VOORBEELD (n. n.)
FILTERS
LINKED QUOTATIONS
Quotation
11 Eerst suldy bevinden uyt ondersoecken
In u ordinancy welstants fundacy,
Wanneer ghy u perck alle beyde hoecken, {Van wedersijds de hoecken wel te vullen.}
Bequamelijck vervult met uwen cloecken
Voorbeelden, bouwingh’oft ander stoffacy
En dan de middelste vry open spacy,
Gh’en sult soo weynich daer niet brenghen binnen,
Of ten sal stracx eenen welstandt ghewinnen.
[D'après NOLDUS 2008, p. 64:] 11 Tu dois d’abord découvrir en tâtonnant comment construire une ordonnance bienséante. Si tu remplis habilement les deux bords de ton tableau {Qu’il faut bien remplir les angles des deux côtés.} avec des protagonistes de grande taille, de l’architecture ou d’autre étoffage pour laisser libre l’espace central, la moindre chose introduite à cet endroit y gagnera en bienséance.
Conceptual field(s)
Quotation
40 Om den aerdt der Consten houden te vriende,
Makende Beeldt oft troeng’ alst mach ghevallen,
Soo sullen wy maken, datmen is siende
Een ander daer achter, jae al en diende {Oock op den Beelden te letten, die achter den principael voorbeelden staen, hoe sy op den gront staen oft sitten, oock achter een voortronie te maken een ander die bruyn comt, om d’ander doen voort comen.}
Oft en behoefde daer schier niet met allen,
Want dan sal moghen (als in doncker stallen)
Den beschaduwden achterstant te wijcken,
En ons voorbeeldt uyt te comen ghelijcken.
[D'après NOLDUS 2008, p. 72:] 40 Pour rester en harmonie avec la nature des Arts nous devons, en représentant une Figure ou visage, selon les circonstances, faire en sorte que soit visible une autre Figure au fond, oui, même dans le cas {Qu’il faut faire attention aux Figures qui se trouvent derrière les figures principales de devant, si elles sont debout ou assises. Et que derrière un visage du premier plan, il faut en disposer un autre, plus foncé, pour que celui-ci serve de repoussoir au premier.} où une autre présence n’est pas indispensable car alors, on obtiendra que (par exemple dans une sombre écurie) la Figure ombrée du fond semble s’enfoncer tandis que notre figure de devant ressortira.
Conceptual field(s)
Quotation
't Is ghewisselick een uyttermaeten groote saeck de waere verbeeldinghen van allerley roerende ende onroerende dinghen in sijn ghemoedt op te legghen; evenwel nochtans is het noch een meerder saecke datmen een levende ghelijckenisse deser inwendigher verbeeldinghen kan uytwercken, voornaemelick indien den Konstenaer niet en blijft hanghen aen dese of geene bysondere wercken der Natuere, maer liever uyt opmerkinghe van d'aller schoonste lichamen die erghens te vinden sijn een volmaeckt voor-beeldt in sijn fantasije indruckt,
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] It is clearly an extremely important case to imprint the true representations of all sorts of movable and unmovable things in one's mind; even so it is an even more important case that one can bring about a living similitude of these inner representations, especially if the Artist does not stick to these or other specific works of Nature, but rather by observation imprints a perfect example of the most beautiful bodies that can be found anywhere in his fantasy.
Conceptual field(s)
Quotation
Blijckt dan uyt het ghene alrede verhaelt is, dat de rechte Konstenaers die in haer ghemoed een on-ver-valscht voorbeeldt der volmaeckte schoonheydt om-draegen, doorgaens henen oock in alle haere werken en eenen sekeren glimps deser inwendigher verbeeldinghe plachten uyt te storten. […]'t Is oock seer wel van eenen ouden Orateur {Panegyr. Maxim. & Constant. dictus} aen-gemerckt, dat de afbeeldinghe van de voor-naemste schoonheydt d'aller moeylickste is; aenghesien de mis-maecktheydt lichtelick door sekere merck-teyckenen kan uytghedruckt worden de verghelijckinghe daerenteghen van de waere schoonheydt is soo weynigh ghemeyn, als de schoonheydt selver.
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] It shows from that what has already been said, that the true Artists who carry around an unadulterated example of the perfect beauty in their mind, normally also tend to pour out a certain glimpse of these internal representations in all their works. […]It has also been noticed very well by an old Orator {…} that the depiction of the most notable beauty is the hardest; since the deformity is easily expressed by certain marks, the comparison of true beauty in contrast is very uncommon [NDR: so little common], like beauty itself.
Conceptual field(s)
Quotation
Soo is dan dese gantsch vruchtbaere kracht onses ghemoedts, nae 't oordeel van Plato {in Sophista.}, tweederley: d’eerste soeckt maer alleen soodaenighe dinghen uyt te drucken die d'ooghe teghenwoordighlick aenschouwet; d'andere bestaet daer en boven oock die dinghen af te beelden welcker voorbeeldt maer alleen in de fantasije voor ghestelt wordt.
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] Thus this very fruitful power of our mind is, after the judgment of Plato {…}, twofold: the first only tries to express such things that the eye beholds presently; the other also manages to depict those things whose example is only presented in the fantasy.
Conceptual field(s)
Quotation
Al wat nae 't verdachte wordt ghemaeckt, is schoon. Wat daer en teghen nae 't ghene van de Nature voordt ghebracht is gemaeckt wordt, is niet schoon. Want wanneer yemant yet nae 't verdachte maeckt, soo moet hy noodtsaeckelick een van beyde doen; ofte hy druckt het verdachte voorbeeldt wel ende bequaemelicke uyt, ofte niet, indien hy 't wel afbeeldt soo sal 't uyt ghedruckte beeldt schoon wesen; aenghesien d'eerste en meeste schoonheydt in 't verdacht voorbeeldt te vinden is. Indien hy daer en teghen 't verdachte voorbeeldt niet wel uyt en druckt; soo en is sijn maecksel nae 't verdachte niet ghewrocht, maer 't valt in 't teghendeel verder af van de volcomen schoonheydt deses voorbeeldts. 't Is dan blijckelick dat die ghene de welcke yet maeckt nae 't gheene van de nature voordt ghebracht is, het selvichge niet recht schoon maecken can: overmidts 't ghene hy sich voorstelt vol ghebreckelickheydts is, en dat d' eerste en meeste schoonheydt daer niet in te vinden is; soo dat oock 't ghene daer nae ghemaeckt wordt, noch al meer van de rechte schoonheydt af dwaelen moet.
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] All that is produced after the thought, is beautiful. That which on the other hand is produced and made by Nature, is not beautiful. Because when someone makes something after the thought, he necessary has to do one of both [NDR: i.e. make a choice]: or he expresses the thought example well and capably, or not, if he does depict it well, then the expressed image will be beautiful; seen that the first and most beauty is to be found in the thought example. If by contrast he does not express the thought example well; then his fabrication after the thought is not worked, but to the contrary it diverges further from the complete beauty of the example. It is then clear that he who makes something after that which has been produced by nature, cannot really make it beautiful: as that which he imagines himself is full of imperfection, and that the first and most beauty cannot be found in there; thus also that which is made after it, necessarily diverges somewhat more from straight beauty.
The term ‘verdachte’, used as a noun as well as an adjective (in combination with ‘voorbeeld’) in this extract, is closely related to Junius’ ideas on how an image of beauty comes into existence. [MO]
Conceptual field(s)
Quotation
Alhoewel het nu den ghewillighen licht valt dese beeldt-bevormingh op te wecken, soo en mach nochtans niemant verhopen dat hy daer toe strecks met der vlucht gheracken sal ; want wy moeten voor 't eerste maer alleen de ghewoonte deser betrachtinghe door een daeghelicksche oeffeninghe aennemen; 't naeste is dat wy dese rouwe ende ongheschaefde verbeeldinghen nae ons vermoghen afteyckenden; volgt daer op dat wy t'elcken meer en meer, sonder nochtans ons ghemoedt te overlaeden, onse fantasye daer toe brochten dat sy d'onvervalschte voorbeelden der dinghen die wy eens ghevaetet hebben vaerdighlick voorstelle, ten eynde dat wy de selvighe op een behoorlicke wijse mochten uytdrucken; want sonder dese vaerdigheydt van 't voorstellen en 't uyt-drucken deser voornaemder verbeeldinghen, soo waer het veel beter een losse inbeeldinghe, even als de selvighe eerst voor valt, uyt de vuyst nae te volghen, dan langhe te dutten ontrent verbeeldinghen die beswaerlick tevoorschijn komen.
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] Although it is easy on the willing [NDR: people] to stimulate this ‘image-formation’, no one may hope that he will get there then by chance, because for the first we only have to adopt this practice through a daily exercise; because firstly we only have to adopt this practice through a daily exercise; next we draw after these crude and unpolished representations to our own ability; it then follows that everyone one of us more and more, although without overloading our mind, applies our fantasy to skillfully depict the uncorrupted examples of things that we have once caught, in order for us to express this in an acceptable way; because without this ability of representing and expressing these aforementioned representations, it would be much better to follow a loose illusion off the cuff, just as it first happens, then linger for a long time on representations that appear with difficulty.
The term ‘voorbeeld’ (example or model) plays an important role in the artistic process, as Junius describes it here. First the artist collects images he has seen in nature in his mind, subsequently he forms a ‘voorbeeld’ in his mind and uses it in his art. If, by contrast, the artist forms the example in a haphazard manner, it is a loose illusion. Moreover, the artist needs a certain skill to be able to express the example in an acceptable manner. The phrasing of this section is rather different in the Latin edition. [MO]
Conceptual field(s)
Quotation
[...] ghy sult allenthalven bevinden dat die Konstenaer maer alleen eenen eeuwighen naem hebben verworven, de welcke de gantsche kracht haeres Konst-lievenden verstands ontrent de grondighe kennisse van de Proportie des menschelicken lichaems voornaemelick plaghten aen the legghen, want sy en konden de minste schaduwe van de schoonheyd deser Proportie soo haest niet beseffen, of sy waeren eerstganghs belust de selvighe door haere Konst uyt te drucken, en ghelijck sy door den volstandighen ernst deser beschouwinghe d’idea dat is het onvervalschte voorbeeld van de naturelicke wel geproportioneerde schoonheyd allengskens indroncken, soo konde het anders niet gheschieden, of daer moest altijd in haere wercken een gantsch nette en puntighe afbeeldinghe van dese naturelicke Proportie uyt blijcken. Daerom plaghten de oude Meesters d’eerste gronden haerer Konste doorgaens henen uyt de naeboetsinghe van d’allerschoonste lichaemen te trecken:
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] …you will find in every respect that only those Artists have received eternal fame, who tended to enforce the whole power of their Art-loving mind with the thorough knowledge of the Proportion of the human body, because they would only just realise the faintest shadow of beauty of this Proportion and as they drank in the ‘idea’, that is: the unadultered example, of the natural well-proportioned beauty by means of the true seriousness of this observation, as such it could not happen otherwise, or there always had to emerge a rather neat and apt depiction of this natural Proportion in their works. Because of this the old Masters normally tended to get the first basis of their Art from the imitation of the most beautiful bodies:
Conceptual field(s)
Quotation
IX. Alle voorbeelden half uyt de lijst komende is onschoon, en moet daer om ghemijdt werden, en oock voorbeelden die voor half uyt de grondt steecken, ten waer dat men wilde maecken een Ecce Homo, of dierghelijcke, daer nootsaeckelijck uyt beeldingh van hooghte vereyscht werdt, dan moghen die voor uyt de grondt uyt steecken.
IX. Les figures situées au premier plan et coupées à mi-corps par le cadre sont laides et il faut les éviter, tout comme il faut éviter les figures qui, au premier plan, sont coupées à mi-corps par le sol, à moins que l’on veuille peindre un Ecce Homo ou un sujet de ce genre où une représentation d’une certaine hauteur est nécessaire, et dans ce cas il est permis de faire sortir certaines figures du sol.
Conceptual field(s)
Quotation
Laet ons hier by oock aenmercken dat de antique Beelden welcke inden bloyenden tijt, als wanneer de Konst onder de Oude op het hooghste was, gemaeckt zijn, voor de beste Modellen ende voorbeelden aen de Jonge Schilders ende Teyckenaers verstrecken konnen: Gelijck den Heer I. de Bisschop inde Voor-reden van sijne vijftigh nieuw Ge-etste statue Beelden aen den Heer Constantijn Hugens, dat niet onwaerachtig en toont wanneer hy seght. “Daer in is ons gevoelen eenstemmigh, dat de oude overblijfsels van Beelden ende halfronden zijn vande grootste volmaecktheyt in de Konst, ende voor de Leerlingen het beste voorbeeldt. …”
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Let us add to this that the antique Statues that were made in the Golden Age, when the Art of the Old reached its peak, can offer the best Models and examples to young Painters and Draughtsmen: Like Mister Jan de Bisschop does not deny this in the Introduction of his fifty newly Etched Statues to Mister Constantijn Huygens, when he says “We feel it is unanimous, that the old remains of Statues and reliefs are of the greatest perfection in the Art, and the best example for the Students. […]”
Conceptual field(s)
Quotation
[…] In dienmen andere haer oordeel ondersoecke, soo komt te vooren niet alleen den grooten Prijs ende waerde die dese dingen [antique sculpture, ndr.] altijts by de kenders in oude tijden gehadt hebben, en oock nu ter tijt noch hebben; als ’t eerste wert getuyght van Cicero, Plinius, ende andere schrijvers van geloof, door ’t verhael van dinghen by na ongheloofflijck, ende het tweede leert de daghelijckse ervarentheyt: Maer komt daer toe oock de eenparighe toestemmingh van Raphael d’Vrbijn, Michiel angelo Bonarotti, en al de treffelijcke Meesters: die als bekent is, dit niet alleen met woorden rondelijck verklaert, maer oock metter daet betoont hebben; haer heele werck stellende na desen richt-snoer: Ja soo verre, datse dickwils niet ontsiende, heele stucken in hun wercken in te voegen by na Roovers zijn geworden, in plaets van navolgers. En van geen ander verstant zijn de Liefhebbers; als die gemeenlijck voor ’t beste van hun wercken dat oordeelen, het welck meest heeft van die oude Voor-beelden. Selfs die van Venetien, die nochtans altijdt meest in ’t Coloreren ende meesterlijckheydt van het Pinceel als inde Teyckeningh hebben uytgemunt, konnen hier toe strecken voor ghetuyghen; aenghesien Mategna, Palma hier uyt geseyt werden, veel geleert en gevordert te hebben.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] […] When one investigates the judgement of others, not only the high Price and value that these things [ndr: antique sculpture] have also had for the connoisseurs in the ancient times, and still have nowadays; firstly it was argued by Cicero, Pliny, and other authors of standing, from the story of things almost unbelievable, and secondly the daily experience teaches it: But the unequivocal agreement of Raphael of Urbino, Michelangelo Buonarroti, and all the powerful Masters: who – as is known – have not only directly declared this with words, but also shown with action; forming their whole oeuvre after this guideline: Yes to such a degree, that they often were not stopped from incorporating complete pieces in their works, almost becoming Thiefs, instead of imitators. And the Amateurs are of the same mind; as they commonly judge those parts of their works as the best, which resemble those old Examples the most. Even those of Venice, who normally have excelled most in the Coloring and virtuosity of the Brush then in the Design, may serve as witnesses of this; as Mantegna, Palma are said to have learned and taken much from it.
BISSCHOP, Jan de
CICERO, Marcus Tullius
École vénitienne
MANTEGNA, Andrea
MICHELANGELO (Michelangelo Buonarroti)
NEGRETTI, Jacopo d'Antonio (Palma il Vecchio)
PLINIUS, L'Ancien
RAFFAELLO (Raffaello Sanzio)
Conceptual field(s)
Quotation
{Perspective te verstaen eerst geraden.} En daer van soude wel het redelijckste wesen, dat een Jonck Teyckenaer, eerst de Perspective ofte Doorsicht-kunde, volghens lichte en bevattelijcke regelen, leere verstaen, op dat hy daer door al vroeg mochte komen tot de kennis, van alle dingh sijn juyste proportie, en stant van beschouwinge te geven, sonder welcke wetenschap de gront-vest deser Const, noch de reden van alles datter ghemaeckt wort, niet en kan begrepen worden. {Om dat de Perspective voor de eerste aenkomelingen wat te swaer valt, salmen die aen haer onder ’t leeren van andere dingen soecken in te prenten.} Maer alsoo de Jongelinghen inden beginne tot dese dinghen noch veeltijts wat te swack zijn, en van alles niet wel konnen bevatten, so machmen haer eenigen tijdt laten doorbrenghen met het na- teyckenen van eenighe lichte voor-beelden, en in dat doen, soo haest als ’t mogelijck is vande Perspectijf regelen de ooghen openen, op dat sy alsoo ghelijckelijck neffens het Teyckenen, de Doorsicht-kunde souden leeren;
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] {It is advised to first understand Perspective.} And of this it would be the most reasonable, that a young draughtsman, first learns to understand the Perspective, by means of easy and comprehensible rules, in order for him to early obtain the knowledge of everything’s right proportion, and position of observation, without which science neither the basis of this Art, nor the sense of all that is being made, cannot be understood. {As the Perspective is a bit too heavy for the very beginners, one should attempt to teach them while learning other things.} Yet if the young men are often still a bit too weak in the beginning, and are unable to understand several things, as such one could let them spend some time with drawing after some easy examples, and by doing so, as quickly as possible opening the eyes for the rules of Perspective, in order for them to learn the Perspective simultaneously with the Drawing;
In English, this term is translated as: 'proportion of augmentation and diminuition'. The second part of this section is not included in the English translation. [MO]
Conceptual field(s)
Quotation
Seker een Schilder die niet anders en weet dan de bloote omtrekken der schoone leden, en de muskelen der Statue-beelden in haar teykeningh en gedaante na te volgen, sal sich seer verlegen vinden wanneer hy eenige beelden na seker gegeven voornemen moet schicken, op datmen waarlijck de vereyste werckingh, en geen andere in zou zien. Ja hy sal sich genoegsaam onbedreven in de Menschkunde vinden, wanneer hy slegts in de Collegien Akademie beelden sal Teyckenen; als niet wel konnende waarnemen door welke meester spelende Muskelen, en Partyen, sijn voorgesteld beeld in ’t leven werkt; op dat hy die nauwkeurig in agt nemende, en wel navolgende, die ook aan sijn Beeld sou konnen geven, en maken dat de actie van sijn Teykening met die van sijn Model, welwerkende over eenstemd. Want nadien de muskelen volgens d’ontelbare verscheydentheden der werckingen, oneyndig verschillige gedaantes konnen hebben; die onmogelijck uyt geen Statuen of Pronkbeelden konnen geleerd werden, om dat in yder voorbeeld slegts een enkel en bepaald geval vertoond werd: soo volgd van selfs, datmen in de algemeene Schilderkonst, niet alleen en moet verstaan wat yder Muskel in dusdanigen Actie doet, maar in wat trap en gedaante en onderschikking sy sulx doet; en wanneerse min en wanneerse meer, geweldig of stemmingh sulx doet: want men moet vast stellen dat yder bysondere doening of beroerlijkheyd niet alleen sijn eygen muskel, of muskelen heeft, om dit of dat lit te buygen, te regten, op te trekken, na binnen, na buyten en elders heen te drayen en op te houden, maar dat sulx ook door veelerhande toevallige trappen geschied.[continues…]
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Certainly, a painter who knows nothing but how to imitate the naked contours of beautiful parts and the muscles of the sculpted figures in their design and appearance, will feel very embarrassed when he has to arrange some figures after a certain concept, in order to see the required function and not some other. Yes he will find himself completely incapable in the Anatomy, if he would only draw Academy figures in the Colleges; as he is unable to perceive by which master moving muscles and parts his imagined figure does in real life; so that he could observe this carefully, and imitating it well, to give it to his figure as well, to ascertain that the action of his drawing coincides well with that of his model. Because since the muscles can have an endless amount of different shapes, following the countless differences of actions; which can impossibly be learned from Statues or Sculptures, because in every examples but one and a specific case is show: and it naturally follows that in the general Art of Painting, one should not only understand what every muscles does in such an action, but to what extent and shape and subordination he does it; and when it does it more or less great or enjoyable: because one has to note that every specific action or movement does not only have its own muscle or muscles, to make this or that limb bend, straighten, pull up, turn in or out or in another direction and keep it up, but that this happens through manifold coincidental steps.
Conceptual field(s)
Quotation
En gelijk het eenigsints betamelijk is, dat de Voorbeelden door welkmen onderwijsen wild, vry sijn van de aldergrootste berispingh, dagten wy best te doen, ons onder andere te bedienen, van eenige Modellekens, dienwe niet aan een geringe, maar aan de goede hand van den Grooten Schildermeester Nicolaas Poussijn verschuldigt zijn.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] And like it is somewhat acceptable, that the Examples by which one wants to teach, are free of the greatest flaws, we thought it would be good, to serve ourselves amongst others to some small models [i.e. illustrations, ndr.] that we do not owe to a minor [artist, ndr.], but to the good hand of the Great Master Painter Nicolas Poussin.
Conceptual field(s)
Quotation
Welke Oeffening den Schilder niet alleen een getrouwe hulp-Suster sal ’t zijn in ’t volgen van het natuurlijk Leven, maar sy sal hem voor een ervare Meesteres konnen dienen, wanneer hy ’t Leven moet derven; om door de beseffing van een ware ingebeelde Schoonheyd sijn geest soodanig te onderwijsen, en sijn hand soo verstandig te bestuuren, dat hy de voorgestelde Schoonheyd uyt de volle Bron-ader van sijn gemoet, als met volle stroomen op den Schilder-doek sal konnen uytgieten. Waarlijk d’uitdrukking van de Schoonheyd kan door de sterke Inbeeldingskracht merkelijk verbeterd werden. Van den grooten Phydias werd verhaald, dat als hy het Beeld van Jupiter en Minerva maakte, dat hy sijn oogen op niemand sloeg daar hy die gelijkenis uyt ontleende, maar dat hy sijn gemoed het Voor-beeld van een seer uytgelesen Schoonheyd kragtelijck voor stelde, op ’t welk hy de oogen van sijn verstand, soo stantvastelijk gevesigt hield, dat hy sijn hand en sijn Konst, sonder eenige afwisseling, na de gelijkenis des selven Voor-beelds bestuurd heeft. De Oude hebben seer wel gesien, dat de Schoonheyd selden volkomen te bekomen was, doch dat en schrikten haar niet af; {De uyterste Schoonheyd vint men selden of noyt in een mensch volkomen.} maar sy wierden des te meer aangeset om door alle betamelijke middelen, en voornamelijck door de Verbeeldens-kragt, haar selven die kragtelijck in te boesemen. Den geleerden Junius heeft menige puyk-staaltjes hier van opgehaalt, die niet en behoorden onbekent te zijn. […]
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] This Practice will not only be a loyal assistant to the Painter in the imitation of the natural Life, by she will serve him as an experienced Mistress, when Life is lacking him; by instructing his mind so much through the sense of a true imagined Beauty and by guiding his hand so wisely, that he will be able to pour the imagined Beauty from the source of his mind in full streams on the Canvas. Truly, the expression of Beauty can be significantly increased by the strong Power of Imagination. It is said of the great Phydias, that when he made the Statue of Jupiter and Minerva, he did not cast his eye on anyone from whom he borrowed their likeness, but that he imagined the Example of the very exquisite Beauty powerfully in his mind, on which he held his mind’s eye so steadily focused, that he has guided his hand and his Art, without any distraction, after the likeness of this Example. The Old have noticed very well, that beauty is seldom to be obtained perfect, but this did not chase them away; {The utmost Beauty is seldom or never to be found in one entire person.} rather they were even more stimulated to procure her by all means necessary, and especially through the power of imagination. The learned Junius has evoked many excellent examples of this, which should not be unknown. […]
PHIDIAS, Jupiter en Minerva, antique sculpture (dans GOEREE 1682, p. 35-36)
Anciens (les)
JUNIUS, Franciscus
PHIDIAS
Conceptual field(s)
Quotation
Soo veel als’er tot noch toe de naam van Konstkenders en beminnaars met waarheyd gedragen hebben, zijn doorgaans van oordeel geweest, dat de Oude overblijffselen der goede statu-Beelden en Half ronden en ’t geen in de bloey-tijd der Schilder en Bootseer-kunde gemaakt is voor de Schoonste in de Konst, en voor de Leerlingen de beste en volmaaktste Voor-beelden te houden sijn. Welke waarheyd van de neerstigen Heer Jan de Bisschop, aangemerkt zijnde, hem ook opentlijk in de Opdragt van sijn vijftig eerst uytgegeven statu-Beelden, heeft doen belijden; dat hy door lange ervarentheyd, in dat gevoelen meer en meer bevestigt was. Want het zy, segt hy, dat we onse meeninge bouwen op d’agting en hoogen prijs, welke voor dusdanige Konstbeelden, al van ouden tijden is betaald geworden, (waar van Cicero, Plinius en andere mannen van kennis; Beneffens de daaglijxse ervarentheyd getuygen konnen zijn:) of dat wy Raphael d’Urbijn, of Michel Angelo en sulke Meesters, ’t selve niet alleen met woorden, maar ook met der daat sien bevestigen; wy sullen bevinden datse hun geheele oeffening dar na gerigt hebben. En voor soo ver, veel eer Roovers dan Navolgers geworden zijn. Waarlijk seyd hy vorder, daar is geen andere reden, dat Vrankrijk, nu in der daat de Kroon spannende, het nu soo ver gebracht heeft, als dat het te Roomen met goede opmerking, de Oude Pronkbeelden wel doorsien, en der selver navolger Poussijn met veel Eer ontfangen, en seer hoog geagt heeft.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] As many as have rightfully carried the name of Connoisseur or lover, they were commonly of the opinion that the Ancient remains of good Statues and Reliefs and all that has been made in the golden age of the art of Painting and Sculpture are the most Beautiful in the Art, and would be the best and most perfect Examples for the Pupils. This truth, recognized by the diligent Mister Jan de Bisschop, who confessed it publicly in the Dedication of his first fifty published Statues; that he had been confirmed in this feeling by his long experience. Since, he says, we either build our opinion on the esteem and high price, which has always been paid for these artful Sculptures, (of which Cicero, Pliny and other men of knowledge – besides the everyday experience – can bear witness of:) or we can see Raphael of Urbino or Michelangelo show it not only with words but with deeds; we will find that they have focused their whole practice on it. And as such, have rather become Robbers than Imitators. Truly, he continued, there is no other reason, that France, which truly beats the lot nowadays, has come this far, than because it has insightfully received the Romans – understanding the Old Statues well – and their imitator Poussin, with much honor, holding them in high esteem.
BISSCHOP, Jan de
CICERO, Marcus Tullius
MICHELANGELO (Michelangelo Buonarroti)
PLINIUS, L'Ancien
POUSSIN, Nicolas
RAFFAELLO (Raffaello Sanzio)
Conceptual field(s)
Quotation
Egter en werd hier door niet verworpen ’t gevoelen der gener die drijven dat het Leven selfs, is het beste Voorbeeld, en noodigst na te volgen; als waar uyt die groote volmaaktheyd der Ouden, sijn oorsprong heeft. En ook nu alsoo staat daar uyt te soeken: Maar daar de Ouden seer keurlijk in soo verscheydentheyt van ’t Leven, daar ’t Schoon met het onprijselijke vermengd is, dikmaal in een Lichaam het Schoonste hebben uitgesogt, mach dit met recht de beste Leydsman wel genoemd werden:
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] However, this does not dismiss the feeling of those who argue that Life itself is the best Example, and the most necessary to imitate; as the great perfection of the Ancients has its source in it. And thus it is also necessary today to draw from it: But as the Ancients have chosen wisely from the wide diversity of Life, in which the Beautiful is mixed with the undesirable, often selecting that which is the most Beautiful in a Body, this may rightfully be called the best guide:
Anciens (les)
Goeree explains that Life is a good subject for artistic imitation, but that the imitation of the Ancient artists is preferable. [MO]
Conceptual field(s)
Quotation
Waaneer Leonard de Vinci sijn Leerlingen, aangaande de Proportie onderwees, soo belaste hy haar de Menschbeelden alleen in de Lengde, en niet soo seer inde Breedde waar te nemen. Te kennen gevende, dat de brette altijt in de Natuure geproportioneerd is na de lengde, en de lengde na de dikte. {Hoe sommige voornamelijk de Proportie in de lengde wilden in agt genomen hebben.} Want seyde hy, daar is een soodanigen wonderlijken Wijsheyd in de Natuur, dat zy alles, ’t geen sy voortbrengd, van wat soort het ook is, altijd het gevoeghlijkste paard, en by den anderen schikt. En over sulks is het den Schilder geraden, die Orden in de Proportie-maten der Leden te volgen, in welk men siet dat de Natuur doorgaans verlustight; en als werk maakt, om die geduurig op sulken wijse voort te brengen, en den Konstenaars tot Voor-beelden te stellen.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] When Leonardo da Vinci instructed his Pupils with regard to the Proportion, he told them to observe the Human Figures only lengthwise and not so much in their width. Explaining that in Nature the width is always proportioned after the length, and the length after the girth. {How some have mainly observed the Proportion lengthwise.} Since, he said, there is such a wonderful Wisdom in Nature, that everything that she creates, no matter which species, she combines it the most proper way and arranges it in relation to the others. And regarding to this the Painter should follow this Order in the Proportional Sizes of the Limbs, from which one sees that Nature usually embellishes; and makes it its purpose, to continuously produce these in this manner, and serve the Artists as Examples.
Goeree refers specifically to Leonardo da Vinci’s ideas on the proportion of the human body. [MO]
Conceptual field(s)
Quotation
En alhoewel die geen, welk van de Proportie der Menschbeelden hebben gesproken, leeren datmen de Lichamen met 7 met 8 en met 9 Hoofden moet bepalen, (onder welk de Proportie van 8 Hoofden, wel voor de Schoonste gehouden werd) egter er moet menniet meenen datmen altijd verpligt is, een van de geseyde Maat-Wetten soo stipt te volgen, datm’er niet van sou mogen afwijken: Dewijl het Leven en de Voor-beelden der frayste Meesters ons genoegsaam aanwijsen, datse daar in met groote Welstand konnen Verschillen. Met moet dan aanmerken, dat de Proportie-Regels alleen dienen, om van de saak yts vast en seker te stellen; Op datmen aanwijse, dat wanneermen de gestelde Regel Voorsigtig nawandelt, datmen geheel buyten Dwaling, en algemeene Berisping sal blijven. De vast gestelde Regelen selfs, Leeren genoegsaam, ’t geen wy voor hebben te seggen: Want nadien by yeder meer dan een Regel gegeven werd, die doch alle uyt het Voor-beeld der onbelemmerde Natuur geput zijn; Soo volgt ten minsten dat de Lichamen op verscheyden Wijsen konnen schoon Geproportioneerd zijn. {Hoe die Verscheyde en nochtans goed konnen zijn.}
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] And although those who discussed the Proportion of Human Figures explain that one has to determine the Bodies with 7, 8 and 9 Heads, (amongst which the Proportion of 8 Heads is perceived as the most beautiful), one should however not think that one is always obligated to follow one of the said Laws of Measurement so closely, that one were not to diverge from them: While the Life and the Examples of the best Masters clarify sufficiently that they differ with great harmony in this. One should take notice that the Rules of Proportion only serve to ascertain some things about the matter; In order to point out, that when one carefully follows the formulated Rule, one will completely stay away from errors and general reprimands. The formulated Rules themselves teach sufficiently that which we intend to say: Because afterwards more than one Rule was provided for everything, although they were all based on the Example of the unspoiled Nature; From this it follows at least that Bodies can be beautifully proportioned in different Ways. {How they can be different and still good.}