HAND (n. f.)
FILTERS
LINKED QUOTATIONS
Quotation
13 Als ghy de handt hebt wacker sonder swaerheyt
Nu ghemaeckt, door oeffeninghe gheduldich, {Dat men veel na t’leven doen moet. In het leven is een seker soete simpel doenlijcheyt.}
En d’ooghen aenvanghen te hebben claerheyt,
Gaet van de vercieringhe totter waerheyt,
Dat is, tot het leven ons meest ghehuldich,
In welck een doenlijcke soetheyt eenvuldich
Oprecht is blijckend’ in’t stilstaen en rueren,
Dat zy u Leydsterr’, om tschip nae te stueren
[D'après NOLDUS 2008, p. 38:] 13 Quand vous vous serez fait la main, sans trop peiner, mais en vous exerçant patiemment, et que vos yeux commencent à y voir clair passez de l’imagination à la réalité, c’est-à-dire à la vie qui nous est propice. En elle, une douceur facile et simple {Qu’il faut beaucoup travailler d’après la vie ; dans la vie, il y a une certaine facilité agréable.} se manifeste dans le repos comme dans le mouvement. Qu’elle soit votre Étoile qui vous guide le navire.
Conceptual field(s)
Quotation
4 Ick en derf u niet prijsen noch versmaden,
Dat eenighe wel gheoeffent expeerdich,
En vast in handelinghe cloeck beraden,
(Niet licht’lijck verdolend’ in cromme paden,
maer om hun Const zijn Meesters name weerdich)
Gaen toe, en uyt der handt teyckenen veerdich
Op hun penneelen, t’ghene nae behooren {Stracx eerst op penneel te stellen, Meesters werck.}
In hun Ide’ is gheschildert te vooren.
5 En vallender aen stracx, sonder veel quellen,
Met pinceel en verw’, en sinnen vrymoedich,
En dus schilderende dees werck-ghesellen,
Hun dinghen veerdich in doot-verwen stellen,
Herdootverwen oock te somtijden spoedich, {Verbeteren met herdootverwen.}
Om stellen beter: dus die overvloedich
In’t inventeren zijn, doen als de stoute,
En verbeteren hier en daer een foute.
[D'après NOLDUS 2008, p. 170-171:] 4 Sans en dire ni bien ni mal, je n’ai pas besoin de vous rappeler, que certains peintres très expérimentés d’une main assurée et avec beaucoup de fermeté, (ils ne se perdent pas dans les sentiers tortueux, mais, de par leur art, sont dignes du nom de Maîtres) ont la capacité de tracer rapidement sur leurs panneaux {Travailler directement sur le panneau est réservé aux Maîtres.} ce qui était déjà complètement peint dans leur Idée. 5 Ils les attaquent directement, sans beaucoup tergiverser, avec pinceau et couleur, franchement. Travaillant ainsi, ces compagnons tracent leur sujet rapidement avec la couleur de fond. {Corriger en repeignant avec la couleur de fond.} Parfois, ils repeignent promptement, pour mieux équilibrer leur composition. Alors, ceux qui sont riches d’invention travaillent avec audace, et corrigent leurs fautes au fur et à mesure.
Conceptual field(s)
Quotation
Op dese verbeeldenskracht die daer in Phidias wordt aan ghemerckt, dringhen oock andere vermaerde Schrijvers dapper aen, om te betoonen op wat voet eenen rechten Konstenaer moet aengaen. Ich houde het daer voor, seght Tullius {de perfecto oratore}, dat daer nerghens yet soo schoon ghevonden can worden, of noch is dat al vele schoonder waer nae 't selvighe, niet anders als een beeldt nae de tronie uyt ghedruckt is; aenghesien sulcks noch met d'ooghen, noch met d'ooren, noch met eenighe onser sinnen doorgrondet kan worden; wy begrijpen 't maer alleen met onse ghedachten ende met ons ghemoedt. Soo is 't oock dat wy ons selven noch altijdt eenighe verbeeldinghen connen voorstellen die de schoonheydt der Beelden van Phydias ghemaeckt verde te boven gaen, alhoewel de selvighe onder alle andere wercken van dien slagh d'aller volmaeckste waeren. Oock soo en heeft dien grooten Konstenaer, als hy 't Beelt van Jupiter ende Minerva maecte, sijne ooghen niet gheslaeghen op yemant daer hy dese ghelijckenisse uyt trock, maer hy heeft in sijn ghemoedt het voorbeeldt van een seer uyt ghelesen schoonheydt gehadt, op 't welcke hy sijne ooghen standtvastighlick houdende, beyde sijne Konst ende sijn handt nae de ghelijckenisse des selvighen voorbeeldts bestierde. Daer is dan in de ghestalte der dinghen yet-wat 't welck in volmaecktheyt uytsteket, soo dat nae 't verdachte voorbeeldt deser volmaecktheydt alle d'onsienelicke dinghen door een Konstighe imitatie worden afghebeeldet.
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] Other Authors likewise insist firmly on this imagination that is recognized in Phidias, to show on what foot a good Artist should continue. I consider it as such, says Tullius {…}, that nothing so beautiful can be found anywhere, or it is already much more beautiful than itself, nothing different from an image reproduced after a face; seeing that such cannot be understood neither with the eyes, nor with the ears, nor with any of our senses; we only understand it with our thoughts and with our mind. This is also why we can always imagine some representations that far surpass the beauty of the Sculptures by Phidias, although these were the most perfect amongst all works of this kind. Similarly, while he made the Sculpture of Jupiter and Minerva, this great Artist has not cast his eyes on someone from which he took this similitude, but in his mind he had the example of a very outstanding beauty, on which he steadily kept his eyes, both governing his Art and his hand after the similitude of this example. In the shape of things is something which stands out in perfection, such that all invisible things are reproduced by an artful imitation after the imagined example of this perfection.
PHIDIAS, Athena Parthenos, c. 447 BC, chryselephantine statue, lost; or : Phidias, Athena Lemnia, c. 450-440 BC, bronze statue, lost
PHIDIAS, Zeus, c. 435 BC, chryselephantine statue, lost (5th century AD)
Conceptual field(s)
Quotation
Brenght herwaerdts, brenght herwaerdts, O vroome Dichters, seght hy {Panegyr. Theod. Aug. Dicto}, den gantschen arbeydt van uwe gheleerde nachten: ghy Konstenaers mede, verwerpt de ghewoonelicke beuselinghen der versufter fabulen, ende laet uwe vernuftighe handen dese dinghen liever afmaelen; laet de ghemeyne mercktplaetsen als oock de Kercken met d'afbeeldinghe deser gheschiedenissen verciert worden; latese in de Coleuren verlevendighen ende in 't Koper sich verroeren;
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] Bring hither, bring hither, O pious Poets, he says {…}, all the labor of your learned nights: you Artists as well, reject the common twaddle of dazed fables, and let your ingenious hands rather paint these things; let the common market places as well as the Churches with the depiction of these histories be embellished; let them be brought to life in Color and be moved in Copper.
Conceptual field(s)
Quotation
’t Blijckt dan dat de hoogh-beroemde deugden van d’oude Meesters daer in voornaemelick bestonden, dat sy de vlugghe beweghinghen van haeren verwarmden geest stoutvaerdighlick naevolghden; even als of haere doorleerde langh-gheoeffende sinnen nerghens op en konden vallen, ’t welck haere ervaerene handen niet en souden vaerdighlick weten uyt te wercken. ’t En is dan gheen wonder dat dese Konsten in voorleden tijden gheweldighlick toenaemen, als de dappere gheesten van groote Meesters met een stoute hand door haer werck ginghen;
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] It appears that the highly famous virtues of the old Masters consisted mostly in that they imitated the quick movements of their warmed spirit audaciously; just like their trained long-practiced senses could not remark something, which their experienced hands would not know how to express capably. It’s no wonder, then, that these Arts in former times increased tremendously, when the brave spirits of great Masters went through their work with a bold hand;
This comment on the citation from Pliny does not exist in the Latin edition. The English edition is also more concisive here. [MO]
Conceptual field(s)
Quotation
Apelles onder hield dese onverbrekelicke ghewoonte, seght Plinius in de selvighe plaetse, dat hem noyt eenen so gantsch besighen dagh konde voorvallen, of hy plaght noch altijd de Konst door het trecken van een linie te oeffenen. Soo leeren wy mede uyt de volgende woorden des selvighen autheurs, dat sijn hand door dese daghelicksche oeffeninghe sulcken vastigheyd ghekreghen heeft, dat hy de aller treffelickste Meesters in het haelen van subtijle linien verde te boven gingh.
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] Apelles had this unbreakable habit, says Plinius in the same place, that he would never undergo such a busy day, or he would still practice the Art by the drawing of a line. As such we learn from the following words of the same author, that his hand obtained such steadiness through this daily practice, that he surpassed the most remarkable Masters in stroking of subtle lines.
Conceptual field(s)
Quotation
Want ghelijck d’opvoedinghe van de lichaemen die wel oyt d’aller kloeckste sullen wesen met de melck spijse, met het wieghen-ghesol, met het kruypen langhs stoelen en bancken plaght te beghinnen, soo moeten oock dieghene dewelcke met de tijd voor d’aller uytnemenste Konstenaers gheouden worden haer selven een goede wijle tijds ontrent d’eerste linien besigh houden, te vrede sijnde dat de hand des Leermeesters haere hand bestiert tot dat sy nae een ghenoegsaeme hand-leydinghe van selfs op den rechten treck vallen.
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] Just like the upbringing of the bodies that one day will be the stoutest tends to start with the drinking of milk, with the rocking of the cradle, with crawling along chairs and benches, as such those who will become the very best Artists have to occupy themselves for a good while with the first lines as well, being content that the hand of the Master guides their hand until after a sufficient guidance of the hand it will fall on the right track [NDR: stroke] by itself.
Conceptual field(s)
Quotation
[...] Een schilder plagt insghelijcks de groote menighte van soo vele ende verschydene verwen, die hy tot het opmaecken sijnes Contrefeytsels voor hem heeft, lichtelick t’onderscheyden, en sich met een vaerdighe hand ende ooghe tusschen de voorghestelde wachs-verwen en sijn aenghevanghen werck besigh te houden. Want gelijck men tot het schrijven van ’t eene of ’t andere woord maer alleenlick eenighe sekere letteren van doen heeft, sonder ’t gantsche A,B,C, overhoop te haelen, even alsoo behoeft men tot het opmaecken eener Schilderye maer alleen de noodwendighste verwen nae den eysch van een Konst-maetigh oordeel aen te strijken, sonder de gantsche menighte van soo vele verscheydene coleuren plotselinghs blindelings op het tafereel te smacken. Die Schilders worden maer alleen voor de beste Konstenaers ghehouden, seght Greg. Nazianzenus {Carm. x.}, dewelcke de waerachtighe en levende ghelijckenisse der gheschaepener dinghen in haere tafereeelen afmaelen: d’Andere daer en teghen, die nae een ydele vermenghinghe van veele gantsch treffelicke ende vermaeckelicke Coleuren anders niet dan een gheschilderde tempeest in haere stucken vertoonen, ghelijckse verde van de rechte Konst-oeffeningh afwijken, soo en maghmen hun desen eerlicken naem met ghenen schijn van reden toepassen.
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] …A painter tends to simultaneously easily discern the great number of so many and different colours, which he has in front of himself in order to compose his Portrait, and busy himself with an able hand and eye amongst the proposed wax-paints and his commenced work. Because just like one only has to deal with some certain letters in writing one or the other word, without messing up the whole ABC, as such one only needs to apply the most necessary colours, after the demand of an Artful judgement, to compose a Painting, without suddenly flinging the whole number of so many different paints blindly on the painting. Only those Painters are thought to be the best, says Greg. Nazianzenus {…}, who paint the true and lively similitude of the created things in their paintings: the Others on the other hand, who show nothing but a painted storm in their works after the vain mixing of many rather good and entertaining colours, as they diverge further from the true Art-practice, as such one may not give them this honest name with any appearance of reason.
Conceptual field(s)
Quotation
Men magh Vlysses lichtelick aen sijn suer en wacker ghelaet kennen, seght Philostratus {Iconum Lib. ii. in Antilochi pictura.}, Menelaus aende vriendelicke soetigheyd sijner tronie; Agamemnon aen de Goddelicke Majesteyt sijnes wesens. In Diomedes vindt men de Schilderije van een stoute vrymoedigheyds. Aiax Telamonius schijnt sich selven door de grimmigheyd van een stuers vervaerlick gelaet te melden, Locrus door de voordvaerenheyd van sijn ophevigh ende avonduyrs gemoed. Dit is de reden dat groote Meesters haere hand doorgaens henen veranderen, en ieder een het sijne soecken te geven, wanneerse eenighe Goden, Koninghen, Priesters, Raeds-heeren, Redenaers, Singh-konstenaers meynen uyt te drucken.
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] One may easily recognize Ulysses from his sour and alert face, says Philostratus {…}, Menelaus from the friendly sweetness of his face; Agamemnon from the Divine Majesty of his being. In Diomedes one finds the Painting of a bold frankness. Aiax Telamonius appears to show himself through the fury of a sullen tremendous face, Locrus by the diligence of his cheerful and adventurous mind. This is the reason that great Masters continuously change their hand, and try to give everyone his own, when they attempt to depict some Gods, Kings, Priests, Consuls, Rhetoricians, Singers.
Junius lists the different characteristics or emotions by which one can recognize different Greek persona. He suggests that the great masters continuously had to change their manner or hand (hand) to depict these different characters. [MO]
Conceptual field(s)
ANGEL, Philips, Lof der Schilder-Konst, Leiden, Willem Christiaensz van der Boxe, 1642.
2 quotationsQuotation
Ten tweeden, een ghewisse Teycken-hant is een Schilder mede op het hoochste noodich, om dat door de selve voorgekomen kan werden dese grove mis-slag en die men nu niet dan maer al-te-veel door een party losse maets daghelicx in 't licht sien komen; dewelcke, alsse een Tronie aen den dach sullen brenghen, soo bevintmen dit, dat, of de eene Oogh' hooger als de andere sal staen (…). In somma, veel breecke-beenighe dinghen kommender aen den dach, welcke kreupele soute door een vaste Teycken-hant voor-gekomen konnen werden […]. Wanneer sy een vriendelick lachgent Wesen sullen uyt-beelden, dat het wel op een stuere-schreyende gedaente uyt valt: het welcke voort komt uyt de swacke lossicheyt die sy noch onderworpen sijn. So oock int teghen-deel, als sy een inkroppende treuricheyt willen uyt-drucken, dat de Trecken soo losselicke ghetrocken dickmael de toetse van bly-geesticheyt komen te raecken. Om in dese dinghen, en meer boven dien, seecker te gaen, soo wert daer toe vereyst een ghesont verstant, vergheselschapt sijnde met een seeckeren en ghewissen handt.
[proposition de traduction, Léonard Pouy:] Deuxièmement, une main sûre pour le dessin est des plus nécessaires pour un peintre, car cela lui permet d’éviter certaines des erreurs grossières que l’on voit trop souvent, ainsi en observant au jour une trogne, on trouvera qu’un œil est plus haut que l’autre. […] En résumé, beaucoup de peintures estropiées voient le jour; de telles infirmités pourraient être prévenues par une main ferme […]. [Il n’est pas non plus rare de voir que] lorsqu’ils souhaitent représenter un visage riant amicalement, celui-ci apparaisse maussade et larmoyant en raison du faible relâchement auquel ils sont si vulnérables. L’inverse se trouve aussi, lorsqu’ils veulent exprimer une tristesse intérieure, les traits sont tirés de manière si relâchée qu’ils tendent parfois à atteindre une touche de gaieté. Pour s’assurer de telles choses et pour bien d’autres encore, l’on associera un entendement sensé à une main sûre et fiable.
Conceptual field(s)
Quotation
[…] een wacker, kloeck, doch soet-verliesent Penceel, om dat sonder het selve, alle de voorgaende deughden niet verricht en konnen werden. Want, ey lieve doch! Wat is een Stuck Schildery, of men daer Maenden langh in sit en moordt, en soecken't op 't naeuste uyt te fiemelen, sooder niet een alleynkse soet achter-blijvende houdinge in ghevonden kan werden? In waerheyt, niet met alle: soo en heeft het oock niet veel om 't lijt de netticheyt, sonder lossicheyt, want die foute van stijvicheyt, doet te onder-blijven de deught, (soo 't een deught ghenoemt mach werden) van de netticheyt. So dan yemant de netticheyt wil voor sijn Studie verkiesen, die betrachte dan mede het ghene die noyt ghenoegh ghepresen Gerrit Dou, geduerigh waer-neemt. Dat is een curieuse lossicheyt, die hy geleyt met een seeckere ende vaste Teycken-handt; […] die sodanige netticheyt niet bereycken en mach, die trachte met arbeyt om een los, wacker, soet-vloeyend Penceel te bekomen, liever dan in die stijve nette onaerdigheyt te versmooren.
[proposition de traduction, Léonard Pouy:] [ndr: On doit également trouver chez un peintre] un pinceau hardi et prompt tout en restant doux et gracieux, pinceau sans lequel aucune des vertus précitées ne pourraient être mises en pratique. Car qu’est-ce qu’en effet que la peinture si l’on s’y attarde pendant des mois avec une touche conduite précautionneusement sans y trouver au final de la douceur en retour ? En vérité, rien du tout : ainsi la netteté sans souplesse n’apporte pas grand chose, car les erreurs de raideur, diminuent la vertu de la netteté (si l’on peut la qualifier ainsi). Si alors quelqu’un choisit la netteté pour son étude, laissons le pratiquer ce qui est observé avec persévérance par Gerrit Dou, pour qui aucun éloge n’est suffisant, soit une curieuse souplesse qu’il dirige avec une main sûre et fiable. […] Celui qui ne parvient à atteindre une telle netteté ferait bien d’essayer de maîtriser un pinceau souple, agile et suave plutôt que de l’étouffer par une netteté artificielle et trop raide
Conceptual field(s)
Quotation
Aldus verdreven wesende, salmen onder het uyterste van het Landtschap, boven ’t flaeuwste, ofte daer de Locht achter de Berghen, en beneden den Orizont of Zichteynder schijnt te gaen, een geheel dun Masticot strijcken, leggende alsoo een streeck langhs het voorschreven Landtschap, of Berghen, en drijven dan alsoo van onderwaerts, naer het Purperken toe, tot het daer in smelte en sich verliese: ’t Welck met een luchtige en veerdighe handt sonder daer in te knoeyen wil gedaen wesen, want anders wort het vuyl, en loopt somtijdts oock wel perijckel om door ’t Papier heen te arbeyden.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Once it is diminished like that, one should thinly apply Massicot, under the far end of the Landscape, above the weakest, or there where the Air appears to go behind the Mountains and beneath the Horizon, as such placing a line along the aforementioned Landscape, or Mountains, and blending it then from below, towards the Purple, until it melts in it and is lost: Which should be done with a loose and competent hand without messing with it, because otherwise it will become dirty, and sometimes also runs the risk to come through the Paper.
Conceptual field(s)
Quotation
De Teyckeningen, Schetsen, ende Printen, moetmen in ’t sien met het verstant ende niet met handt ende ooge gebruycken om daer stucken ende brocken uyt te stelen, {Recht gebruyck der Print-Konst.} veel min om die geheel na te apen (al-hoe-wel dat oock zijn nuttigheyt heeft wanneer ’t wel wort aengeleyt, gelijckw’in onse Teycken-Konst leeren,) ende blijven alsoo geduerlijck door den Bril van een ander kijcken. Maer neen, men moet alleen de deughden, als fraye maniere van ordineeringhe, Teyckeningh, geestige gedachten ende verstandighe opmerckingen, door het besien, hersien, bedencken, overleggen ende herkauwen, trachten in sijn gemoet te drucken, ende daer in, met dickwils eraen te dencken, bewaren; invoegen sy door het toedoen van uwen Geest, niet meer eenes anderen, maer in U eygen vindingen verandert worden: Ten eynde sy oock in het ordineeren, t’samenstellen, ende vercieringen van uwe inventien als wijse Raets-mannen souden konnen dienen. Ende op dese maniere salmen vol van gedachten, vlugge van ordinnantie, rijp ende overvloedigh van Schilderachtige stoffe werden:
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] In observing the Drawings, Sketches and Prints, they should be used with the mind and not with the hand or eye to steal bits and pieces from it, even less to ape it entirely (although this also has its use when it applied well, as we teach in our Teycken-Konst,) {The right use of the Art of Print.} and they will continue to look through the Glasses of someone else. But no, one should aim to only impress the virtues, such as the lovely manner of composition, Drawing, clever thoughts and wise observations in his mind by looking, looking again, reasoning, deliberating and ruminating, and all this by repeatedly thinking about it, preserving; as such they will be turned into your own discoveries by the functioning of your Mind, and not those of someone else: So that they may serve as wise Councilors in the composing, ordering and decorating of your inventions. And this way one will become full of thoughts, quick of composition, mature and abundant of Painterly matter:
Conceptual field(s)
Quotation
Aengaende nu de meeste nuttigheyt diemen uyt het navolgen ende bestudeeren van oude ende geleerde stucken moet halen, is, datmen de Konst ende kracht van soodanige Schildery, aen sijne eygen Wercken leert toepassen, en daer in als sijn eygen Werck vertoont, dat is datmen de Deught van een beroemt Meesters Wercken, ontrent ende in een Nieuwe Inventy geleerdelijck oeffent. Hierom is ‘et datmen de Konst-stucken met geen losse, of loopende ooge mach besichten; {Gebruyck uyt het gene men in ’t Copieeren geleert heeft.} maer deselve wel nadencken, ende die bedenckingen andermael hervatten, de stucken in de handt nemen, en bespeculeeren die wel naeuwe door en door, op datmen alsoo na een veelvoudighe op-merckingh, de ware Deught der Konste ende geest door welke soodanigen Meester is geleyt geworden, verstaende, die ons selfs eygen kome te maken. Doet ‘er by dat daerom eenen Jongelingh ontrent de Konst van soodanigen navolgingh, sich moeste versien, met de hulpe ende onderwijsinge van een getrouw Leer-Meester, op dat hy ontrent het gheseyde, sijne onervaerne sinnen ende handen geleerdelijck bestieren mochte.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Regarding the best use that one has to obtain from the imitation and study of old and learned pieces, one should learn to apply the Art and power of such a Painting to his own works, and show it as his own work, i.e. that one intelligently practices the Virtue of the Works of a famous Master regarding and in a New Invention. This is why one should never look at the Art works with a loose or moving eye; {Use from that which one has learned by Copying.} but think well about it and take up these considerations once again, taking the pieces in one’s hands and considering them closely through and through, so that one may appropriate after a multiple observation, understanding the true Virtue of Art and the spirit by which such a Master was driven. Add to this that this is why, regarding the Art of such imitation, a young man must ascertain himself, the assistance and education by a loyal Teacher, so that regarding that which has been said, he may guide his inexperienced senses and hands intelligently.
Conceptual field(s)
Quotation
Doch laet ons weder keeren tot het begin van stellinghe, en leeren de eerste Schets van een goede Teyckeningh aenvanghen, datmen na alles ’t geen geseyt is, alsdan met een luchtige handt yder op sijne eygene plaets doen moet, eerst de voornaemste deelen, daer na de mindere, en voorts al watter in is, soo sal het sich terstont openbaren of uwe gissinge en stellinge goet sal zijn; {Men moet sich in ’t stellen van elcken treck verseeckeren.} Doeter noch by, dat ghy u van elcken treck die ghy aenwijst, eerst met goede reden en opmerckinge verseeckert, wel acht ghevende op de groote en generale parthyen, latende de kleynigheden en breeckingen der groote deelen varen, tot nader stellinge en Correctie, waar vanw’in ’t vervolgh sullen spreecken;
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Yet let us return to the beginning of the composition, and learn to begin the first sketch of a good Drawing, after all that has been said, as everyone should do for himself with a light hand, first the principal parts, then the lesser, and then all that is in it, as such it will soon become clear whether your guess and composition are good; {In composing one should be certain about every stroke.} Add to this, that you first ascertain with good reason and observation of every stroke that you point out, paying attention to the big and general parts, ignoring the small things and interruptions of the large parts, until later composition and correction, of which we will later speak;
This section is not included in the English translation. [MO]
Conceptual field(s)
Quotation
De gewoonte van opmerken zal het oog en de hand eens jongen leerlings zeer grooten dienst doen. Die zich vlijtich aenwent met goede opletting veel na 't leven te teikenen, zal menichmael een groot meester beschamen, en de natuerlijke eygenschappen der dingen nader komen, dan zijn verstand, noch in langen tijd daer nae, zal kunnen begrijpen. Zoo zal 't dan zeer nut, en ten hoogsten noodich zijn, al vroeg veel na 't leven te teykenen. En al ist dat 'er juist altijts geen schoolen van naektzitting voorhanden zijn, zoo zal 't aen geen stof ontbreeken. Want byna ieder deel der Natuer is bequaem genoeg om deeze opletting te voeden, en de scherpte des oogs te wetten. Zy gaen waerlijck wel dapper op krukken, die gestadich den Maetstok en Passer van nooden hebben, daer het ooge, door oeffening gesterkt, zelf een Passer verstrekt.
[BLANC J, 2006, p. 118] La coutume de l'observation sera très utile à l'oeil et à la main d'un jeune élève. Celui qui consacre tout son zèle à faire avec une bonne attention de nombreux dessins sur le vif embarrassera bien des maîtres. Et il se rapprochera bien plus des [ndr : caractéristiques] naturelles des choses que ne le ferait son entendement s'il cherchait pendant longtemps à les comprendre. Par conséquent, il est très utile et nécessaire de dessiner sur le vif, le plus souvent et le plus tôt possible. Et ce n'est pas parce qu'il n'existe pas toujours d'écoles où des modèles nus peuvent poser devant vous qu'il faut vous dire que vous ne disposez d'aucune matière. Presque chaque partie de la nature est en effet suceptible de nourrir votre attention et d'aiguiser l'acuité de vos yeux. Ceux qui ne laissent pas d'avoir besoin de la toise et du compas ont vraiment bien du courage de se résigner à marcher avec leurs béquilles, tandis que nous, nous avons le compas dans l'oeil, que nous avons renforcé par la pratique. La coutume de l'observation sera très utile à l'oeil et à la main d'un jeune élève. Celui qui consacre tout son zèle à faire avec une bonne attention de nombreux dessins sur le vif embarrassera bien des maîtres. Et il se rapprochera bien plus des [ndr : caractéristiques] naturelles des choses que ne le ferait son entendement s'il cherchait pendant longtemps à les comprendre. Par conséquent, il est très utile et nécessaire de dessiner sur le vif, le plus souvent et le plus tôt possible. Et ce n'est pas parce qu'il n'existe pas toujours d'écoles où des modèles nus peuvent poser devant vous qu'il faut vous dire que vous ne disposez d'aucune matière. Presque chaque partie de la nature est en effet suceptible de nourrir votre attention et d'aiguiser l'acuité de vos yeux. Ceux qui ne laissent pas d'avoir besoin de la toise et du compas ont vraiment bien du courage de se résigner à marcher avec leurs béquilles, tandis que nous, nous avons le compas dans l'oeil, que nous avons renforcé par la pratique.
Conceptual field(s)
Quotation
Welke Oeffening den Schilder niet alleen een getrouwe hulp-Suster sal ’t zijn in ’t volgen van het natuurlijk Leven, maar sy sal hem voor een ervare Meesteres konnen dienen, wanneer hy ’t Leven moet derven; om door de beseffing van een ware ingebeelde Schoonheyd sijn geest soodanig te onderwijsen, en sijn hand soo verstandig te bestuuren, dat hy de voorgestelde Schoonheyd uyt de volle Bron-ader van sijn gemoet, als met volle stroomen op den Schilder-doek sal konnen uytgieten. Waarlijk d’uitdrukking van de Schoonheyd kan door de sterke Inbeeldingskracht merkelijk verbeterd werden. Van den grooten Phydias werd verhaald, dat als hy het Beeld van Jupiter en Minerva maakte, dat hy sijn oogen op niemand sloeg daar hy die gelijkenis uyt ontleende, maar dat hy sijn gemoed het Voor-beeld van een seer uytgelesen Schoonheyd kragtelijck voor stelde, op ’t welk hy de oogen van sijn verstand, soo stantvastelijk gevesigt hield, dat hy sijn hand en sijn Konst, sonder eenige afwisseling, na de gelijkenis des selven Voor-beelds bestuurd heeft. De Oude hebben seer wel gesien, dat de Schoonheyd selden volkomen te bekomen was, doch dat en schrikten haar niet af; {De uyterste Schoonheyd vint men selden of noyt in een mensch volkomen.} maar sy wierden des te meer aangeset om door alle betamelijke middelen, en voornamelijck door de Verbeeldens-kragt, haar selven die kragtelijck in te boesemen. Den geleerden Junius heeft menige puyk-staaltjes hier van opgehaalt, die niet en behoorden onbekent te zijn. […]
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] This Practice will not only be a loyal assistant to the Painter in the imitation of the natural Life, by she will serve him as an experienced Mistress, when Life is lacking him; by instructing his mind so much through the sense of a true imagined Beauty and by guiding his hand so wisely, that he will be able to pour the imagined Beauty from the source of his mind in full streams on the Canvas. Truly, the expression of Beauty can be significantly increased by the strong Power of Imagination. It is said of the great Phydias, that when he made the Statue of Jupiter and Minerva, he did not cast his eye on anyone from whom he borrowed their likeness, but that he imagined the Example of the very exquisite Beauty powerfully in his mind, on which he held his mind’s eye so steadily focused, that he has guided his hand and his Art, without any distraction, after the likeness of this Example. The Old have noticed very well, that beauty is seldom to be obtained perfect, but this did not chase them away; {The utmost Beauty is seldom or never to be found in one entire person.} rather they were even more stimulated to procure her by all means necessary, and especially through the power of imagination. The learned Junius has evoked many excellent examples of this, which should not be unknown. […]
PHIDIAS, Jupiter en Minerva, antique sculpture (dans GOEREE 1682, p. 35-36)
Anciens (les)
JUNIUS, Franciscus
PHIDIAS
Conceptual field(s)
Quotation
Albertus Durer selfs, die immers soo veel Wand schijnd over hoop gehaald te hebben, dat yder by na walgt van soo veel Maat-Lessen en Proportie-Regels te zien, heeft sijn Lesers van dese bekomernisse willen verlossen. Ook sagh hy buyten twijffel wel dat veel ligt vermoeyde Herssens, niet leuy souden vallen om te vragen; Offer dan tot de Mensch-kunde soo veel Regels, en soo veel metens en soo veel tijds aan ’t Proportioneeren der Beelden moest besteed werden, eermense sou konnen onberispelijk stellen? Ik gebiede seyde hy, de bestipte metingh niet soo seer, als ik wel Leer, datmen door Vlijd en Neerstigheyd de Natuur naspoorende, een gewisheyd die op vaste Reden steund, mag soeken te bekomen; Want die sulken vastigheyd in de Oogen en in de Hand bekomen hebben, sal van niemand soo Naauwkeurigen Meting der Beelden afge-eyst werden. En waarlijk, wanneer de Oogen door de Konst-Regelen bereyd zijn, dan werd het Gesigt selfs tot een Regel; en de Hand kan sulk een Leydsman gerustelijk volgen, en alle Dwaling vermijden.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Albrecht Dürer himself, who indeed appears to turned so much upside down, that everyone is almost disgusted to see so many Lessons on Measurement and Rules of Proportion, has attempted to free his Readers of this trouble. He clearly also saw that many easily tired Brains, would not be caught lazy to ask Whether it was really necessary to spend so many Rules and so much measuring and time on the Proportioning of Figures for the Anatomy, before they would be able to compose it flawlessly? I do not so much prescribe, he said, the exact measurement, but rather I teach that one may attempt to obtain – by retracing Nature through Industry and Diligence – a certainty that leans on the steady Reason; As those who have obtained such a steadiness of Eyes and Hand, will by nobody be expected to make such a Precise Measurement of Figures. And truly, when the Eyes have been prepared by the Rules of Art, than Eyesight itself becomes a Rule: and the Hand can confidently follow such a Guide, and avoid all Error.
Conceptual field(s)
Quotation
Nademaal de Handelinge van ieder studie in het zyne, het geene is, waar door de voorgemelde Konstwerken haar volkoomentheid verkrygen, zo zullen wy die van de Teikenkonst, vooreerst in ’t byzonder uitleggen, waar in die is bestaande. Wy stellen vast, dat de zin, door een vaste kennisse, de handen van de Teikenaar alleen bestierd, doch zonder de hulp van een geduurige oeffening, geen vruchten en zoude kunne voortbrengen, dan gebrekkelyk en zonder voordeel: ik zeg gebrekkelyk, ten opsichte van het uitvoeren eener gedagten; want wat kan het een Teikenaar baaten, al heeft hy noch zo een Sierlyke, Deftige, en Aangenaam Konsept ontworpen, als hy het niet naar vereysch van zaaken uitvoeren kan? Nademaal gelyk wy gezegt hebben, de handeling, alleen, in het voltoojen eens Konst stukwerks, d’uiterste bevalligheid en volmaaktheid toebrengt, waar van zyn meeste voordeel afhankelyk is.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] While the handling of each study on its own is that, by which the aforementioned art works obtain their perfection, as such we will first explain the one of the Art of Drawing specifically, what it consists of. We conclude that the intention, by means of a firm knowledge, guides the hands of the draughtsman on its own, yet without the help of a steady practice it would not be able to bring forth any results, but faulty and without benefit: I say faulty, with regard to the execution of one’s thoughts; because what is the use for a draughtsman, no matter what kind of graceful, solemn, pleasant concept he has designed, if he is unable to execute it as it is required? As we have already said, the manner alone, in the execution of a piece of art, brings forth the utmost gracefulness and perfection, of which its greatest benefit is depending.
Conceptual field(s)
Quotation
DE Handeling van het Penseel is tweederly, doch zeer verschillende van malkander, want de eene is een vloeijende, en malsse of gladde; de tweede een wakkere en vaardige, of stoute. De eerste wend men aan, in het Copieeren of namaaken van nette en uitgevoerde stukken. De tweede volgd dan van zelfs, als men zich oeffend na levens groot, stout en vaardig Schildery, door een vaste hand uitgewerkt.
[D'après DE LAIRESSE 1787, p. 51:] Il y a deux manières différentes de manier le pinceau : l’une suave, moëlleuse & léchée ; l’autre hardie, fière & vigoureuse. La première s’apprend en copiant des ouvrages délicats & finis ; la seconde se contracte en s’exerçant d’après des tableaux qui représentent les objets dans leur grandeur naturelle, & qui sont exécutés par une main sûre, d’une manière facile & hardié.
Conceptual field(s)
Quotation
[…] der Konst, want deze is een Theorie of kennisse der Geest, en het andere [NDR : handeling] een Praktyk of uitvoering door de hand, hier in bestaande: dat het is een handgreep of lyding des penseels met verwen, door de hand, op een zekere en ordentelyke wyze bestierd, waar door men een ding zonder morssen, wis en vaardig kan maaken en vertoonen.
[D'après DE LAIRESSE, 1787, p. 53:] […] car l’art est une théorie ou une production de l’esprit ; tandis que la manière ne consiste que dans une pratique ou exécution manuelle, laquelle dépend d’une certaine dexterité à bien conduire le pinceau & à disposer les couleurs d’une façon convenable ; de sorte qu’on puisse exécuter ce travail avec facilité & sûreté, sans barbouiller la toile.
Conceptual field(s)
Quotation
OM den weetgierigen konstoeffenaar van alles een goed begrip {wat tot het Ordineeren behoord} te doen hebben, vind ik noodig, eer wy de zaak zelve verhandelen, dit voor af te laaten gaan, op dat een ider by zich zelf overweeg, of deze noodzakelyke hoedanigheden in hem zyn, zonder welke hy bezwaarelyk tot dit hoogwichtig punt geraaken kan. Voor al en in de eerste plaats, diend hy een goed en vast geheugen te hebben, om het geen hy verbeelden wil, wel te overweegen en in gedachten te houden. Ten anderen werd een vlugge hand vereist, om het geen onze snelle gedachten bevat hebben, aanstonds op het papier te stellen, eer zy uit het geheugen raaken.
[D'après DE LAIRESSE 1738, p. 31:] Book II. CHAP. 1. Of the Qualities necessary to the first Idea, or Sketch In order to give the curious Artist a previous notion of every thing I think necessary to the main Matter [NDR: Ordonnance or composition], to the end he may duely weigh his Qualifications for it, I say, that he ought in the first Place to have a good Memory, to consider well what he is to represent, and to retain it in his Thoughts; and next a free and nimble Hand to execute instantly on Paper, what he does conceive, lest it slip out of Memory again.
Conceptual field(s)
Quotation
Het is aanmerkenswaardig, dat de Stukken, van twee byzondere handen geschilderd, nooit of zelden het oogmerk van den Vinder konnen bereiken, maar merkelyk onderscheiden werden 't zy in de kracht, uitvoerlykheid of koleur: geen wonder, wanneer elk zyne zin en trant wil volgen, zonder elkanderen te ontzien, min of meêr of daar de Helper zo veel deel aan had als de Vinder. Wanneer zich een Veldoverste tot deeze of geene onderneeming te zwak bevind, verzoekt hy van een ander hulp, maar niet om te gebieden.
[D'après DE LAIRESSE 1787, p. 210:] Il est digne d’être remarqué que les ouvrages exécutés par deux pinceaux différens, ne remplissent, en général, pas bien le but de leurs auteurs, qu’ils manquent toujours de vigueur, & péchent par le coloris, ou par l’exécution qui n’a pas un certain fini ; ce qu’il faut attribuer au peu d’accord qui règne entre les deux maîtres, dont chacun veut briller dans sa partie, préférablement à l’autre.
Conceptual field(s)
Quotation
Hunne vermenigvuldiging maakt de grootste bevalligheid, zo wel in de natuur als schildery, maar voornaamentlyk zo in het laatste dezelve door een konstige hand geschikt worden. Dan is 'er niets dat de zinnen meêr bevreedigt en betoovert, als der zelver overeenstemming en verschillendheid.
[D'après DE LAIRESSE 1787, p.324:] C’est la variété des couleurs qui fait la plus grande beauté, tant des productions de la nature que de celles de l’art ; sur-tout lorsque la disposition en est faite par une main habile dans un tableau. Rien n’attache plus la vue [NDR : les sens] & ne charme davantage l’esprit que leur accord & même leur contraste bien raisonné ; car il n’y a, sans doute, rien qui produise un effet plus magique […]