GRATIE (n. f.)
TERM USED IN EARLY TRANSLATIONS
/FILTERS
LINKED QUOTATIONS
Quotation
19 Doch te maken de voeten van een Vrouwe {Hoe een Vrouw beelts beenen ende voeten gestelt moeten wesen.}
Al te wijt van een ghestaen oft gheleghen,
Sonderlinghe staend’, is ghedaen ontrouwe
Teghen den welstandt, vereysschende nauwe
De voeten by een, van eerbaerheyts weghen :
Dan moet men oock mijden somwijlen, teghen
Welstandt trongen oft soo yet te vercorten, {Te veel vercortinge niet prijselijck.}
Want sulcx te veel doet cleyn gracy uytstorten
[D'après NOLDUS 2008, p. 54:] 19 Mais pour une Femme, debout ou couchée, surtout debout, {Comment il faut arranger les jambes ou les pieds d’une Figure Féminine.} poser les pieds trop loin l’un de l’autre est manquer de respect envers la bienséance qui exige de rapprocher les pieds à cause de la décence. Parfois, il faut éviter aussi de raccourcir des visages, et des parties semblables, contre la bienséance. {Trop de raccourci n’est pas louable.} Le faire avec excès produit bien peu de grâce.
Conceptual field(s)
Quotation
34 Lustich behendich sullen oock verschijnen {Van de gracelijcheyt waer te nemen.}
Alle roeringhen van leden oft letten
Der Nimphen, Goddinnen en Concubijnen,
Ghelijck Ariosto beschrijft Alcinen,
Die niet eenen voetstap en ginck versetten,
Het en waren al stricken ende netten
Der Liefden, om in te vanghen Roggieren,
Met een gracelijck en aerdigh bestieren.
[D'après NOLDUS 2008, p. 58:] 34 Agréables et souples doivent aussi paraître {Sur le respect de la grâce.} tous les mouvements des membres des Nymphes, Déesses et Odalisques. Rappelez-vous comment Arioste décrit Alcine dont même le plus petit mouvement contenait les pièges et embûches de l’Amour, afin de capturer Roger par une allure pleine de grâce et d’élégance.
Conceptual field(s)
Quotation
8 Beschildert eerst ws sins imaginacy
Met gheestighe byvoeghelijcke stucken,
Om u materie met schoone gracy {Alles gracelijck uyt te beelden.}
(Als goed’ Oratoren doen hun oracy)
Heerlijck, constich, en bequaem uyt te drucken,
En op dat u te beter mach ghelucken,
Meucht ghy daer van eenighe schetsen maken, {Eerst ontwerpselen maken.}
Iae vry soo veel, tot dat het mach gheraken.
[D'après NOLDUS 2008, p. 63:] 8 Commencez d’abord à peindre dans votre imagination des éléments accessoires, pleins d’esprit, pour bien exprimer votre matière, avec grâce et beauté (comme le font les Orateurs dans leurs discours) avec splendeur, Art et habileté. {Tout exprimer avec grâce.} Pour mieux y arriver, faites quelques esquisses assez pour que cela réussisse. {Faire d’abord des esquisses}
Conceptual field(s)
Quotation
24 Maer t’can d’Ordinanty qualijck besalven
Met gratie, naer mijnen sin oft meenen,
In de lijst te laten loopen ten halven
Lijven van Menschen, Peerden, Stieren, Calven,
Oft ander figueren, ten zy dat eenen
Gront daer vooren come, het sy van steemen,
Oft soo yet anders, datmen heeft te temen,
Dat sulcx t’ghesicht van de rest mach benemen. {Dit schrijf ick nae mijn goede meeninge, en niet tot verachten van groote Meesters, die sulcx niet waer genomen hebben.}
[D'après NOLDUS 2008, p. 67:] 24 Mais on ne peut guère conférer de grâce à une Ordonnance, à mon humble avis, en faisant couper par le cadre une partie des corps d’Hommes, Chevaux, Taureaux et Veaux ou d’autres figures, à moins qu’il n’y ait au premier plan une masse de pierres ou qualque chose de semblable qui donne l’impression de cacher une partie de la composition.
Conceptual field(s)
Quotation
De opperste volmaecktheyd der Schilderyen is voornaemelick daer in gheleghen, dat dese vijf hoofd-stucken malckander in ’t werck soo vriendelick ontmoeten en soo wel met malckander over een draghen, datse door haeren onderlinghen eendraght een sekere soort van aenghenaemheyd ofte welstandigheyd (die ghemeynlick de Gratie ende Bevalligheydt der Schilderyen ghenaemt wordt) ’t saementlick uytstorten: Soo en is oock dese Gratie in haeren eyghen aerd anders niet, dan een soete en gantsch vriendelicke over een stemmige van allerley volmaecktheden in een stuck wercks op een ghehoopt: Het is de beste versaemelingh van d’aller beste dinghen. […] Ghemerckt dan dat de gheestigheyd der Inventie ons ghemoed soetelick plaght te verlocken, dat de nettigheyd der Proportie onse ooghen vaerdighlick plaght tot sich te trecken, dat de bequaemheyd der verwen onse fantasie door een aenghenaem bedrogh seldsaemlick plaght te beguychelen, dat de levendigheyd des Roersels onse ziele kraghtiglick plaght te verrucken dat de ordentelickheyd der schickinghe onse sinnen op een gantsch wonderbaerlicke wijse plaght te belesen; hoe en sal doch die Schilderye gheen sonderlinghe kracht in onse herten uytstorten, daer in sich alle dese hoofd-stucken eensaementlick laeten vinden:
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] The highest perfection of the paintings lies foremost therein, that these five chief principles meet eachother so pleasantly in the work and coincide so well with eachother, that they extent a certain kind of agreeability or convenance (which are commonly called the Grace and the Charm [NDR: both would be translated as Grace in English] of the paintings): As such this Grace is nothing else in nature, than a sweet and rather friendly harmony of all sorts of perfections combined in one piece of work: It is the best collection of the very best things (…) Seen that the spirit of the Invention tends to sweetly seduce our mind, that neatnes of the Proportion tends to capably pull our eyes towards it, that the adequate use of colours tends to confuse our fantasy extraordinarily by a pleasant deceit, that the liveliness of the mouvement tends to enchant our soul powerfully, that the order of the composition tends to instruct our senses in a rather miraculous way; how than can the Painting not spread a remarkable power in our hearts, in which all these principles can be found together:
While moving towards the conclusion of the third Book, Junius explains that the perfection (volmaaktheid) of an art work lies in the agreement (overeenstemming) of the five chief principles (hoofdstuk), as described in the previous chapters. He uses different terms for this perfection: aangenaamheid (agreeability), propriety (welstand), grace (gratie), charm (bevalligheid). He goes on to list the most perfect state of the different principles: spirit (geestigheid) of invention, neatness (netheid) of proportion, an adequate use (bekwaamheid) of colours, liveliness (levendigheid) of the movements and order (ordentelijkheid) in the composition. In the English edition, this term is described as 'the aire of the picture'. [MO]
Conceptual field(s)
Quotation
Plutarchus maeckt insgelijkcks een merckelick onderscheyd tusschen de voorgemelde Gratie en dese onbedwongen schijnlosse stoutvaerdigheyd van de welcke wy alhier aenghevanghen hebben te spreken; De ghedichten van Antimachus, segt hy {In Timoleonte.}, mitsgaeders oock de tafereelen van Dionysius, ghelijckse een gheweldigh stercke kracht der Konste in sich hebben, soo schijnense al te seer bedwonghen ende bearbeydt te sijn. Men kan dit daer en teghen in de Schilderijen van Nicomachus als oock in de ghedichten van Homerus, benevens d’andere deughden en gratien diemen daer in vindt, aenmercken, datse vaerdighlick en gantsch ghemackelick schijnen ghedaen te sijn. Soo word dan de bevalligheyd der Schilderijen bevalligher gemaeckt wanneer men in de selvighe een gemackelicke vaerdigheyd verneemt, ontstaende uyt d’opwellende kracht der Inventie die uyt de volle borst des moedighen Konstenaers, als uyt eenen rijcken springhader, overvloedighlick uytbortelt.
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] Plutarchus likewise makes a clear difference between the aforementioned Grace and the unconstrained apparently loose boldness of which we have initiated to speak here; The poems of Antimachus, he says {…}, just like the paintings of Dionysius, as they have a great strong power of Art in them, as such they appear to be too mincing and affected. One can however discern in the Paintings of Nicomachus as well as in the poems of Homerus, that they appear to have been made competently and rather easily, next to the other virtues and graces that one can find in them. As such the gracefulness of paintings is made more graceful when one discern an easy competence in it, originating in the surging power of the Invention that comes forth from the chest of brave Artists, like from a rich source.
DIONISIUS
NICOMACHOS
PLUTARCHOS
Conceptual field(s)
Quotation
[...] so schijnt daer anders niet overigh te sijn, dan dat wy een weynigh souden overlegghen door wat middel dese Gratie te bekomen is. Het is wel waer dat wy de selvighe niet en durven aen enige sekere Konst-regulen verbinden, vermits Tullius en Quintilianus oordeelen dat sulcks t’eenemael onmogelick is, nochtans achten wy, dat, alhoewelmen dese Gratie voor gheen volmaecktheyd der blooter Konste magh houden, datse evenwel een vrucht der Konste is, voor soo vele sich de volmaeckte Konste besig hout ontrent het gene met onse nature aller best over een komt. Soo moeten dan de Konst ende nature dese bevallicheyt t’saementlick opmaecken, dies is het oock van noode dat wy de volmaecktheyd der Konste voorsichtighlick ontrent het gene soecken aen te legghen, daer toe wy van naturen allermeest sijn gheneghen. Ieder een die sich redelicker wijse op dese Konsten verstaet, soeckt altijd doende te sijn. Alhoewel het oversculcks waerschijnelick is dat sich een goedt Konstenaer wel, of ten minsten verdraeghelicker wijse, quijten sal in ’t gene hy ter hand treckt; nochtans is het seker dat hy de waere kracht deser bevalligheyd op ’t aller ghemackelickste sal treffen, wanneer hy d’uytnemenheyd sijner Konste niet en hangt aen soodaenige dinghen daer hy eenen afkeer van heeft, of die lof-hertighlick van hem begheert worden, maer liever aen soodaenighe dingen die een heymelicke ghemeynschap hebben met de bysondere toegheneyghtheyt sijner nature.
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] …as such nothing is left, than to briefly discuss by what means one can obtain this Grace. It is true that we do not dare to connect it to one specific Art-rule, while Tullius and Quintilianus judge that this is impossible, nonetheless we think, that, although one may not take this Grace for perfection of the bare Art, that it is nevertheless a fruit of Art, in as far as the perfect art occupies itself with that which best resembles our nature. As such the Art and nature together shape this gracefulness, therefore it is also necessary that we carefully elaborate on the perfection of Art, to which we are most drawn by nature. Everyone who works in these Arts in a reasonable manner, attempts to always occupy himself. Although it is therefore probably that a good Artist will acquit himself well, or at least acceptably, in all that he takes in his hand, nevertheless it is certain that he will touch upon the true power of this gracefulness most easily, when he does not place the excellence of his Art in things that he detests, or that are praisefully desired by him, but rather in such things that have a secret association with the special inclination of his nature.
Whereas Junius cites Cicero and Quintilianus iN the Latin edition, he only paraphrases the citations in the Dutch edition. Therefore, the translated terms are approximate. [MO]
Conceptual field(s)
Quotation
{Reuselen.} Wat nu het Reuselen belanght, ’t selve is mede een seer goede manniere, en verscheelt weynigh van het Artseeren; alleen, dat het dicht in malkanderen souden treck of striemen moet ghereuselt werden; en wanneer datmen een Teyckeningh met dese manniere begint uyt te schaduwen, soo moetmen die flaeuw, valck, en eenparigh aenreuselen, en snel tegen de kanten vanden dagh aensetten; (…) En aengesien een Teyckeningh door dese handelingh alleen, niet veel gratie noch Meesterachtigheyt en bekomt, maer seer plat en mager slaet, soo moetmen die hier endaer met lughtighe Artseeringen overgaen; oock om eenighe schaduwen die wat te hart tegen ’t Licht mochten stooten, hier door wat te versachten; die dan kantigh en te gelijck sacht sullen toonen te zijn.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] {Rouseling.} What the Rouseling is concerned, it is also a very good manner and differs little from the Hatching; except that the streak or stripe that are close to each other should be rouseled; and when one starts to shadow a Drawing in this manner, then one should rousel it faintly, flatly and evenly, and place it quickly against the edges of the light; (…) And since the Drawing does not obtain much grace nor Mastery from this manner alone, but becomes very flat and poor, as such one should go over it with airy Hatchings; also to soften some shadows that bump a bit too hardly against the light at some places; which will then appear edgy and soft at the same time.
Conceptual field(s)
Quotation
Men moet de Schilder-Konst niet vergeten aan te merken datter driederley Proportien in agt te nemen zijn, die hoeveelse van malkander mogten verschillen, nochtans alle binnen de Palen der mogelijkheyd moeten gehouden werden. Daar is onses agtens een Natuurlijke en Maatredige Proportie; tot welke de Proportie des Welstaans, en de Bevalligheyd moet bygevoegd werden. En soo langh de Mensch beelden na een van dese dry Geslagten, of na alle dry te gelijk verstandelijk geleeft werden, sullense buyten Berisping zijn. De twee eerste staan altijd vast; en tot de laatste neemtmen alleen sijn toevlugt, wanneer de Natuurlijke Wet-maat ophoud, of ons dregd te verlaten, dat is, wanneerse in sekere Verkiesing soodanigen gratie noch verscheyde aardige Verkrampingen niet kan toelaten, als de noodsaak en welstand, van een sonderlinge Actie ons afvorderd; In welke gevallen men sich dikmaal belemmerd en bedrayt vind; {Wanneer en hoe de dryderley Proportien geoeffend werden.} Om genoeg te laten blijken datmen de Maatredige Proportie den Bons verlaat, moetmen ’t gebrek van dien so veel sien te bedekken datmen ten minsten d’ontbeering niet ligt ontwaar werd: of soo een verstandig Oog dat ontdekken kan; soo moet de Welgeschiktheyd en Welbedagte Actie soo Deugdsaam zijn, datse den Beschouwer geheel kan innemen, en verpligten die eer te prijsen dan te veragten. Want een verstandig Mensch kan seer ligt afsien, waar en in welke geval of noodsaak, men de Schilderkundige Vryheyd, heeft weten tot sijn voordeel aan te grijpen of waar het verstand heeft stil gestaan.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] One should not neglect to mention regarding the Art of Painting that there are three types of Proportion to take into account, which – no matter how much they may differ from eachother – nevertheless must all be considered to fall within the possibility. We believe there is a Natural and Mathematical Proportion; to which the Proportion of Harmony and the Gracefulness should be added. And as long as the Human Figures occur judiciously according to one of these three Types or to all three simultaneously, they will be without Reprimand. The first two are fixed; and one may only resort to the latter, when the Natural Law of Mesure seizes to exist or threatens to leave us, that is, when she cannot allow such grace nor different nice Contortions in a certain Decision, if the necessity and harmony of a special Action demands from us; In which cases one often finds himself impeded and obstructed; {When and how the three sorts of Proportion should be practiced.} To show sufficiently that one leaves the Mathematical Proportion, one should attempt to hide the flaws of it as much as possible so that at least the deprivation is not easily recognized: or so that a wise Eye can discover it; as such the well-composed and well-invented Action are so virtuous, that they can conquer the Spectator completely, and oblige him to praise it rather than to despise it. Since a sensible Man can easily understand, where and in which case or necessity one has managed to use the painterly Freedom to his advantage or where the mind did not function.
Conceptual field(s)
Quotation
Ten anderen, zo moetmen de Volmaakte Teekenkonst, Proportie, Anathomie, Aktie, Kleedinge, de Graacelykheid van ’t alderschoonste Naakt, en meer andere Deugden verstaan, eermen dezelve werken, met een keurig oog kan beschouwen. Wat de Proportie aangaat, die hebben zy zo wonderlyk wel na de waardigheeden der Beelden weeten te verkiezen, dat’er geen Konstenaar in de waereld iets op te zeggen kan hebben, ja zodanig, dat de Goden, met noch een byzondere omtrek geteekent zyn, zo welstandig en heerlyk, dat alle kenders aanstonds kunnen zien, dat’er meerder Groots en Gracelykheid in speeld, als die der andere beelden. Een Schilder kan dan niet beeter doen, om dezelve weetenschap te doorgronden, als het welgemaaktste Model dien hy krygen kan, met een zelve Aktie gesteld, op zyn alderkorrektste, en suiverste naar te teekenen.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Furthermore, one should understand the perfect Art of Drawing, proportion, anatomy, action, drapery, the gracefulness of the most beautiful nude, and many other virtues, before one can observe its works with a judicious eye. What the proportion is concerned, they [ndr: the ancient artists] have been able to select it so perfectly after the dignity of the figures, that no artist in the world can say anything about it, yes to such a degree that the gods have been drawn with a special contour, so harmonious and delightful, that all connoisseurs can immediately recognize that there is more greatness and gracefulness in them, than in the other figures. A painter can do nothing better, to comprehend its knowledge, than to draw in the most correct and pure way after the most well-made model that he can get, posed with a similar action.
Conceptual field(s)
Quotation
Derhalven blykt het, dat de achtergronden zeer veel tot de bekoorlykheid en gracelykheid der voorwerpen toebrengen: ja, ik durf zeggen, dat de welstand meest daar van afhangt: en hoewel veele waanen, dat een donkere of zwarte grond altoos by een Pourtrait wel staat, zulks gaat niet vast; want, gelyk zo even gezegt is, ieder byzondere ko-leur der voorwerpen vereischt een anderen achtergrond. […] Behalven dit, indien diergelyke dingen als vaste grondregels ondersteld wierden, zo zoude deze Konstoeffening eer na een ambacht als konst gelyken: want een donkere koleur tegens een donkere grond kan geen goed uitwerksel geeven. Die van een witte of bleeks, daar tegen, is te hard. By gevolg moet dan een verstandig man besluiten, dat in beide de middelmaat en een gezond oordeel vereischt worden, op dat de eene koleur de andere te gemoet kome. Zo gaat het ook men de kleeding. […] de koleuren van het naakt minder of meerder, of al te veel kracht ontfangen door de bykoleuren van gronden en achterwerk.
[D'après DE LAIRESSE 1787, vol. 2, p. p.154:] Il paroît donc que le fond contribue beaucoup à la beauté & à la grace des objets peints ; j’ose dire que le bon effet en dépend, pour ainsi dire, entièrement ; & quoique plusieurs peintres pensent qu’un fond obscur ou noir même, convient toujours à un portrait, cela ne doit pas être considéré comme une règle, puisque chaque couleur locale des objets demande un fond particulier […] De plus, si de pareils principes devoient être considérés comme certains, l’art ne seroit alors absolument plus qu’un métier ; car une couleur sombre contre un fond obscur, ne put pas produire un bon effet ; & un fond blanc ou clair fera paroître ces objets trop durs : il faut donc prendre un juste milieu, afin que la couleur se marie bien l’une avec l’autre Il en est de même des draperies […] Les couleurs du nu reçoivent en général, trop de force des couleurs accessoires, & des fonds.