSANO, les
CARRACCI, Annibale
CARRACCI, Ludovico
DA CORTONA, Pietro (Pietro Berrettini)
DA VINCI, Leonardo
DEL VAGA, Perino (Pietro di Giovanni Bonaccorsi)
GIORGIONE (Giorgio da Castelfranco)
IL PARMIGIANINO (Girolamo Francesco Maria Mazzola)
IL PRIMATICCIO (Francesco Primaticcio)
IL TINTORETTO (Jacopo Robusti)
LANFRANCO, Giovanni
POLIDORO DA CARAVAGGIO
RAFFAELLO (Raffaello Sanzio)
It is unclear what exactly 'Zy' in the first sentence is refering to. This paragraph is ordered differently in the German translation. [MO]
Conceptual field(s)
Quotation
T: Nu nog, maar ik seg dat het my veels te vroeg is, ‘k laat staan voor u. Eerst moet ik myn zinnen nog wat scherpen, en myn ooge zuiver hebben. Dan een Italiaanze Rys aangevangen, om in de Konstwerken der oude en doorlugtige meesters, ( zo Beeldhouwers als Schilder,) te zien wat ik kan, en wat my noch ontbreekt. Maar zo gy wild, gaan wy t’zaamen over 2 a 3 jaar, ondertusschen zullen wy ons best doen, om noch wat te leeren, gy in ’t teekenen, en ik in ’t Schilderen: want het is loffelyker een goed Teekenaar te zyn, als een slegt Schilder. Daar worden ook weinige Schilders gevonden die wel Teekenen, maar meer die een goede Koloriet hebben. De Teekening is gelyk een vorm, zo die goed is, zo zyn mede al de gietselen die der uitkoomen goed, dog isse gebrekkelyk, zo deugt ‘er niets van alles watter uitkomt.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] T [ndr: draughtsman]: And still, I tell you it is far too early for me, let alone for you. First I will need to sharpen my senses a bit more and obtain a pure eye. Then undertake an Italian journey, to see in the art works of the ancient and illustrious master (both sculptors and painters) what I am capable of and what I am still lacking. But if you want, we can go together in about two or three years, in the mean time we will do our best, to learn some more, you in drawing and me in painting: because it is more praiseworthy to be a good draughtsman, than a bad painter. Few painters can be found who draw well, but more who have a good colouring. The drawing is like a mold, if it is good, then all the casts that come from it are good, but if she is faulty, then all that comes from it is no good.
Conceptual field(s)
Quotation
Om van verscheide handelingen, de beste en bequaamste te verkiezen, en aan te wennen, zullen wy tweederly voorstellen; de eerste om naar het Modél te teekenen, en d’andere om een Ordinantie uit te voeren. De eerste vaardig en vlug; om die Redens wil, dat het Leeven of Modél, zo haast verandert, en zo net niet weêr hersteld kan worden. De tweede bedaarder, met wat meerder tyd uitgevoerd, of zuiverder gehandeld: Geevende ieder voorwerp, naar dat zy voorkomen of wegwyken, min of meerder kragt. Den een kloekmoedig handelende, en d’ander Sagt en Eel: ten einde d’eene, natuurlyker wys na by schynt, en d’ander door een dunne damp beneveld, allengskens verzwakt, en uit het gezicht verdwynt. Het welk de Teekenaar, met Kreon, Pen, of Penseel, in zyn Ordinantie te weeg kan brengen, als een Schilder met Kouleuren en Penseelen. Een Graveerder niet uitgezondert, bestaand het zelve, in een handelinge der werktuigen, en gevoel der handen.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] To select the best and most apt of the different manners, and get used to it, we will introduce two; the first to draw after the model, the other to execute a composition. The first [ndr: is] competent and quick; for that reason, that the life or model quickly changes and cannot easily be repaired [ndr: also: but in the same pose again]. The second [ndr: is] more modest, execute with a bit more time, or handled more purely: Providing each object, more or less power as they come forward or move away. The first handled strongly, the other soft and noble: so that the former appears closer to nature and the latter hazy by a thin mist, gradually weakened and disappearing from sight. Which the draughtsman can do with crayon, pen or brush in his composition, like a painter with colours and brushes. The Engraver not excepted, doing the same, by handling tools, and feeling of the hands.
Conceptual field(s)
Quotation
Ik zeg dan, dat om een goede handeling des penseels te bekomen, voor al vereist word, een goed begryp van de onderrichting, en kennis van het gebrek, zonder welke het onmogelyk is daar toe te geraaken: derhalven moet noodzakelyk een Schilder deze drie gaaven bezitten, stoutmoedigheid, voorzichtigheid, en geduld of standvastigheid. Het eerste behoord tot het aanleggen van een stuk werks, het tweede om het zelve wel op te maaken, en het derde om wel te voltooyen; […]
[D'après DE LAIRESSE, 1787, p. 54:] Je dis donc, que pour acquérir une bonne pratique [NDR : manière], il faut nécessairement être doué d’une conception facile, & qu’un peintre doit posséder les trois qualités suivantes : la hardiesse, l’attention, & la patience. La première de ces qualités est necéssaire pour le couler ou la disposition de la première couche des couleurs ; la seconde a rapport à l’exécution du tableau, & la troisième est réquise pour y donner le fini […]
Conceptual field(s)
Quotation
De Tekenaar bemoeit zich niet verder, dan met het geen de verhevenheid betreft; niets weetende van de hoedanigheden der stoffen, koleuren, noch tinten: zulks dat hy by gevolg alles door dag en schaduwe moet vinden. Daar en tegen heeft een Schilder meerder vryheid en voordeel; dewyl hy, buiten de schaduwe, door zijne koleuren en tinten zulks kan volvoeren.
[D'après DE LAIRESSE 1787, p. 234:] Le dessinateur ne va pas plus loin que le relief, parce qu’il ignore tout ce qui tient aux qualités des draperies, aux couleurs locales, aux teinte, aux reflets, &tc ; de sorte qu’il doit tout trouver dans l’emploi des jours & des ombres. Ainsi le peintre a plus de ressource& plus de liberté, puisqu’outre le clair-obscur, il a les couleurs locales & la variété de leurs teintes pour exécuter ses idées.
Conceptual field(s)
Quotation
[…] indien een Schilder zich begeeft tot alles, dat 'er een groote kennis verdicht word; dewyl hy dan wel van alles kennisse behoorde te hebben, ja meer dan veele andere Konstenaars in hunne weetenschappen: want hy dient ten deele de Wiskunde, Natuurkunde, Waereldkunde, Historiekennis, en andere zaken te weten.
[D'après DE LAIRESSE 1787, p. 284:] […] on ne peut nier que les connoissances d’un bon peintre, qui veut embrasser toutes les parties de son art, doivent être infiniment plus étendues que celles des autres artistes: la géométrie, la physique, l’histoire naturelle, la morale, l’histoire, ne font qu’une partie des objets sur lesquels il doit avoir porté un oeil attentif [ndlr : la Peinture est l’une des sciences les plus importantes].
Conceptual field(s)
Quotation
IK vind geen ding onvoordeeliger en onvermaakelyker voor een Schilder, als zich altoos aan eene manier van verbeelding te houden. De natuur zelve moet hen van hunne eenzinnigheid overtuigen; en niet alleen deze, maar ook de volgende regelen. Eerstelyk, de verschillende plaatsen, in welke de Schilderyen gesteld worden: want daar is niemand, die my wederspreeken zal in het stellen, dat ieder Stuk op alle plaats past. Wanneer ik zo weinig verandering in de trant eens Meesters bespeur, oordeel ik, dat het de regte Meester niet is: want die zulks is, laat de rykdom van zynen geest blyken. Ten anderen, moet hy zich in zyne Ordinantie na de zinnelykheid des Eigenaars voegen, zo verre als de reden het toelaat; en zyne volstrekte en eenzinnige wil niet tegens de grondregelen der konst en welstand aanloopen.
[D'après DE LAIRESSE 1787, vol. 2, p.26:] Rien ne me paroît plus désavantageux & plus désagréable pour un peintre, que de se vouer à une seule manière de représenter les objets. La nature elle-même & les réflexions que je vais exposer, seront connoître suffissamment l’erreur de ce principe. En premier lieu, relativement aux differens endroits où l’on veut placer les tableaux ; car je ne pense pas qu’on veuille soutenir qu’un ouvrage de peinture puisse être mis indifféremment par-tout. Et lorsqu’on voit un peintre qui ne varie, pour ainsi dire, jamais ses compositions, on a tout lieu de croire que ce n’est pas un grand maître, & qu’il est peu riche en idées [ndr : de l’esprit]. Secondement, parce qu’il règle ses compositions suivant la volonté des amateurs [ndr : propriétaires] qui demandent ses ouvrages, pour autant que la raison & les règles de l’art peuvent le permettre.
Conceptual field(s)
Quotation
‚t Zal niet kwalyk voegen alhier een gelykenisse van een Architect en een Schilder by te brengen. Een voorzichtig Bouwmeester zal eerst een naauw onderzoek doen, welke gronden tot zyn voorneemen de bekwaamste zyn, daar hy zyne Tempel, Paleis, enz. wil plaatsen; of het een harde grond zy, dan of zy moerassig is; van wat zyde de noorde of schaadelyke winden blaazen; na wat zyde hy zyne voorgevel wil voegen, zuid, oost, noord, of west: dan aan 't bouwen. Een Schilder heeft voor een Liefkoozery, Krygsoeffening, Offerhande, of iets anders te verbeelden. Hy zal zekerlyk mede eerst een bekwaame plaats, tot de zaak eigen, daar toe zoeken.
[D'après DE LAIRESSE 1738, p. 309:] Here let us make a Comparison between an Architect and a Painter. A good Architect ought first exactly to know, what Ground is most proper for his Purpose, in building a Temple, Palace, &c. as, whether it be firm or marshy, and to which Quarter he must order his Front, and then to proceed to Work. If a Painter intend to represent a Courtship or a military Exercise, Offering, or any thing else, he will also look for a proper Place wherein to lay the Subject.
Conceptual field(s)
Quotation
Dewyl dan de Schilders of Tekenaars dit maar voor een tydkorting gebruiken, konnen zy niet gedoogen, dat hunne concepten van anderen geoordeeld of gecorrigeerd zouden werden. Derhalven willen zy die liever zelve met etsen uitvoeren, 't geen zy met snyden bezwaarlyk, ja onmogelyk, zouden konnen te weeg brengen […]
[D'après DE LAIRESSE 1738, p. 633:] And since Painters or Designers care not to have their Designes censured and corrected by others, they chuse rather to etch them themselves, than to set about Engraving ; an Art to be mastered without much expence of Time, in getting Knowledge how to to handle the Tool ; whereby it would become rather Labour than Diversion.