SENECA ( v. 4 av. J.-C.-65 ap. J.-C. )
Philosophe, dramaturge et poète romain
Quotation
[...] Een schilder plagt insghelijcks de groote menighte van soo vele ende verschydene verwen, die hy tot het opmaecken sijnes Contrefeytsels voor hem heeft, lichtelick t’onderscheyden, en sich met een vaerdighe hand ende ooghe tusschen de voorghestelde wachs-verwen en sijn aenghevanghen werck besigh te houden. Want gelijck men tot het schrijven van ’t eene of ’t andere woord maer alleenlick eenighe sekere letteren van doen heeft, sonder ’t gantsche A,B,C, overhoop te haelen, even alsoo behoeft men tot het opmaecken eener Schilderye maer alleen de noodwendighste verwen nae den eysch van een Konst-maetigh oordeel aen te strijken, sonder de gantsche menighte van soo vele verscheydene coleuren plotselinghs blindelings op het tafereel te smacken. Die Schilders worden maer alleen voor de beste Konstenaers ghehouden, seght Greg. Nazianzenus {Carm. x.}, dewelcke de waerachtighe en levende ghelijckenisse der gheschaepener dinghen in haere tafereeelen afmaelen: d’Andere daer en teghen, die nae een ydele vermenghinghe van veele gantsch treffelicke ende vermaeckelicke Coleuren anders niet dan een gheschilderde tempeest in haere stucken vertoonen, ghelijckse verde van de rechte Konst-oeffeningh afwijken, soo en maghmen hun desen eerlicken naem met ghenen schijn van reden toepassen.
Quotation
Aenghesien daer twee verschydene soorten der schoonheyd te vinden sijn, seght Tullius {Lib. i. de officiis}, waer van d’eene in de lieffelickheyd, d’andere in de staetelickheyd ofte aensienlickheyd bestaet; soo ist dat de lieffelickheyd, Vrouwelick; d’aensienlickheyd daer en tegen, Mannelick schijnt te wesen. Dese aensienelickheyd wordt door een ghelijvighe verwe ghehandhaevet, ghelijck de jeughdighe levendigheydt van een goede ghesonde verwe door de oeffeninghe onser lichaemen wordt onderhouden. […] Wat de vrouwelicke schoonheyd aengaet, de Konstenaers plaghten daer in allermeest op de bevallighe lieffelickheyt des aenghesichts te letten; het en is gheen schoone vrouwe, seght Seneca {Epist. 33.}, wiens dyen ofte armen prijswaerdigh sijn; maer wiens gheheele aenghesicht de wonderbaerlickheyd van alle d’andere leden vermindert ende verdooft.
Quotation
La mécanique de la Peinture est très-pénible, mais elle n'est pas rebutante pour ceux qui sont nez avec le génie de l'art. Ils sont soutenus contre le dégoût par l'attrait d'une profession à laquelle ils se sentent propres, & par le progrès sensible qu'ils font dans leurs études. Les Eleves trouvent encore partout des Maîtres qui leur abregent le chemin. Que ces Maîtres soient de grands hommes ou des ouvriers médiocres, il n'importe, l'Eleve qui aura du génie, profitera toujours de leurs enseignements. Il lui suffit que ces Maîtres lui puissent enseigner une pratique, qu'on ne sçauroit ignorer, quand on a professé cet art durant dix ou douze années. Un Eleve qui a du génie, apprend à bien faire, en voïant son Maître faire mal. La force du génie change en bonne nourriture les préceptes les plus mal digerez. Ce qu'un homme né avec du génie, fait de mieux, est ce que personne ne lui a montré à faire. […]
Quotation
Alhoewel nu d’oude Meesters haere Leerlingen met een seker opsicht verscheydenlick aenghinghen, nochtans stelden sy hun daghelicks de menighvuldighe exempelen van de waere ende onvervalschte Konst sonder eenigh onderscheyd voor ooghen. Het en is niet ghenoeg dat de Schilders en Beeld-snijders met woorden uytdrucken hoedaenigh de verwen en linien moeten sijn; maer ’t meest profijt is daer uyt te raepen, datmen haere maniere van Schilderen en snijden teghenwoordighlick aanschout seght Dio Chrysost. Orat. XVIII. Allerley leerstucken worden bequaemelick ingheplant en lichtelick ghevat door ’t behulp der exempelen, seght Columella Lib. XI De re rust. Cap. I. d’Exempelen maecken ons op ’t aller gemackelickste wijs wat wy behooren nae te volghen en te vermijden, segt Seneca Rhetor. Lib. IX. Controv. 2. De leeringhe diemen uyt de regulen haelen moet, valt langh ende verdrietigh; ’t onderwijs daarenteghen ’t welck men uyt d’exempelen treckt, is kort en krachtigh seght Seneca Philosophus Epist. VI. Dan bevinden wy dat onsen arbeyd profijtelick aenghewendt is, als de proef-stucken met de regulen over een stemmen seght Quintilianus Lib. XII Cap. 6.
Quotation
La mécanique de la Peinture est très-pénible, mais elle n'est pas rebutante pour ceux qui sont nez avec le génie de l'art. Ils sont soutenus contre le dégoût par l'attrait d'une profession à laquelle ils se sentent propres, & par le progrès sensible qu'ils font dans leurs études. Les Eleves trouvent encore partout des Maîtres qui leur abregent le chemin. Que ces Maîtres soient de grands hommes ou des ouvriers médiocres, il n'importe, l'Eleve qui aura du génie, profitera toujours de leurs enseignements. Il lui suffit que ces Maîtres lui puissent enseigner une pratique, qu'on ne sçauroit ignorer, quand on a professé cet art durant dix ou douze années. Un Eleve qui a du génie, apprend à bien faire, en voïant son Maître faire mal. La force du génie change en bonne nourriture les préceptes les plus mal digerez. Ce qu'un homme né avec du génie, fait de mieux, est ce que personne ne lui a montré à faire. […]
Quotation
[...] Een schilder plagt insghelijcks de groote menighte van soo vele ende verschydene verwen, die hy tot het opmaecken sijnes Contrefeytsels voor hem heeft, lichtelick t’onderscheyden, en sich met een vaerdighe hand ende ooghe tusschen de voorghestelde wachs-verwen en sijn aenghevanghen werck besigh te houden. Want gelijck men tot het schrijven van ’t eene of ’t andere woord maer alleenlick eenighe sekere letteren van doen heeft, sonder ’t gantsche A,B,C, overhoop te haelen, even alsoo behoeft men tot het opmaecken eener Schilderye maer alleen de noodwendighste verwen nae den eysch van een Konst-maetigh oordeel aen te strijken, sonder de gantsche menighte van soo vele verscheydene coleuren plotselinghs blindelings op het tafereel te smacken. Die Schilders worden maer alleen voor de beste Konstenaers ghehouden, seght Greg. Nazianzenus {Carm. x.}, dewelcke de waerachtighe en levende ghelijckenisse der gheschaepener dinghen in haere tafereeelen afmaelen: d’Andere daer en teghen, die nae een ydele vermenghinghe van veele gantsch treffelicke ende vermaeckelicke Coleuren anders niet dan een gheschilderde tempeest in haere stucken vertoonen, ghelijckse verde van de rechte Konst-oeffeningh afwijken, soo en maghmen hun desen eerlicken naem met ghenen schijn van reden toepassen.
Quotation
Den Historischen ofte den sede-vormenden inhoud der Schilderyen, diemen d’Inventie noemt, wordt hier met rechten in d’eerste plaetse ghestelt; Aenghesien nieman, of hy schoon allerley verwen by der hand heeft, seght Seneca {Epist. lxxi}, een ghelijckenisse kan uytdrucken, ’t en sy saecke dat hy van te vooren rijpelick overlegghe wat hy meynt te schilderen.
Quotation
Den Historischen ofte den sede-vormenden inhoud der Schilderyen, diemen d’Inventie noemt, wordt hier met rechten in d’eerste plaetse ghestelt; Aenghesien nieman, of hy schoon allerley verwen by der hand heeft, seght Seneca {Epist. lxxi}, een ghelijckenisse kan uytdrucken, ’t en sy saecke dat hy van te vooren rijpelick overlegghe wat hy meynt te schilderen.
Quotation
[…] ghelijck ons Seneca in een sijner Brieven dat seer aerdigh voordraegt, als hy den aert van een rechtschapen Schilder alsdus beschrijft, Het valt den Constenaer genoeghlijcker (seyt hy) te Schilderen dan Geschildert te hebben, d’ernstige bekommernisse die hem ontrent het gansche beslagh sijnes Wercks besich hout vint een onderlinge lust inde besigheydt selve: De Vreught der gene die ’t van ’t voltrocken Werck ter zijden leggen, is nergens na soo groot; sy genieten nu de Vreught harer Konste, daerse te vooren de Konst selver genooten, soo lange namentlijck alse noch Schilderden. ’t Welck alles leert datmen liever moet doen, als gedaen hebben.
Quotation
[...] Een schilder plagt insghelijcks de groote menighte van soo vele ende verschydene verwen, die hy tot het opmaecken sijnes Contrefeytsels voor hem heeft, lichtelick t’onderscheyden, en sich met een vaerdighe hand ende ooghe tusschen de voorghestelde wachs-verwen en sijn aenghevanghen werck besigh te houden. Want gelijck men tot het schrijven van ’t eene of ’t andere woord maer alleenlick eenighe sekere letteren van doen heeft, sonder ’t gantsche A,B,C, overhoop te haelen, even alsoo behoeft men tot het opmaecken eener Schilderye maer alleen de noodwendighste verwen nae den eysch van een Konst-maetigh oordeel aen te strijken, sonder de gantsche menighte van soo vele verscheydene coleuren plotselinghs blindelings op het tafereel te smacken. Die Schilders worden maer alleen voor de beste Konstenaers ghehouden, seght Greg. Nazianzenus {Carm. x.}, dewelcke de waerachtighe en levende ghelijckenisse der gheschaepener dinghen in haere tafereeelen afmaelen: d’Andere daer en teghen, die nae een ydele vermenghinghe van veele gantsch treffelicke ende vermaeckelicke Coleuren anders niet dan een gheschilderde tempeest in haere stucken vertoonen, ghelijckse verde van de rechte Konst-oeffeningh afwijken, soo en maghmen hun desen eerlicken naem met ghenen schijn van reden toepassen.
Quotation
Alhoewel nu d’oude Meesters haere Leerlingen met een seker opsicht verscheydenlick aenghinghen, nochtans stelden sy hun daghelicks de menighvuldighe exempelen van de waere ende onvervalschte Konst sonder eenigh onderscheyd voor ooghen. Het en is niet ghenoeg dat de Schilders en Beeld-snijders met woorden uytdrucken hoedaenigh de verwen en linien moeten sijn; maer ’t meest profijt is daer uyt te raepen, datmen haere maniere van Schilderen en snijden teghenwoordighlick aanschout seght Dio Chrysost. Orat. XVIII. Allerley leerstucken worden bequaemelick ingheplant en lichtelick ghevat door ’t behulp der exempelen, seght Columella Lib. XI De re rust. Cap. I. d’Exempelen maecken ons op ’t aller gemackelickste wijs wat wy behooren nae te volghen en te vermijden, segt Seneca Rhetor. Lib. IX. Controv. 2. De leeringhe diemen uyt de regulen haelen moet, valt langh ende verdrietigh; ’t onderwijs daarenteghen ’t welck men uyt d’exempelen treckt, is kort en krachtigh seght Seneca Philosophus Epist. VI. Dan bevinden wy dat onsen arbeyd profijtelick aenghewendt is, als de proef-stucken met de regulen over een stemmen seght Quintilianus Lib. XII Cap. 6.
Quotation
Aenghesien daer twee verschydene soorten der schoonheyd te vinden sijn, seght Tullius {Lib. i. de officiis}, waer van d’eene in de lieffelickheyd, d’andere in de staetelickheyd ofte aensienlickheyd bestaet; soo ist dat de lieffelickheyd, Vrouwelick; d’aensienlickheyd daer en tegen, Mannelick schijnt te wesen. Dese aensienelickheyd wordt door een ghelijvighe verwe ghehandhaevet, ghelijck de jeughdighe levendigheydt van een goede ghesonde verwe door de oeffeninghe onser lichaemen wordt onderhouden. […] Wat de vrouwelicke schoonheyd aengaet, de Konstenaers plaghten daer in allermeest op de bevallighe lieffelickheyt des aenghesichts te letten; het en is gheen schoone vrouwe, seght Seneca {Epist. 33.}, wiens dyen ofte armen prijswaerdigh sijn; maer wiens gheheele aenghesicht de wonderbaerlickheyd van alle d’andere leden vermindert ende verdooft.
Quotation
La mécanique de la Peinture est très-pénible, mais elle n'est pas rebutante pour ceux qui sont nez avec le génie de l'art. Ils sont soutenus contre le dégoût par l'attrait d'une profession à laquelle ils se sentent propres, & par le progrès sensible qu'ils font dans leurs études. Les Eleves trouvent encore partout des Maîtres qui leur abregent le chemin. Que ces Maîtres soient de grands hommes ou des ouvriers médiocres, il n'importe, l'Eleve qui aura du génie, profitera toujours de leurs enseignements. Il lui suffit que ces Maîtres lui puissent enseigner une pratique, qu'on ne sçauroit ignorer, quand on a professé cet art durant dix ou douze années. Un Eleve qui a du génie, apprend à bien faire, en voïant son Maître faire mal. La force du génie change en bonne nourriture les préceptes les plus mal digerez. Ce qu'un homme né avec du génie, fait de mieux, est ce que personne ne lui a montré à faire. […]
Quotation
Alhoewel nu d’oude Meesters haere Leerlingen met een seker opsicht verscheydenlick aenghinghen, nochtans stelden sy hun daghelicks de menighvuldighe exempelen van de waere ende onvervalschte Konst sonder eenigh onderscheyd voor ooghen. Het en is niet ghenoeg dat de Schilders en Beeld-snijders met woorden uytdrucken hoedaenigh de verwen en linien moeten sijn; maer ’t meest profijt is daer uyt te raepen, datmen haere maniere van Schilderen en snijden teghenwoordighlick aanschout seght Dio Chrysost. Orat. XVIII. Allerley leerstucken worden bequaemelick ingheplant en lichtelick ghevat door ’t behulp der exempelen, seght Columella Lib. XI De re rust. Cap. I. d’Exempelen maecken ons op ’t aller gemackelickste wijs wat wy behooren nae te volghen en te vermijden, segt Seneca Rhetor. Lib. IX. Controv. 2. De leeringhe diemen uyt de regulen haelen moet, valt langh ende verdrietigh; ’t onderwijs daarenteghen ’t welck men uyt d’exempelen treckt, is kort en krachtigh seght Seneca Philosophus Epist. VI. Dan bevinden wy dat onsen arbeyd profijtelick aenghewendt is, als de proef-stucken met de regulen over een stemmen seght Quintilianus Lib. XII Cap. 6.
Quotation
[...] Een schilder plagt insghelijcks de groote menighte van soo vele ende verschydene verwen, die hy tot het opmaecken sijnes Contrefeytsels voor hem heeft, lichtelick t’onderscheyden, en sich met een vaerdighe hand ende ooghe tusschen de voorghestelde wachs-verwen en sijn aenghevanghen werck besigh te houden. Want gelijck men tot het schrijven van ’t eene of ’t andere woord maer alleenlick eenighe sekere letteren van doen heeft, sonder ’t gantsche A,B,C, overhoop te haelen, even alsoo behoeft men tot het opmaecken eener Schilderye maer alleen de noodwendighste verwen nae den eysch van een Konst-maetigh oordeel aen te strijken, sonder de gantsche menighte van soo vele verscheydene coleuren plotselinghs blindelings op het tafereel te smacken. Die Schilders worden maer alleen voor de beste Konstenaers ghehouden, seght Greg. Nazianzenus {Carm. x.}, dewelcke de waerachtighe en levende ghelijckenisse der gheschaepener dinghen in haere tafereeelen afmaelen: d’Andere daer en teghen, die nae een ydele vermenghinghe van veele gantsch treffelicke ende vermaeckelicke Coleuren anders niet dan een gheschilderde tempeest in haere stucken vertoonen, ghelijckse verde van de rechte Konst-oeffeningh afwijken, soo en maghmen hun desen eerlicken naem met ghenen schijn van reden toepassen.
Quotation
[...] Een schilder plagt insghelijcks de groote menighte van soo vele ende verschydene verwen, die hy tot het opmaecken sijnes Contrefeytsels voor hem heeft, lichtelick t’onderscheyden, en sich met een vaerdighe hand ende ooghe tusschen de voorghestelde wachs-verwen en sijn aenghevanghen werck besigh te houden. Want gelijck men tot het schrijven van ’t eene of ’t andere woord maer alleenlick eenighe sekere letteren van doen heeft, sonder ’t gantsche A,B,C, overhoop te haelen, even alsoo behoeft men tot het opmaecken eener Schilderye maer alleen de noodwendighste verwen nae den eysch van een Konst-maetigh oordeel aen te strijken, sonder de gantsche menighte van soo vele verscheydene coleuren plotselinghs blindelings op het tafereel te smacken. Die Schilders worden maer alleen voor de beste Konstenaers ghehouden, seght Greg. Nazianzenus {Carm. x.}, dewelcke de waerachtighe en levende ghelijckenisse der gheschaepener dinghen in haere tafereeelen afmaelen: d’Andere daer en teghen, die nae een ydele vermenghinghe van veele gantsch treffelicke ende vermaeckelicke Coleuren anders niet dan een gheschilderde tempeest in haere stucken vertoonen, ghelijckse verde van de rechte Konst-oeffeningh afwijken, soo en maghmen hun desen eerlicken naem met ghenen schijn van reden toepassen.
Quotation
Nonobstant que Seneque traite si mal la Peinture dans une de ses epistres ; qu’il luy refuse le rang avantageus que d’autres luy donnent entre les arts liberaus, la mettant mesme d’une severité par trop Stoique au nombre de ceux qui ne servent qu’aus voluptez : Si faut-il avouez qu’elle merite par beaucoup de considerations qu’on en fasse bien plus d’estat. Elle est tres-ancienne […]. Philostrate a raison d’escrire que si elle n’est de l’invention des Dieux & de la Nature, pour le moins ne sçauroit-on nier qu’elle ne soit de tems immemorial, & tresamie de cette mesme nature […]. J’ay fait voir ailleurs comme elle meritoit l’estime des plus grands Princes […], & j’en ai nommé plusieurs qui l’ont cultivée avec succez, ne croyant pas se faire tort de tenir le pinceau de la mesme main dont ils manioient le sceptre & l’espée. {Instr. de M. le Dauphin p. 209.}
Quotation
Alhoewel nu d’oude Meesters haere Leerlingen met een seker opsicht verscheydenlick aenghinghen, nochtans stelden sy hun daghelicks de menighvuldighe exempelen van de waere ende onvervalschte Konst sonder eenigh onderscheyd voor ooghen. Het en is niet ghenoeg dat de Schilders en Beeld-snijders met woorden uytdrucken hoedaenigh de verwen en linien moeten sijn; maer ’t meest profijt is daer uyt te raepen, datmen haere maniere van Schilderen en snijden teghenwoordighlick aanschout seght Dio Chrysost. Orat. XVIII. Allerley leerstucken worden bequaemelick ingheplant en lichtelick ghevat door ’t behulp der exempelen, seght Columella Lib. XI De re rust. Cap. I. d’Exempelen maecken ons op ’t aller gemackelickste wijs wat wy behooren nae te volghen en te vermijden, segt Seneca Rhetor. Lib. IX. Controv. 2. De leeringhe diemen uyt de regulen haelen moet, valt langh ende verdrietigh; ’t onderwijs daarenteghen ’t welck men uyt d’exempelen treckt, is kort en krachtigh seght Seneca Philosophus Epist. VI. Dan bevinden wy dat onsen arbeyd profijtelick aenghewendt is, als de proef-stucken met de regulen over een stemmen seght Quintilianus Lib. XII Cap. 6.
Quotation
[…] ghelijck ons Seneca in een sijner Brieven dat seer aerdigh voordraegt, als hy den aert van een rechtschapen Schilder alsdus beschrijft, Het valt den Constenaer genoeghlijcker (seyt hy) te Schilderen dan Geschildert te hebben, d’ernstige bekommernisse die hem ontrent het gansche beslagh sijnes Wercks besich hout vint een onderlinge lust inde besigheydt selve: De Vreught der gene die ’t van ’t voltrocken Werck ter zijden leggen, is nergens na soo groot; sy genieten nu de Vreught harer Konste, daerse te vooren de Konst selver genooten, soo lange namentlijck alse noch Schilderden. ’t Welck alles leert datmen liever moet doen, als gedaen hebben.
Quotation
[...] Een schilder plagt insghelijcks de groote menighte van soo vele ende verschydene verwen, die hy tot het opmaecken sijnes Contrefeytsels voor hem heeft, lichtelick t’onderscheyden, en sich met een vaerdighe hand ende ooghe tusschen de voorghestelde wachs-verwen en sijn aenghevanghen werck besigh te houden. Want gelijck men tot het schrijven van ’t eene of ’t andere woord maer alleenlick eenighe sekere letteren van doen heeft, sonder ’t gantsche A,B,C, overhoop te haelen, even alsoo behoeft men tot het opmaecken eener Schilderye maer alleen de noodwendighste verwen nae den eysch van een Konst-maetigh oordeel aen te strijken, sonder de gantsche menighte van soo vele verscheydene coleuren plotselinghs blindelings op het tafereel te smacken. Die Schilders worden maer alleen voor de beste Konstenaers ghehouden, seght Greg. Nazianzenus {Carm. x.}, dewelcke de waerachtighe en levende ghelijckenisse der gheschaepener dinghen in haere tafereeelen afmaelen: d’Andere daer en teghen, die nae een ydele vermenghinghe van veele gantsch treffelicke ende vermaeckelicke Coleuren anders niet dan een gheschilderde tempeest in haere stucken vertoonen, ghelijckse verde van de rechte Konst-oeffeningh afwijken, soo en maghmen hun desen eerlicken naem met ghenen schijn van reden toepassen.
Quotation
Aenghesien daer twee verschydene soorten der schoonheyd te vinden sijn, seght Tullius {Lib. i. de officiis}, waer van d’eene in de lieffelickheyd, d’andere in de staetelickheyd ofte aensienlickheyd bestaet; soo ist dat de lieffelickheyd, Vrouwelick; d’aensienlickheyd daer en tegen, Mannelick schijnt te wesen. Dese aensienelickheyd wordt door een ghelijvighe verwe ghehandhaevet, ghelijck de jeughdighe levendigheydt van een goede ghesonde verwe door de oeffeninghe onser lichaemen wordt onderhouden. […] Wat de vrouwelicke schoonheyd aengaet, de Konstenaers plaghten daer in allermeest op de bevallighe lieffelickheyt des aenghesichts te letten; het en is gheen schoone vrouwe, seght Seneca {Epist. 33.}, wiens dyen ofte armen prijswaerdigh sijn; maer wiens gheheele aenghesicht de wonderbaerlickheyd van alle d’andere leden vermindert ende verdooft.
Quotation
Den Historischen ofte den sede-vormenden inhoud der Schilderyen, diemen d’Inventie noemt, wordt hier met rechten in d’eerste plaetse ghestelt; Aenghesien nieman, of hy schoon allerley verwen by der hand heeft, seght Seneca {Epist. lxxi}, een ghelijckenisse kan uytdrucken, ’t en sy saecke dat hy van te vooren rijpelick overlegghe wat hy meynt te schilderen.
Quotation
Aenghesien daer twee verschydene soorten der schoonheyd te vinden sijn, seght Tullius {Lib. i. de officiis}, waer van d’eene in de lieffelickheyd, d’andere in de staetelickheyd ofte aensienlickheyd bestaet; soo ist dat de lieffelickheyd, Vrouwelick; d’aensienlickheyd daer en tegen, Mannelick schijnt te wesen. Dese aensienelickheyd wordt door een ghelijvighe verwe ghehandhaevet, ghelijck de jeughdighe levendigheydt van een goede ghesonde verwe door de oeffeninghe onser lichaemen wordt onderhouden. […] Wat de vrouwelicke schoonheyd aengaet, de Konstenaers plaghten daer in allermeest op de bevallighe lieffelickheyt des aenghesichts te letten; het en is gheen schoone vrouwe, seght Seneca {Epist. 33.}, wiens dyen ofte armen prijswaerdigh sijn; maer wiens gheheele aenghesicht de wonderbaerlickheyd van alle d’andere leden vermindert ende verdooft.
Quotation
Alhoewel nu d’oude Meesters haere Leerlingen met een seker opsicht verscheydenlick aenghinghen, nochtans stelden sy hun daghelicks de menighvuldighe exempelen van de waere ende onvervalschte Konst sonder eenigh onderscheyd voor ooghen. Het en is niet ghenoeg dat de Schilders en Beeld-snijders met woorden uytdrucken hoedaenigh de verwen en linien moeten sijn; maer ’t meest profijt is daer uyt te raepen, datmen haere maniere van Schilderen en snijden teghenwoordighlick aanschout seght Dio Chrysost. Orat. XVIII. Allerley leerstucken worden bequaemelick ingheplant en lichtelick ghevat door ’t behulp der exempelen, seght Columella Lib. XI De re rust. Cap. I. d’Exempelen maecken ons op ’t aller gemackelickste wijs wat wy behooren nae te volghen en te vermijden, segt Seneca Rhetor. Lib. IX. Controv. 2. De leeringhe diemen uyt de regulen haelen moet, valt langh ende verdrietigh; ’t onderwijs daarenteghen ’t welck men uyt d’exempelen treckt, is kort en krachtigh seght Seneca Philosophus Epist. VI. Dan bevinden wy dat onsen arbeyd profijtelick aenghewendt is, als de proef-stucken met de regulen over een stemmen seght Quintilianus Lib. XII Cap. 6.
Quotation
[...] Een schilder plagt insghelijcks de groote menighte van soo vele ende verschydene verwen, die hy tot het opmaecken sijnes Contrefeytsels voor hem heeft, lichtelick t’onderscheyden, en sich met een vaerdighe hand ende ooghe tusschen de voorghestelde wachs-verwen en sijn aenghevanghen werck besigh te houden. Want gelijck men tot het schrijven van ’t eene of ’t andere woord maer alleenlick eenighe sekere letteren van doen heeft, sonder ’t gantsche A,B,C, overhoop te haelen, even alsoo behoeft men tot het opmaecken eener Schilderye maer alleen de noodwendighste verwen nae den eysch van een Konst-maetigh oordeel aen te strijken, sonder de gantsche menighte van soo vele verscheydene coleuren plotselinghs blindelings op het tafereel te smacken. Die Schilders worden maer alleen voor de beste Konstenaers ghehouden, seght Greg. Nazianzenus {Carm. x.}, dewelcke de waerachtighe en levende ghelijckenisse der gheschaepener dinghen in haere tafereeelen afmaelen: d’Andere daer en teghen, die nae een ydele vermenghinghe van veele gantsch treffelicke ende vermaeckelicke Coleuren anders niet dan een gheschilderde tempeest in haere stucken vertoonen, ghelijckse verde van de rechte Konst-oeffeningh afwijken, soo en maghmen hun desen eerlicken naem met ghenen schijn van reden toepassen.
Quotation
Alhoewel nu d’oude Meesters haere Leerlingen met een seker opsicht verscheydenlick aenghinghen, nochtans stelden sy hun daghelicks de menighvuldighe exempelen van de waere ende onvervalschte Konst sonder eenigh onderscheyd voor ooghen. Het en is niet ghenoeg dat de Schilders en Beeld-snijders met woorden uytdrucken hoedaenigh de verwen en linien moeten sijn; maer ’t meest profijt is daer uyt te raepen, datmen haere maniere van Schilderen en snijden teghenwoordighlick aanschout seght Dio Chrysost. Orat. XVIII. Allerley leerstucken worden bequaemelick ingheplant en lichtelick ghevat door ’t behulp der exempelen, seght Columella Lib. XI De re rust. Cap. I. d’Exempelen maecken ons op ’t aller gemackelickste wijs wat wy behooren nae te volghen en te vermijden, segt Seneca Rhetor. Lib. IX. Controv. 2. De leeringhe diemen uyt de regulen haelen moet, valt langh ende verdrietigh; ’t onderwijs daarenteghen ’t welck men uyt d’exempelen treckt, is kort en krachtigh seght Seneca Philosophus Epist. VI. Dan bevinden wy dat onsen arbeyd profijtelick aenghewendt is, als de proef-stucken met de regulen over een stemmen seght Quintilianus Lib. XII Cap. 6.
Quotation
Den Historischen ofte den sede-vormenden inhoud der Schilderyen, diemen d’Inventie noemt, wordt hier met rechten in d’eerste plaetse ghestelt; Aenghesien nieman, of hy schoon allerley verwen by der hand heeft, seght Seneca {Epist. lxxi}, een ghelijckenisse kan uytdrucken, ’t en sy saecke dat hy van te vooren rijpelick overlegghe wat hy meynt te schilderen.
Quotation
Aenghesien daer twee verschydene soorten der schoonheyd te vinden sijn, seght Tullius {Lib. i. de officiis}, waer van d’eene in de lieffelickheyd, d’andere in de staetelickheyd ofte aensienlickheyd bestaet; soo ist dat de lieffelickheyd, Vrouwelick; d’aensienlickheyd daer en tegen, Mannelick schijnt te wesen. Dese aensienelickheyd wordt door een ghelijvighe verwe ghehandhaevet, ghelijck de jeughdighe levendigheydt van een goede ghesonde verwe door de oeffeninghe onser lichaemen wordt onderhouden. […] Wat de vrouwelicke schoonheyd aengaet, de Konstenaers plaghten daer in allermeest op de bevallighe lieffelickheyt des aenghesichts te letten; het en is gheen schoone vrouwe, seght Seneca {Epist. 33.}, wiens dyen ofte armen prijswaerdigh sijn; maer wiens gheheele aenghesicht de wonderbaerlickheyd van alle d’andere leden vermindert ende verdooft.
Quotation
[...] Een schilder plagt insghelijcks de groote menighte van soo vele ende verschydene verwen, die hy tot het opmaecken sijnes Contrefeytsels voor hem heeft, lichtelick t’onderscheyden, en sich met een vaerdighe hand ende ooghe tusschen de voorghestelde wachs-verwen en sijn aenghevanghen werck besigh te houden. Want gelijck men tot het schrijven van ’t eene of ’t andere woord maer alleenlick eenighe sekere letteren van doen heeft, sonder ’t gantsche A,B,C, overhoop te haelen, even alsoo behoeft men tot het opmaecken eener Schilderye maer alleen de noodwendighste verwen nae den eysch van een Konst-maetigh oordeel aen te strijken, sonder de gantsche menighte van soo vele verscheydene coleuren plotselinghs blindelings op het tafereel te smacken. Die Schilders worden maer alleen voor de beste Konstenaers ghehouden, seght Greg. Nazianzenus {Carm. x.}, dewelcke de waerachtighe en levende ghelijckenisse der gheschaepener dinghen in haere tafereeelen afmaelen: d’Andere daer en teghen, die nae een ydele vermenghinghe van veele gantsch treffelicke ende vermaeckelicke Coleuren anders niet dan een gheschilderde tempeest in haere stucken vertoonen, ghelijckse verde van de rechte Konst-oeffeningh afwijken, soo en maghmen hun desen eerlicken naem met ghenen schijn van reden toepassen.
Quotation
Nonobstant que Seneque traite si mal la Peinture dans une de ses epistres ; qu’il luy refuse le rang avantageus que d’autres luy donnent entre les arts liberaus, la mettant mesme d’une severité par trop Stoique au nombre de ceux qui ne servent qu’aus voluptez : Si faut-il avouez qu’elle merite par beaucoup de considerations qu’on en fasse bien plus d’estat. Elle est tres-ancienne […]. Philostrate a raison d’escrire que si elle n’est de l’invention des Dieux & de la Nature, pour le moins ne sçauroit-on nier qu’elle ne soit de tems immemorial, & tresamie de cette mesme nature […]. J’ay fait voir ailleurs comme elle meritoit l’estime des plus grands Princes […], & j’en ai nommé plusieurs qui l’ont cultivée avec succez, ne croyant pas se faire tort de tenir le pinceau de la mesme main dont ils manioient le sceptre & l’espée. {Instr. de M. le Dauphin p. 209.}
Quotation
[…] ghelijck ons Seneca in een sijner Brieven dat seer aerdigh voordraegt, als hy den aert van een rechtschapen Schilder alsdus beschrijft, Het valt den Constenaer genoeghlijcker (seyt hy) te Schilderen dan Geschildert te hebben, d’ernstige bekommernisse die hem ontrent het gansche beslagh sijnes Wercks besich hout vint een onderlinge lust inde besigheydt selve: De Vreught der gene die ’t van ’t voltrocken Werck ter zijden leggen, is nergens na soo groot; sy genieten nu de Vreught harer Konste, daerse te vooren de Konst selver genooten, soo lange namentlijck alse noch Schilderden. ’t Welck alles leert datmen liever moet doen, als gedaen hebben.