KUNST (n. f.)

ARS (lat.) · ART (eng.) · ART (fra.) · ARTE (ita.) · KUNST (deu.)
TERM USED IN EARLY TRANSLATIONS
/ · ARS (lat.) · ART (eng.) · ART (fra.) · KUNST (deu.) · SKILL (eng.) · WORK OF ART (eng.)
DE VRIES, Lyckle, How to Create Beauty: De Lairesse on the Theory and Practice of Making Art, Leiden, Primavera press, 2011.
WESTSTEIJN, Thijs, Art and Antiquity in the Netherlands and Britain: the Vernacular Arcadia of Franciscus Junius (1591-1677), Leiden, Brill, 2015.

FILTERS

LINKED QUOTATIONS

6 sources
27 quotations

Quotation

St Chrysostomus […] maeckt een wijdt-loopigh verhael der dinghen die de Schilder-konst plaght nae te boetsen; De schilders, seght hy {Homilia de Psal. 50.}, bestaen de Nature door hare Konst uyt te drucken, nae't vermenghen haere verwen, afmaelende allerley ghelijckenisse der sienelicker lichamen;

[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] St Chrysostomus (…) constructs a verbose story of the things that the Art of Painting tends to imitate; The painters, he says {…}, consist in expressing Nature by her Art, after mixing her paints, reproducing all sorts of similitudees of visible bodies.

Conceptual field(s)

PEINTURE, TABLEAU, IMAGE → définition de la peinture

Quotation

Dit selvighe wordt noch uyt druckelicker van Quintilianus voorghestelt ende beantwoordt, Ick wete dat daer gevraeght wordt, seght hy {lib.II.  Cap. 19.}, of de Konst grooter baet van de nature of van de leeringe heeft te verwachten. 't Welck al hoewel het tot ons voornemen seer weynigh dient, aenghesien wy het daer voor houden dat een volmaeckt Konstenaer gheen van beyden derven kan, soo achten wy nochtans dat daer seer vele aen gheleghen is hoe men dit vraegh-stuck voorstelt. Want indien men het eene van het andere t'eenenmael wil gaen aftrecken, soo salmen bevinden dat de nature sonder de leeringhe vele vermagh, en dat in het teghendeel sonder het toedoen der nature gheen leeringhe ter wereldt helpen kan: wanneer men wederom in een middelbaer verstandt en wetenschap beyde de Konst en de nature te saemen voegt, soo schijnt het dat in soodaenighe de nature meest geldt: als daer en teghen dese middelmatighe ofte oock uytmuytende verstanden tot de volmaecktheydt gheraecken, soo schijnt het darin hun de Konst meer uyt ghericht heeft dan de nature. […] De nature magh met de materie worden vergheleken; even als de Konst met de leeringhe seer wel over een komt, d' Eene werckt; d'andere wordt ghewrocht. De Konst en vermagh sonder de Materie niet met allen; de materie heeft oock sonder de Konst haer eyghene waerdigheydt. Soo is dan de hooghste Konst in gaeder met de beste Materie alder meest te wenschen.

[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] This is proposed and answered even more explicitly by Quintilianus, I know it is being questioned, he says {…}, whether the Art should expect greater advantage from nature or from instruction. Which, although it does not serve our purpose much, seen that we presume that a perfect Artist cannot be deprived of either one, yet we believe that it is very much dependent on how the question is posed. Because if one wants to deduct one from the other, then one will find that nature is capable of much without instruction, and that to the contrary no instruction in the world can do without the doing of nature: again when one combines both Art and nature in a mediocre mind and knowledge, then it appears that nature counts the most in this: if by contrast these mediocre or also excellent minds reach perfection, then it appears that Art has done more for them than nature. […]Nature can be compared to matter; just like the Art coincides very well with the instruction, the one works, the other is worked. The Art is not capable of anything without the matter; the matter also has its own dignity without the Art. As such the highest Art is to be wished together with the best Matter.

leeringe
nature

Conceptual field(s)

L’ARTISTE → qualités
L’ARTISTE → règles et préceptes

Quotation

Daer is maer eene Konst ende maniere van Schilderen, in welcke Zeuxis, Aglaophon, Apelles een verscheyden handelinghe volghden; ende nochtans en was daer onder dese groote Meesters niet eenen dien yet tot de Konst scheene te ontbreken.

[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] There is but one Art and manner of Painting, in which Zeuxis, Aglaophon, Apelles followed diverse treatments; and yet there none of these great Master seems to lack something with regard to the Art.

Junius distinguishes between the term ‘manier’ (manner) and ‘handeling’ (treatment). He states that there is only one manner, but that different ancient masters all had a different treatment. He adds that the work of all these masters is agreable and as such makes clear that differences in treatment are not undesirable. [MO]

Conceptual field(s)

MANIÈRE ET STYLE → le faire et la main
L’ARTISTE → règles et préceptes

Quotation

Waer uyt het dan blijckt dat den Konstenaer maer alleen duydelick ende uytdruckelick wercken kan, de welcke de dinghen die hy ter handt treckt als teghenwoordigh aenschouwt. 't Welck meest van allen in de herts-tochten of te in de inwendighe beweginghen onses ghemoedts plaetse heeft; want overmidts de selvighe al te mets in de waerheyd bestaen, seght Quintilianus {lib. Xi cap. 3}, ende al te mets in de imitatie; soo is 't dat de waere beroeringhen naturelick uytbersten, maer ’t ontbreeckt hun aen de Konst; dies moetense oock door de leeringhe soo wat ghefatsoeneert worden. De gheimiteerde beroeringhen daer en teghen, ghelijckse de Konst hebben, soo ontbreeckt het hun aen de nature; en daerom is dit alhier 't voornaemste, dat men sich 't echt wel bewoghen vindt om de verbeeldinghen niet anders te vatten, als of het waerachtighe dinghen waeren daer mede wy ons selver besich houden.

[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] Which then makes it evident that the Artist can only clearly and expressively work out those things which he traces by hand when he beholds them presently. Which most of all takes place in the passions or the inner movements of our mind; because although it exists coincidentally in the truth, says Quintilianus {…}, and coincidentally in the imitation; it is as such that the true stirrings burst out naturally, but they lack art, this has to somehow be shaped through learning. The imitated stirrings on the other hand, although they have Art, they then lack in nature; and therefore it is here the most significant that one is truly moved to not understand the representations differently, as if it were real things that we occupy ourselves with.

nature

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → génie, esprit, imagination

Quotation

Ghelijck dan d’oude Konstenaers de ghelijckenisse niet t’eenemael en versuymden, soo plaghtense nochtans meer wercks van de Symmetrie te maecken; achtende dat de ghelijckenisse maer alleen uyt de Konst ontstaet, waer als de Symmetrie uyt een sekere volmaecktheyd, die de Konst verder te boven gaet, hervoord komt, siet Maximus Tyrius Dissertat. XVI. Want daer stelt hy ons een gantsch merckelick onderscheyd tussen dese twee hoofd-stucken voor ooghen.

[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] Just like the old Artists did never neglect the resemblance, as such they tend to make even more work of Symmetry; believing that the resemblance only springs forth from the Art, whereas the Symmetry comes forth from a certain kind of perfection, that far surpasses the Art, see Maximus Tyrius (…). Because there he shows us a rather significant difference between these two chief principles

The paraphrasing of the citation is somewhat different in the Latin edition. [MO]

Conceptual field(s)

PEINTURE, TABLEAU, IMAGE → définition de la peinture

Quotation

…soo heeft de goetheyd van dien selven Schepper, den Mensche met een soodanigen vernuft begaeft, dat hy sich selven onfeylbare regulen heeft gevonden om de nature in veelen na te botsen; {Uyt de regelen vande natuer zijn de regelen in de Konsten gevonden.} want men bemerckt dat het geene niet na gewisse orden gedaen en wordt, seer ydel voor den dagh komt, ende geen vermogen heeft, om een ge-oeffende ooge als yets natuerlijcks te behagen. De natuer is onnaspeurlijck rijck in menigerley van yeder soort voort te brengen, waer van wy een Exempel hebben aen soo veel duysent Menschen, Dieren, ende Gewassen, die, al-hoe-wel sy van een geslachte zijn, echter malkander niet juyst gelijckstatigh en zijn; hier in kan de Const geseyt worden deselve volmaecktheyt te besitten, voor soo veel sy in ’t navolgen soo menigerley form alse wil voortbrenght. {Daer de Konst in navolght.} Ja sy kan dingen voortbrengen die de natuere onmogelijck schijnen, ten opsicht van dingen die wy noyt soodanigh vande natuere en hebben sien ter Werelt brengen. {Oock buyten de gemeene loop der natuer.} Doch de wijle de Const sijn oorspronck heeft genomen uyt de natuere ende de natuere niet uyt de Const, maer alleen van Godt op een onverstanelijcke wijse, alsoo in een geduerige order ghestelt is, en onderhouden wort, soo moetmen aenmercken, dat alle ’t gene de Const boven de natuere komt te doen, geen macht maer een onvermogen is; om dat de natuere niet onnatuerlicx natuerlijck, dat is strijdigh met haer selven voortbrenght; of ’t wert oock voor een Wangestalte gehouden: {Wat buyten natuerlick is, is Wanstalligh.}

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] …as such the goodness of the same Creator, has given such ingenuity to Man, that he has found infallible rules for himself to imitate nature in many ways; {The Rules of Art have been found in the rules of nature.} as one notices that the things that are not done after certain rules, will appear very vain, and without power, to delight the practiced eye as something natural. Nature is inconceivably rich in bringing forth different versions of each sort, from which we take an Example for so many thousands of Men, Animals and Crops, which, although they are from one race, are not exactly similar to each other; as such it can be said that the Art possesses the same perfection in his, for as much as she can bring forth as many shapes as she wants with imitation. {In which the Art imitates.} Yes, she can bring forth things that appear impossible to nature, with regard to things that we have never seen brought into the world by nature. {Also outside the common state of nature.} Yet while the Art has taken its origin from nature and nature not from Art, but only from God in an inconceivable way, and it placed in a lasting order and kept that way, as such one should notice, that all which Art does outside of nature, is not a power but a failure; as nature naturally does not bring forth anything unnatural, this is contrary to itself; or it is also seen as a Deformity: {That which is outside the natural, is misshapen.}

natuere

Conceptual field(s)

PEINTURE, TABLEAU, IMAGE → définition de la peinture

Quotation

Maer alsoo wy hier vooren (alhoewel niet sonder reden) gheseyt hebben, dat het vermogen der Schilder-Konst algemeen is, om alles, behalven levende Zielen inde Beelden voort te brengen, soo hebben sommige evenwel in twijffel getrocken, of men oock wel levenloose dingen die in haer bewegingh zijn kan uytbeelden: {Of men dingen die in bewegingh schijnen te zijn kan verbeelden.} ’t geen wy (schoon by weynighe geobserveert) hier rondt uyt van Ja willen staende houden; want niemant en sal konnen tegen-spreecken, dat de Konst de natuere in allen navolght, voornamentlijck in het gene welcke in een verblijf van tijdt met na-dencken kan gesien werden:

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] But notwithstanding that we said earlier (although not without reason), that the power of the Art of Painting is general, to produce everything, except the living Souls in the Images, as such some have doubted whether one could be able to depict lifeless things in their movement: {Whether one can depict things that appear to be moving.} which (although observed by few) we would plainly like to argue with a Yes; because nobody will be able to contradict, that the Art follows nature in everything, especially in that which can be observed during a period of time with consideration:

Conceptual field(s)

PEINTURE, TABLEAU, IMAGE → définition de la peinture

Quotation

Uyt dese ende diergelijcke Exempelen kan dan oock lichtelijck afgenomne worden, hoe gansch ongeoorlooft en schandelijck dat het is, de Achtbaerheyt van soodanighen heerlijcken Const, aen de dienstbaerheydt van allerley schadelijckheden te verhangen, ende alsoo de Const tot aenstoockingh van ondeughden te stellen; {Verachtingh van het misbruyck der Schilder-konst.} even als eertijts de ontuchtige Heydenen deden, die de Constenaers daerom alleen in aensien hielden, om datse hunne Drinck-vaten, en Bachus Kroesen, (daerse doch wonder veel mede op hadden ) met allerley geyle en onkuyssche Beelden wisten te graveren ende te beschilderen.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] From this and similar Examples it can easily be derived, how very unacceptable and shameful it is, to connect the Honorability of such a delightful Art to the servitude of all sorts of condemnable things, and as such aim to evoke the Art as a provocation of vices; {Despicability of the misuse of the Art of Painting.} just as was once done by the indecent heretics, who only esteemed the Artists, because they knew how to engrave and paint their Drink-vessels and Bacchus Mugs (as they had consumed unimaginable amounts of mead) with all sorts of horny and indecent Images.

Conceptual field(s)

PEINTURE, TABLEAU, IMAGE → définition de la peinture

Quotation

Onzen Fabritius, mijn meedeleerling, stelde my in onze jeugd deeze vraeg voor: Welk zijn de gewisse kenteykenen, en vruchten van den geest in een jong leerling, om een goet Schilder uit te verhoopen? {Kenteykenen} Ik antwoorde; na de maete mijns begrips in dien ouderdom: Dat hy niet alleen schijne de konst te beminnen, maer dat hy in der daet, in de aerdicheden der bevallijke natuur uit te beelden, verlieft is. Dat hy niet alleen het doode lichaem der konst beooge, dat is trant te volgen, en te doen als andre, maer dat hy op de ziele der konst als verslingert is: dat is, de natuur in hare eigenschappen te onderzoeken. Hy is nijdich dat een ander iets, hem onbekent, weet, hy schaemt hem van iemant iets indrukkender wijze te leeren, en zoekt alles door eygen arbeit uit te vinden.

FABRITIUS, Carel

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai

Quotation

{Een spiegel der natuer}. Want een volmaekte Schildery is als een spiegel van de Natuer, die de dingen, die niet en zijn, doet schijnen te zijn, en op een geoorlofde vermakelijke en prijslijke wijze bedriegt. Den Konst versmader Agrippa bekent, dat de Schilder konst een zeer zuivere navolgster der natuerlijke dingen is, die eertijts d'eerste plaets der vrye konsten in hadde.

[BLANC J, 2006, p. 24] {Een spiegel der natuer}. Want een volmaekte Schildery is als een spiegel van de Natuer, die de dingen, die niet en zijn, doet schijnen te zijn, en op een geoorlofde vermakelijke en prijslijke wijze bedriegt. Den Konst versmader Agrippa bekent, dat de Schilder konst een zeer zuivere navolgster der natuerlijke dingen is, die eertijts d'eerste plaets der vrye konsten in hadde.

Hoogstraten fait ici référence à l'ouvrage de Heinrich Cornelius Agrippa (1486-1535), Van de onzekerheid en ijdelheid der wetenschappen en konsten, (1530) traduit du latin par J. Oudaan, Rotterdam, 1661, chapitre XXI, p.92-93.Voir BLANC J, 2006, p.104, n.115.

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai
CONCEPTS ESTHETIQUES → beauté, grâce et perfection

Quotation

Die lof begeert, zeyt hy verder, vermijde de leelijkheyt in zijne beelden, dat is, hy zuivere haer van alle opspraeklijke teykenen, en trachte nae 't geene gezont en behaeglijk is. En hier toe wil hy, dat men zich veel levendige menschen lichamen voor oogen stelle, en de schoonste maeten vergadere. Want de konst is in de natuer ingedoopt, als gy die daer uit zult getrokken hebben, zult gy veele dwaelingen in uw werk vermijden. Dit is 't meest al, dat den grooten Albert Durer tot onderwijs in zijn Proportieboek voorstelt, ik geloove, dat hem de doodt, terwijl hy dit werk opstelde, verrast heeft.

[BLANC J, 2006, p.137] Qui désire les louanges, dit-il plus loin, doit éviter la laideur dans ses figures. Autrement dit, il doit les épurer de tous les signes condamnables et ne rechercher que ce qui est sain et plaisant. Et pour cela, il veut que l'on contemple sur le vif de nombreux corps d'hommes et que l'on recueille les plus belles mesures. L'art, en effet est immergé dans la nature. Lorsque vous l'en aurez sorti, vous eviterez de nombreux errements dans vos oeuvres. Voici l'enseignement du grand Albrecht Dürer, dans son livre des proportions, avant que la mort, je crois, ne l'ait surpris alors qu'il préparait cet ouvrage.

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai

Quotation

{Driederley vruchten van de konst.} De vrucht van de konst, zegt Seneka, is iets anders, dan die van 't werk; Fidias maekt een beelt, de vrucht van de konst is, 't geen dat hy begeerde gernaekt te hebben; en die van 't werk, dat hy 't met vruchten voordeel gemaeckt heeft. Fidias heeft zijn werk volmaekt, schoon hy 't niet verkocht heeft. Hy heeft driederhande vruchten van zijn werk: d'een is 't vernoegen van zijn geweeten, 't welk hy door 't volmaken van zijn werk ontfangt; d'ander van 't gerucht; en de derde van 't voordeel en de nutticheit, die hem, of door de gift, verkooping, of door eenige andere profijtelijkheyt, aengebracht zal worden.

[BLANC J, 2006, p. 500] {Les trois fruits de l’art.}. Le fruit de l’art, dit Sénèque, est différent de celui du travail. Quand Phidias fait une sculpture, le fruit de l'art est ce qu'il désirait avoir fait, et celui du travail est qu'il l'a faite avec fruit et profit. Phidias a achevé son oeuvre, bien qu'il ne l'ait pas vendue. Il bénéficie des trois fruits de son oeuvre: le premier est qu'il a satisfait sa conscience en achevant son oeuvre; le deuxième est celui de la renommée ; et le troisième celui du profit et de l'utilité qui lui seront apportés soit par le don, soit par la vente, soit par quelque autre bénéfice.

Conceptual field(s)

PEINTURE, TABLEAU, IMAGE → définition de la peinture

Quotation

Welke Oeffening den Schilder niet alleen een getrouwe hulp-Suster sal ’t zijn in ’t volgen van het natuurlijk Leven, maar sy sal hem voor een ervare Meesteres konnen dienen, wanneer hy ’t Leven moet derven; om door de beseffing van een ware ingebeelde Schoonheyd sijn geest soodanig te onderwijsen, en sijn hand soo verstandig te bestuuren, dat hy de voorgestelde Schoonheyd uyt de volle Bron-ader van sijn gemoet, als met volle stroomen op den Schilder-doek sal konnen uytgieten. Waarlijk d’uitdrukking van de Schoonheyd kan door de sterke Inbeeldingskracht merkelijk verbeterd werden. Van den grooten Phydias werd verhaald, dat als hy het Beeld van Jupiter en Minerva maakte, dat hy sijn oogen op niemand sloeg daar hy die gelijkenis uyt ontleende, maar dat hy sijn gemoed het Voor-beeld van een seer uytgelesen Schoonheyd kragtelijck voor stelde, op ’t welk hy de oogen van sijn verstand, soo stantvastelijk gevesigt hield, dat hy sijn hand en sijn Konst, sonder eenige afwisseling, na de gelijkenis des selven Voor-beelds bestuurd heeft. De Oude hebben seer wel gesien, dat de Schoonheyd selden volkomen te bekomen was, doch dat en schrikten haar niet af; {De uyterste Schoonheyd vint men selden of noyt in een mensch volkomen.} maar sy wierden des te meer aangeset om door alle betamelijke middelen, en voornamelijck door de Verbeeldens-kragt, haar selven die kragtelijck in te boesemen. Den geleerden Junius heeft menige puyk-staaltjes hier van opgehaalt, die niet en behoorden onbekent te zijn. […]

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] This Practice will not only be a loyal assistant to the Painter in the imitation of the natural Life, by she will serve him as an experienced Mistress, when Life is lacking him; by instructing his mind so much through the sense of a true imagined Beauty and by guiding his hand so wisely, that he will be able to pour the imagined Beauty from the source of his mind in full streams on the Canvas. Truly, the expression of Beauty can be significantly increased by the strong Power of Imagination. It is said of the great Phydias, that when he made the Statue of Jupiter and Minerva, he did not cast his eye on anyone from whom he borrowed their likeness, but that he imagined the Example of the very exquisite Beauty powerfully in his mind, on which he held his mind’s eye so steadily focused, that he has guided his hand and his Art, without any distraction, after the likeness of this Example. The Old have noticed very well, that beauty is seldom to be obtained perfect, but this did not chase them away; {The utmost Beauty is seldom or never to be found in one entire person.} rather they were even more stimulated to procure her by all means necessary, and especially through the power of imagination. The learned Junius has evoked many excellent examples of this, which should not be unknown. […]

PHIDIAS, Jupiter en Minerva, antique sculpture (dans GOEREE 1682, p. 35-36)

Anciens (les)
JUNIUS, Franciscus
PHIDIAS

Conceptual field(s)

Quotation

Maar alle dese Geneeskundige gedagten varen latende; moetenwe uyt al het voorige geseyde den Schilder leeren aanmercken, datter groot onderscheyd komt te vallen tussen de bewegingen die sonder de Wil, en die, die met de Wil geschieden; {Onderscheyd der beweginge.} want in het gene datmen Wild, daar ontrent heeftmen gemeenlijk meerder vaardigheyd, yveriger Actie en Furie, dan in de simpele doeningen, die veelsints maar allen van de gemeene Loop der Geesten buyten onse denking worden voortgebragt. Hierom moet een Konstenaar in het vertoonen en uytdrukken van de Actien en bewegingen versorgen, dat hy zijne Beelden soodanige Actien en bewegingen doet hebben, als met de Wil, Ziel en Voornemen, dien hy wil dat sijn Beelden sullen hebben, over-eenkomt: Ten eynde hy door zijn Konst, de gedagten van hem selfs en die van zijn Beelden, den Beschouwer mag bekend maken. En dat elk alsoo met zijn eygen overleggingen aandagt, die dingen by sich selven magh voltoyen, die de konst onmogelijk schijnen de doening der Beelden by te setten.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] But if we let all these Medical thoughts go; we have to learn from all that has been said, that there is a great difference between the movements that are made without the Will and with the Will; {Distinction between movements.} since in that which one wants, one usually has more ability, more diligent Action and Fury, than in the simple actions, which are often executed from the general Train of Thoughts outside our Thinking. Because of this an Artist should take care that – in the depiction and expression of the Actions and movements – that he provides his Figures with such Actions and movements, as coincides with the Will, Soul and Intention that he wants his Figures to have: So that he may show his own thoughts and those of his Figures to the Spectator through his art. And that everyone with his own considerations in mind, may complete those things for himself, which appear to be impossible for the art to add to the action of the Figures.

Conceptual field(s)

L’ARTISTE → qualités

Quotation

Zo stapt den Jongeling, door een geestigen aart aangedreeven bly en luchtig, en van trap tot trap, tot de zichtbaarheeden der natuur, ende heldre bespiegelingen, daar hy zijn natuurlijke neiging toe voelt trekken, terwyl hy bevind dat Natuur en Kunst, hem beide beginnen toe te lacchen, en aan te dryven, tot hoe langs hoe grooter zaaken, daar hy door begeerte en iever toe aangelokt werd.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] As such the young man, driven by a spirited nature, moves happily and loosely from step to step, towards the visibilities of nature and clear reflections, to which he feels his natural inclination drawn, while he feels that Nature and Art both start to smile at him, and push him towards the more the greater things to which he is seduced by desire and diligence.

natuur

term translated by KUNST
term translated by ART

Conceptual field(s)

L’ARTISTE → qualités
L’ARTISTE → règles et préceptes

Quotation

Zo dat het met recht wel te beklaagen is, dat wy daagelijks zo veel bequaame geesten, tot broddelaars zien worden, en dat alleenig door slecht onderwys. ’t Is wel waar dat de Natuur veel macht heeft, buiten d’onderwyzinge: maar men moet ook vast stellen, dat het onderwys, zonder hulp van de Natuur, kragteloos is: Want de Natuur is blind, zo de Konst haar oogen niet oopent.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Such that is truly to be regretted that we daily witness so many adequate minds turn into botchers, and this only because of bad instruction. It is true that Nature has a lot of power, besides the instruction: but we have to admit, that instruction is powerless without the help of Nature: Because Nature is blind, if Art does not open her eyes.

In the German translation, the translator added ‘durch gutte Regeln’ behind Kunst, to clarify the term. [MO]

natuur

term translated by KUNST
term translated by ART

Conceptual field(s)

Quotation

Zy word van de natuur verkozen, en is van de bevalligheeden altyt geoeffent, om de waereld uitmuntende mannen te leeveren, voornamentlyk in deze Edele Konst, die zo veel Weetenschappen in zich behelst: Ja ik derf zeggen, dat ‘er geen Konst of Weetenschap in de waereld hoorde te zijn, of een volmaakt Schilder, dienden ‘er eenige kennis van te hebben. De Natuur verschaft aan de vaardige geesten, meer voordeel, dan de Leer-oeffening, aan d’anderen. Vind men niet meer voorbeelden van Doorluchtige Meesters in deze Konst, die op den hoogsten top geklommen zyn geweest, welke vrolijk en vol snakeryen waaren: dan van de geenen, die een zwaarmoedigen aart hadden? Raphael, Polidoor da Caravaggio, Leonard da Vinci, Peryndel Vaga, Parmezan, Primaticcio, Pietro de Corton, Tintoret, Giorgon, Lodewyk en Annibal Carats, Albaan, Bassan, Lanfranc, en meer andere; zyn die niet alle vrolijk en vaardig van geest geweest?

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] They [ndr: talented artists] are naturally preferred and is always trained in beauty, to provide the world excellent men, especially in this Noble Art, which contains so many sciences: Yes I dare say, that there should be no Art or Science in the world, or a perfect Painter should have some knowledge of it. Nature provides the apt minds more advantage than the practice of learning provides to others. Does one not find more examples of illustrious Masters in this Art, who have climbed to the highest summit, who were happy and full of joy: than of those, who had a melancholic nature? Raphael, Polidoro da Caravaggio, Leonardo da Vinci, Perino del Vaga, Parmigianino, Primaticcio, Pietro da Cortona, Tintoretto, Giorgione, Ludovico and Annibale Carracci, Francesco Albano, Bassano, Lanfranco and many others; have they not all been happy and apt of mind?

It is unclear what exactly 'Zy' in the first sentence is refering to. This paragraph is ordered differently in the German translation. [MO]

term translated by KUNST
term translated by ART

Conceptual field(s)

PEINTURE, TABLEAU, IMAGE → définition de la peinture

Quotation

[…] der Konst, want deze is een Theorie of kennisse der Geest, en het andere [NDR : handeling] een Praktyk of uitvoering door de hand, hier in bestaande: dat het is een handgreep of lyding des penseels met verwen, door de hand, op een zekere en ordentelyke wyze bestierd, waar door men een ding zonder morssen, wis en vaardig kan maaken en vertoonen.

[D'après DE LAIRESSE, 1787, p. 53:] […] car l’art est une théorie ou une production de l’esprit ; tandis que la manière ne consiste que dans une pratique ou exécution manuelle, laquelle dépend d’une certaine dexterité à bien conduire le pinceau & à disposer les couleurs d’une façon convenable ; de sorte qu’on puisse exécuter ce travail avec facilité & sûreté, sans barbouiller la toile.

term translated by ART
term translated by KUNST

Conceptual field(s)

PEINTURE, TABLEAU, IMAGE → définition de la peinture

Quotation

[…] en hoewel de Natuur in alle andere deelen, ten opzicht der konst, gebrekkelyk is, zy is zulks niet omtrend de Coloriet, hierom is het, dat in dit deel der konst, geen beeter modél gevonden word, dan het leeven zelve […]

[D'après DE LAIRESSE 1787,p.99:] En quoique la nature soit dans quelques parties moins parfaite que l’art, ce n’est certainement pas dans celle du coloris […] Quelle n’est donc pas la folie des peintres qui prétendent embellir la nature dans la partie du coloris, tandis qu’elle y est inimitable?

term translated by ART
term translated by KUNST

Conceptual field(s)

PEINTURE, TABLEAU, IMAGE → définition de la peinture

Quotation

Zeeker is 't, dat onder alle de Konsten geene het gezicht met meerder bevalligheid en genoegen streeld, dan de Schilderkonst, wanneer zy in haar volle luister werd beschoud. Zy is schoon, oopenhartig en milddaadig, om haar gaaven, zo veel mogelyk is, aan de ernstige verzoekers derzelve gunstig mede te deelen [...] Haar recht gebruik moet bepaald worden in het verbeelden van deftige en stichtelyke zaaken, als fraaije Geschiedenissen en Zinnebeelden, Geestelyk en Moraal, dewelke op een deugdzaame en betaamelyke wyze, ieder een tot vermaak en nuttigheid strekkende, moeten werden uitgedrukt. Dus geraakt die Konst tot haar volkomen luister […] Het misbruik derzelve is, wanneer men zich begeeft tot ontuchtige en lasterlyke Verbeeldingen, die de eerbaare en zedige lieden of aanschouwers ontroeren en afkeerig maaken. Wie dan dit laatste volgd, zal nooit de belooning van de Deugd, die, volgens Horatius, een onsterffelyke naam is, verwerven, maar wel een eeuwige schande [...]Doch hoewel get schrift onze herten en lusten kitteld, het oog doet zulks veel meêr, nademaal het gezicht krachtiger onze zinnen ontroerd en aandoet, inzonderheid wanneer men de zaak zelf zo duidelyk, voor zyn oogen ziet, voornamentlyk de vleeschelyke wellust betreffende.

[D'après DE LAIRESSE 1787, p.199-200:] Il est certain qu’il n’y a point d’art qui charme davantage la vue, ni qui fasse une plus profonde impression sur l’esprit que la peinture, quand elle est portée à un certain degré de perfection [...]Le bon usage de la peinture consiste dans la représentation de sujets d’histoire, de la fable, ou purement allégoriques, par lesquels ont peut former l’esprit, émouvoir le coeur, & élever l’ame aux actions grandes & vertueuses; & c’est alors que la peinture remplit son véritable but, & atteint à sa plus grande perfection […]L’abus de la peinture consiste à produire des sujets satyriques & obscènes, qui blessent la vue des personnes honnêtes. Les artistes qui suivent cette route ne peuvent donc pas prétendre à la récompense de la vertu, qui est un nom immortel, comme le dit fort bien Horace […] Mais si la lecture de ces ouvrages est dangereuse, la vue des tableaux obscènes l’est bien davantage, à cause que les yeux portent des sensations bien plus fortes au coeur que les oreilles, sur-tout quand il s’agit d’idées érotiques.

term translated by ART
term translated by KUNST

Conceptual field(s)

PEINTURE, TABLEAU, IMAGE → définition de la peinture

Quotation

Invoegen het Modern schilderen voor geen konst geacht kan worden, wanneer de natuur enkelyk gevolgd is: want dan is het slechts een onvolmaakte nabootsinge, of wel een gebrekkelyke na-äapinge. Ja alwaar het schoon dat men een zaak natuurlyk uitgebeeld had, wel getekend, geordineerd, en voegelijk geschikt; landaard, manieren en gebruik, modes en dragten, als mede de koleuren duidelyk waargenomen en vertoond; zoo zal zulks nochtans, door rechte kenders voor geen konstig werk aangezien worden: maar als de Konst met de Natuur, wanneer zy door een schranderen en verheevenen geest van haare gebrekkelykheden gezuiverd en verbeterd is, gepaard, de overhand hebben, en dan de voornoemde deugden hier by gevoegd zyn, zal het zekerlyk een volmaakt en deftig Konststuk voortbrengen […] De nooitvolpreezene Anthoni van Dyk was in het Antiek zo wel uitmuntende als in 't Modern; hebbende in het laatste zo wel als in het eerste de voorzeide drie bevalligheden gelyk een staale wet gevolgd, […]

[D'après DE LAIRESSE 1738, p. 134:] The modem Painting can therefore not be accounted Art, when Nature is simply followed ; which is a meer imperfect Imitation or defective aping her. Even, were a Thing represented ever so natural, well-designed and properly ordered ; the Condition, Manners and Cuftom of the Country well obferved, and the Colouring most exact:, yet the Knowing will not think it artful: But when Nature is corrected and improved by a judicious Master, and the aforefaid Qualities joined to it, the Painting must then be noble and perfect [...] Van Dyk, never enough to be commended, gained Excellence in the antique as well as the modern Manner, by strictly following the aforesaid three Graces in both […]

term translated by ART
term translated by KUNST

Conceptual field(s)

PEINTURE, TABLEAU, IMAGE → définition de la peinture
PEINTURE, TABLEAU, IMAGE → comparaison entre les arts

Quotation

DE verscheidene lichten in een Stuk oordeelen zommige dat onmogelyk wel konnen staan: want, zeggen zy, indien het goed was, zo zouden Raphaël, Carats, Titiaan, Poussyn, en andere braave Meesters meer die manier wel voor goed gekeurd, en niet verworpen hebben. Ja de Fransche Academisten, voegen zy'er by, die tot zulk een hoogen top gereezen zyn, besluiten eenpaariglyk, dat men niet als een eenig licht in 't algemeen zal gebruiken; verwerpende een Schildery dat meer als een licht vertoond. By gevolg oordeelen zy, dat de gezegde lichten maar een vinding zyn van Hollandsche Meesters, die het Antiek niet verstaan, welke maar alleen de natuurlykheid beoogen, om de onkundigen aan te lokken. Waar op ik zeg, dat, hoewel Raphaël, Poussyn, en andere groote Konstenaars het zelve in hunne Werken niet getoond, maar zich enkelyk aan een algemeen licht gehouden hebben, zulks niet en spruit uit een verachting of verwerping van het zelve, als of het tegen de natuur en konst zoude stryden; maar alleen dat zy 'er toen noch niet om gedagt, of 'er van geweeten hebben: alzo de Konst toenmaals in die deelen haare volmaaktheid noch niet had bereikt of verkreegen. Niet dat ik zeg, dat zulk een Stuk met verscheidene lichten beter is, als met een alleen 't geen natuurlyk is verbeeld; maar wel dat, als het zo te pas komt en konstig uitgewerkt is, het een schildery een veranderlyke welstand byzet [...]Met deze voorbeelden meen ik genoegsaam verklaard te hebben de natuur en werking van verscheidene lichten; als mede hoe voordeelig de kennis daar van is, zo wel in zon-als gemeen licht, ten opzichte van de veranderlykheid, zo wel in Landschappen als in andere verkiezingen; daar en boven de overvloedige middelen, die daar uit voortkomen, tot verrykinge onzer Ordinantien, en boven de gemeene trant.

[D'après DE LAIRESSE 1787, p. 441-445:] Il y en a qui pensent que plusieurs différentes espèces de lumière doivent faire un mauvais effet, quand elles se trouvent ensemble dans un tableau ; car, disent-ils, si cela n’étoit pas, Raphaël, le Carrache, le Titien, le Poussin, & d’autres grands maîtres, en auroient fait usage dans leurs productions. Les peintres François même, ajoutent-ils, qui sont parvenus à un si haut dégré de perfection, sont unanimement d’avis qu’il ne faut employer qu’une seule lumière générale dans un tableau, & rejetent ceux où il y en a davantage ; d’où ils concluent que ces doubles lumières sont une invention des peintres Hollandois, qui ne connoissent pas l’antique, & qui ne font qu’imiter servilement la nature, pour mieux plaire aux ignorans. A quoi je réponds, que quoiqu’il soit vrai que Raphaël, le Poussin, & d’autres grands maîtres, n’aient pas introduit ces doubles lumières dans leurs ouvrages, & se soient contentés d’un jour général, il ne faut pas l’attribuer à leur mépris pour cette méthode, comme si elle étoit contraire à la nature & à la vérité [ndr : art]; mais seulement parce qu’ils l’ignoroient encore, & qu’elle ne leur est pas entrée dans l’esprit ; car l’art n’étoit pas encore parvenu de leur tems, à ce dégré de perfection dans cette partie, auquel on l’a porté depuis. Je ne prétends pas néanmoins qu’un tableau où l’on a employé différentes lumières, soit meilleur que celui où il ne règne qu’un jour général bien rendu ; mais je veux seulement faire entendre que différentes lumières ménagées avec intelligence [ndr : avec art], peuvent contribuer à donner une élégante diversité [ndr: litt. convenance changeante] à une production de crois que ces exemples suffisent pour faire comprendre la nature & l’effet de différentes lumières, & combien la connoissance en est nécessaire aux artistes, soit, pour l’emploi de la lumière du soleil, ou pour celle du jour ordinaire, tant dans les paysages que dans toutes les autres espèces de compositions.

term translated by ART
term translated by KUNST

Conceptual field(s)

PEINTURE, TABLEAU, IMAGE → définition de la peinture

Quotation

Wat de kracht belangt, ik zou wit noch zwart spaaren […] Men moet zich niet laaten misleiden door deze of geene manier: volgt alleenlyk de Natuur, zo gy de Konst wil voldoen. Weg met futselen, vroeten, en morssen: tast uw werk met een kloeke hand aan. Evenwel niet op zyn Rembrands of Lievensz, dat het sap gelyk drek langs het Stuk neêr loope; maar gelyk en mals, dat uwe voorwerpen alleen door de konst rond en verheeven schynen, en niet door kladdery.

[D'après DE LAIRESSE 1738, p. 253:] As to the Force, I should not be sparing either of White or Black […] You must not suffer yourself to be swayed by this or that Manner ; follow Nature, and you will content Art. Away then with Drudgery and Muddling ; handle your Work boldly, yet not, with Rembrant and Lievens, to let the Colours run down the Cloth, but lay them smooth and even, that your Objects may seem round, and relieved only by Art, not by daubing.

term translated by ART
term translated by KUNST

Conceptual field(s)

PEINTURE, TABLEAU, IMAGE → définition de la peinture

Quotation

Zelfs is myn gevoelen, dat 'er twee groote voordeelen in het navolgen en copieeren van braave Meesters gevonden worden. Het eerste is, dat men in dezelve veele misstallen, die de eenvoudige natuur bezit, door hunne geest en konst verbeterd ziet: het tweede, dat men op dien voet zich gewent om dezelve, wanneer wy de natuur voor ons hebben, te verbeteren. Waarlyk, twee dingen en wezendlyke zaaken van groot belang. Ja wat meer is, een Meester in zyne natuurlyke neiging aangemerkt, is hy anders als een kind, dat grooter en ouder werdende, de driften van de natuur opvolgt? […] Maar laat reden en konst dezen ingeboorenen aart leiden: dan zal, als door een zuiver kanaal, de heldere vocht van den geest rein en onbesmet geleid worden. […] om dat de natuur in een eenig voorwerp dikwils ten opzichte der begeerde volmaaktheid gebreekig is: maar omtrent haare uitwerkselen en voorwerpen in het algemeen is zy volmaakt; en de konst werd hier gedwongen haar op te volgen.

[D'après DE LAIRESSE 1787, vol. 2, p. 176:] Au reste, il y a deux grands avantages à imiter & à copier les ouvrages des bons maîtres, 1. parce qu’on y voit la nature corrigée [ndr : par leur esprit et leur art] des défauts qu’elle peut offrir ; quelquefois même elle y est embellie : 2. à cause que par ce moyen on apprend à faire soi-même ces corrections & ces embellissemens, quand on a la nature devant les yeux : deux points qui, sans contredit, sont de la plus grande importance. Cependant on peut dire qu’un artiste, par l’inclination qui lui est innée, ne doit être regardé que comme un enfant, qui en grandissant, suit de plus en plus l’impulsion de la nature […] Mais lorsque la raison & l’art le guident, il ne peut manquer de parvenir à la perfection ; ce qui me conduit à remarquer que l’étude & la pratique de l’art sont infiniment plus utiles que toutes les notions que nous tenons de la nature seule, qui souvent nous induit en erreur, en nous ne faisant chercher la perfection dans une seule partie, quoiqu’elle soit parfaite dans tout ce qu’elle produit ; et à cet égard l’art est obligé de suivre la nature […]

This analysis only refers to the term 'natuur' in the sense of the physical world, although it occurs in this citation with other connotations as well. [MO]

term translated by SKILL
term translated by KUNST

Conceptual field(s)

L’ARTISTE → qualités
MANIÈRE ET STYLE → le faire et la main

Quotation

Ja wat ziet men, zegt hy verder, in het groots Italien, en voornaamentlyk prachtig Romen, niet al heerlyke en uitgeleezene wonderwerken! Het schynt, of Natuur en Konst zich onderling verbonden hebben om aldaar hunnen troon te vesten, en hunne macht te toonen, ten einde die vermaarde stad meestresse der waereld, en der schoonheid des geheelen aardbodems te maaken.

[D'après DE LAIRESSE 1787, vol. 2, p. 191:] Quelles merveilles de l’art ne voit-on pas en Italie, & sur-tout dans la magnifique Rome, où l’on diroit que la nature & l’art semblent être convenus d’établir leur trône, & d’exercer leur puissance, pour rendre cette ville la maîtresse & la merveille [ndr : la beauté] de l’univers !

term translated by ART
term translated by KUNST

Conceptual field(s)

PEINTURE, TABLEAU, IMAGE → définition de la peinture

Quotation

DAar is geen ding in de waereld, 't welk niet een byzondere bevaligheid in ons oog heeft, wanneer het, de Natuur en Konst te samen gepaard zynde, door een geoeffende hand wel uitgewrocht is: en hoewel alle oogen niet even kundig zyn om de reden van deze bevalligheid grondig te bezeffen, komen zy niettemin door een wonderlyke schikking in een en het zelve gevoelen; stemmende eenpaarig, dat het schoon staat en zo behoort te weezen, onaangezien den een, gelyk ik zeg, het verstaat, en den ander niet; en zulks om die redenswil, dat de Konst van zulk een vermogen is, dat, hoewel de Natuur in het stof haarer voorwerpen schoon zy, de zelve echter in onze oogen die uiterste bevalligheid niet zouden hebben, zonder behulp der eerste.

[D'après DE LAIRESSE 1787, vol. 2, p. 197-198:] Il n’y a point d’objet qui ne fasse un bon effet [ndr : la grâce] lorsque la nature & l’art se trouvent réunis ensemble par une main habile ; & quoique tous les hommes n’aient pas la vue assez exercée pour discerner les causes de cette beauté ils n’y sont pas cependant, en général, pas moins sensibles ; de sorte qu’on peut dire que la puissance de l’art est telle, que toute admirable que soit la nature dans ses productions, elles ne font cependant une profonde impression sur notre esprit par le secours de l’art.

term translated by ART
term translated by KUNST

Conceptual field(s)

PEINTURE, TABLEAU, IMAGE → définition de la peinture

Quotation

{ Dwaaling veeler Liefhebbers in het verkiezen van Prentkonst.}Wanneer nu een groot Meester zyne konst in het koper na alle de regelen met zyn uiterste vermogen getoond heeft, vind men nochtans een soort van onmogelykheid om de menschen te konnen doen begrypen waar in de rechte konst en weetenschap eener schoone en konstige Print bestaat: want de meesten letten tegenwoordig maar op de gladdigheid der sneede, zonder onderscheid te maaken op 't geen hun voor komt, ja al ware het noch zo kwalyk geordineerd of mistekend. Dit valt hard voor de geenen, die beter weeten. Ten anderen is een Plaatsnyder of Etser zo gelukkig niet als een Schilder of Tekenaar: want deze maaken wat zy willen, of ten minsten wat zy konnen; en de Graveerders moeten hen navolgen, al zyn ze noch zo slegt. Doch dat is noch niet met al, mogten zy hun etsen of snyden maar handelen met zo veel vryheid als de Schilders hunne penceelen of kryten doen: dan zouden zy meerder lust krygen om veel fraaijer dingen voor den dag te brengen, gelyk andere schrandere Geesten voor dezen gedaan hebben, welke de vrye wil en macht hadden, en zich aan niemand verbonden, gelyk veele tegenwoordig in tegendeel moeten doen.

[D'après DE LAIRESSE 1787, vol. 2, p. 621:] Cependant malgré tout le talent qu’un grand artiste peut employer à terminer une bonne gravure, il est, pour ainsi dire, impossible de faire comprendre, au commun des amateurs, en quoi consiste l’art ; & c qu’il faut pour bien en connoître les beautés ; la plupart se bornant aujourd’hui à admirer la hardiesse ou la délicatesse du burin, sans prendre garde à l’incorrection du dessin & au défaut d’ensemble : triste réflexion pour ceux qui possèdent mieux leur art. D’ailleurs les graveurs au burin & à l’eau forte ne jouissent pas du même avantage que le peintre & le dessinateur ; car ceux-ci font ce qui leur plaît, ou du moins ce qu’ils peuvent ; mais cela ne seroit rien encore si le graveur pouvoit opérer avec la même liberté que le peintre [ndr : ou dessinateur] manie ses pinceaux ou ses crayons ; ils seroient plus encouragés à produire de belles choses, ainsi que l’ont fait autrefois de grands maîtres, qui n’étoient pas obligés de suivre les caprices des peintres, comme plusieurs e voient dans la nécessité de le faire de nos jours.

term translated by ART
term translated by SKILL
term translated by KUNST

Conceptual field(s)

L’ARTISTE → qualités