VERSCHEIDENHEID (n. f.)
TERM USED AS TRANSLATIONS IN QUOTATION
CONTRASTE (fra.)TERM USED IN EARLY TRANSLATIONS
/FILTERS
LINKED QUOTATIONS
Quotation
21 Oock d’History, daer veel aen is gheleghen,
Haer Beelden behoeven te zijn verscheyden, {Van veel verscheydenheyt der Beelden in’t ordineren.}
In stellinghen, bootsen, werckelijck pleghen,
Ghestalt, natuere, wesen, en gheneghen,
En soo wy van de seven weghen seyden,
Soo sullen eenighe bootsen met beyden
Beenen voorwaert, naer ons uyt staen, oft schrijden,
Ander met troeng’ en lichaem van ter sijden.
22 Eenighe van achter sullen de hielen
Toonen, eenighe sitten, ligghen, cruypen,
Op climmen, dalen, opstaen, neder knielen, {Verscheyden werckinghen der Beelden, in’t ordineren.}
Somtijts eenighe bootsen, ofse vielen,
Alst te passe comt, oft heymelijck sluypen,
Eenigh’ om hooghe sien, lenen, oft stuypen,
T’behoefde wel datmen ghemenghelt maeckte,
Onder een ghecleedt, half ghecleedt, en naeckte. {Van t ondermengen ghecleedde, en ontcleedde,}
[D'après NOLDUS 2008, p. 66-67:] 21 Dans l’Histoire aussi, c’est capital, les Figures doivent être variées {De la grande diversité des Figures dans l’ordonnance.} selon les postures, modèles et activités statures, natures, essences et inclinaisons. Et comme nous parlions des sept directions quelques figures doivent s’avancer vers nous de l’une ou l’autre jambe, en marche ou au repos, d’autres sont vues de profil. 22 Certaines, vues de derrière, nous montrerons leurs talons, d’autres seront assises, couchées, accroupies, en train de ramper, grimper, descendre ou se lever ; parfois, quelques-unes sembleront tomber si cela convient, tandis que d’autres se faufileront furtivement ; certaines regarderont en haut, s’appuieront, s’écrouleront. Il est indispensable de bien pratiquee le mélange Entre figures habillées, mi-vêtues et nues. {Diversité des actions des Figures dans l’ordonnance, du mélange des Figures nues et habillées.}
Conceptual field(s)
Quotation
32 {Ghelijckenis van een Schilderie, en een Blomrijcke velt, daer de oogen den Biekens geleken, nae veelderley constighe verscheyden Bloemkens lustich zijn.}
[…]
33 S’ghelijcks de ooghen, die hen geeren weyden
In alle schoonheyt van Picturams hoven,
Soecken veel plaetsen om hen te vermeyden,
Al waer hen lust met behaghen gheleyden,
Behonghert om meer sien onder en boven,
Als lecker Gasten, nae veelderley proven:
Want in verscheydenheyts ghebruyck met conste
Hebben geeren de Charites hen wonste. {Als veel verscheyden dingen by een wel ghedaen zijn, ist een goet vermaeck te sien.}
[D'après NOLDUS 2008, p. 70:] 32 {Comparaison d’un Tableau avec un champ plein de Fleurs, où les yeux, comme les Abeilles, ont envie de Fleurs de différentes espèces, d’une diversité souhaitable dans l’art.} […] 33 De la même façon, les yeux qui se délectent volontiers de toutes les beautés des jardins de la Peinture cherchent beaucoup d’endroits pour se divertir partout où le plaisir et le bien-être les conduisent. {Quand beaucoup de choses différentes sont bien peintes ensemble, c’est un grand plaisir à regarder.} Désireux de voir toujours plus, en haut, en bas, comme des Hôtes gâtés goûtent différents plats, car c’est dans la diversité appliquée avec art que les Grâces préfèrent résider.
Conceptual field(s)
Quotation
23 Veel verscheydenheyt, soo van verw’ als wesen,
Sullen wy naervolghen, wijs en bevroedich,
Want dat brengt een groote schoonheyt ghepresen :
Doch moeten wy vermijden neffens desen,
In Steden, Huysen, Berghen, onbehoedich,
Oft ander dinghen, te zijn t’overvloedich, {Te veel Berghen, Steden, Huysen, oft verschiet, misstaet.}
Want al te veel, neemt veel welstants ghenietens,
Al en ist maer oock al te veel verschietens.
[D'après NOLDUS 2008, p. 131:] 23 Nous devons viser, avec sagesse et prudence, beaucoup de diversité, autant par les couleurs que par les formes, parce que cela produit une grande et louable beauté. Mais à côté de cela, nous devons éviter d’introduire, sans réfléchir, une abondance de Villes, Maisons, Montagnes, ou autres éléments. {Il est malséant d’introduire trop de Montagnes, Villes, Maisons ou perspectives.} En effet, ce qui est de trop nuit à la jouissance et à la bienséance, même si ce n’est que trop de perspective.
Conceptual field(s)
Quotation
De Griecksche Schilders hebben dese vermenghinghe der verwen een verdervinghe ofte ontwordinghe ghenaemt, ghelijck ons Porphyrius Lib. IV. De Abstinentia het selvighe te verstaen gheeft. Soo segt oock Plutarchus in sijn boeck van de ruchtbaerheyd der Atheniensen, dat den Schilder Apollodorus, die de corruptie ofte ontwordinghe der verwen als oock de maniere van ’t schaduwen aller eerst ghevonden heeft, een Athenisch borger was. Hy stelt ons insgelijcks in een andere plaets {Sympos. problem. viii. 5.} de rechte reden voor ooghen die d’oude Konstenaers bewoghen heeft dese vermenghinghe der verwen een ontwordinghe te noemen. Immers is het kennelick dat de Schilder-konst door ’t toedoen van een welghemaetighde vermenghinghe ende verscheydenheyd der verwen te weghe brenght, dat men in haere Beelden de levende gelijckenisse van d’afghebeelde persoonen bescheydenlick bespeuren kan.
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] The Greek Painters have called this mixing of colours a destruction or dissolution, as Polyphyrius (…) explains the same to us. Likewise Plutarchus says in his book about the fame of the Athenians, that the Painter Apollodorus, who was the very first to find the corruption or dissolution of paints as well as the manner of shading, was an Athenian citizen. Likewise he explains us in another place {…} the true reason that moved the old Artists to call this mixing of paints a dissolution. For it is known that the Art of Painting achieves by means of the well-moderated mixing and the diversity of paints that one can modestly find the living similitude of the depicted persons in its Images.
APOLLODORUS
École grecque
PLUTARCHOS
PORPHYRIOS
Junius lists the different terms that the Greek authors and painters have used to describe the mixing (vermenging) of different paints or colours. Porphyrius called it destruction (verderving) and dissolution (ontwording), whereas Plutarch used dissolution and corruption (corruptie). It is difficult to translate these terms to contemporary English and it appears that Junius struggled to translate these terms to Dutch as well. Plutarch wrote that it was Apollodorus to invent the mixing as well as the shadowing (schaduwen - noun). The reference to Lucian is only included in the English and Latin edition. [MO]
Conceptual field(s)
ANGEL, Philips, Lof der Schilder-Konst, Leiden, Willem Christiaensz van der Boxe, 1642.
1 quotationsQuotation
[…] soo gaen wy tot de naest-volghende nootsaeckelickheyt, die mede in een Schilder vereyscht wert: te weten, dat hy recht onderscheyt weet te maecken van Zijde, Fluwelen, Wollen, en Linde Laeckenen; want men siet seer selden Fluwelen kleederen, die, die luyster schijnen te hebben die het Fluweel heeft, oock en nemen sy niet waer het ployen, en vouwen, niet lettende op het onderscheyt datter tusschen de Wolle en Linde-Laeckenen is, noch op de glans die meer in't Satijn dan in't Toers is, oock overslaende de dunne eellicheyt die in 't fijne Linden, en 'tdunne Floers dient na-gevolght te zijn. Soo dat een prijs-waerdig Schilder dese verscheydenheden op't aengenaemste voor yders ooge (door sijn Penceel-konst) behoorde te konnen voorstellen, onderscheyt maeckende tusschen de schrale ruyge Laecken-achtigheyt, en de gladde Satijne effenheyt, waer in die groot-verlichtende Duyster, boven andere Geesten, seer uytsteeckende en noch vermaert is.
[proposition de traduction, Léonard Pouy:] [ndr: une autre] nécessité requise d’un peintre est de faire une juste distinction entre les drapés de soie, de velours, de laine et de lin car l’on ne voit que très rarement un vêtement de velours apparaître avec la brillance du velours ni les plis et les creux, ni les différences entre les drapés de lin et de laine prises en compte, ni le lustre davantage propre au satin qu’à la soie de Tours, et ils [ndr. les peintres] omettent également d’imiter la finesse propre au lin et au crêpe le plus fin. Un peintre digne d’éloges devrait être capable de représenter cette variété de la manière la plus plaisante pour tous les yeux, grâce à l’art de son pinceau, et représenter et distinguer les drapés secs et rêches de l’effet de douceur satinée, chose dans laquelle excelle plus que n’importe quel autre esprit le lumineux Duyster, et est pour cela encore célébré aujourd’hui.
Conceptual field(s)
Quotation
Ten Tweeden, een schoonen, suyv’ren, en gestreckten locht, die wat sommer en koelder van ghesteltheydt schijnt, sonder veel verscheydentheyt der Coleuren, moet aengeleyt worden met schoon Ascus, als boven geset is; en met dit selve Blaeuw dat met wat meer Wits getempert is, salmen onder het bovenste Blaeuw aenleggen, en soetjens van boven nederwaerts verdrijven, invoegen dat het altijdt een versoetend Blaeuw blijve, en op den Orizont het lichtste kome te wesen; dan salmen met den voorschreven Ascus hier en daer eenige veranderlijcke streecken, flaeuwelijck in ’t verschiet aenwijsen, altijt opmerckende datse wijckende blijven, en groote ruymte vertoonen.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Secondly, a clean, pure and quiet Air, which appears a bit more somber and cool of condition, without a lot of variety of Colours, should be build up with clean Ascus, as said above; and with the same Blue, mixed with some more White, one will build up underneath highest Blue, and gradually blend from high to low, and it always has to remain a sweetening blue, and be the lightest on the Horizon; then one should vaguely accentuate some variable touches in the distance with the aforementioned Ascus, always observing that they remain diminishing, and show great depth.
Conceptual field(s)
Quotation
d'Omstandicheden van bywerk, geven aen een historie geen kleyne welstant,
en der zelver verscheydenheyt verlusticht het aenzien.
Verscheidenheyt, in veel veranderingen/
By een gevoegt, en by werk geeft de dingen/
Een luister : [...]
[BLANC J, 2006, p. 254] Les circonstances de la partie accessoire d'une histoire lui confèrent une grande [ndr: convenance]. Et leur variété divertit le regard. / En ajoutant de la variété [à une histoire] grâce à de nombreux changements, / Et en l'agrémentant d'une partie accessoire, on lui donne du lustre.
Conceptual field(s)
Quotation
't Geen malkanderen goed doet wil zy, datmen te samen koppelt, en op 't gevoeglijkst by een schikt; en datmen een behoorlijke maetschiklijkheit waerneemt. Zy gebiet in 't ordineeren noch te vrek noch te milt te zijn, maer wil datmen een historie met zijn vereyschte toestel verziet : en zy leert, hoemen 't werk in leeden verdeelen zal; op dat de Hooftzaek zijn behoorlijke grootsheyt hebbe. Wijders wijst zy aen, hoemen de figueren een behaeglijke sprong zal geeven, dat is, datze, 't zy hoog of laeg, met malkanderen een gedaente maeken, die 't oog bevallijk is, en datze, door haere verscheydenheyt onderling schijnen te speelen; en geen walglijke rijen maeken : […]
[BLANC J, 2006, p.327] Elle [ndr: Thalie, muse de l'histoire] souhaite que les choses qui vont bien soient liées ensemble et disposées les unes près des autres le plus convenablement possible; et que l'on y observe les proportions apppropriées. Elle demande dans l'ordonnancement de n'être ni trop dur ni trop doux. Mais elle veut que l'on pourvoit une histoire de [ndr: de manière appropriée]. En outre, elle indique de quelle façon il faut donner aux figures un plaisant contraste, c’est-à-dire comment elles doivent faire les unes avec les autres, qu’elles soient en haut ou en bas [ndr: de la composition], une forme qui apparaissaisse gracieuse à l’œil et de quelle facon elles doivent sembler jouer les unes avec les autres par leur variété, et ne pas former de dégoûtantes rangées.
Conceptual field(s)
Quotation
Seker een Schilder die niet anders en weet dan de bloote omtrekken der schoone leden, en de muskelen der Statue-beelden in haar teykeningh en gedaante na te volgen, sal sich seer verlegen vinden wanneer hy eenige beelden na seker gegeven voornemen moet schicken, op datmen waarlijck de vereyste werckingh, en geen andere in zou zien. Ja hy sal sich genoegsaam onbedreven in de Menschkunde vinden, wanneer hy slegts in de Collegien Akademie beelden sal Teyckenen; als niet wel konnende waarnemen door welke meester spelende Muskelen, en Partyen, sijn voorgesteld beeld in ’t leven werkt; op dat hy die nauwkeurig in agt nemende, en wel navolgende, die ook aan sijn Beeld sou konnen geven, en maken dat de actie van sijn Teykening met die van sijn Model, welwerkende over eenstemd. Want nadien de muskelen volgens d’ontelbare verscheydentheden der werckingen, oneyndig verschillige gedaantes konnen hebben; die onmogelijck uyt geen Statuen of Pronkbeelden konnen geleerd werden, om dat in yder voorbeeld slegts een enkel en bepaald geval vertoond werd: soo volgd van selfs, datmen in de algemeene Schilderkonst, niet alleen en moet verstaan wat yder Muskel in dusdanigen Actie doet, maar in wat trap en gedaante en onderschikking sy sulx doet; en wanneerse min en wanneerse meer, geweldig of stemmingh sulx doet: want men moet vast stellen dat yder bysondere doening of beroerlijkheyd niet alleen sijn eygen muskel, of muskelen heeft, om dit of dat lit te buygen, te regten, op te trekken, na binnen, na buyten en elders heen te drayen en op te houden, maar dat sulx ook door veelerhande toevallige trappen geschied.[continues…]
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Certainly, a painter who knows nothing but how to imitate the naked contours of beautiful parts and the muscles of the sculpted figures in their design and appearance, will feel very embarrassed when he has to arrange some figures after a certain concept, in order to see the required function and not some other. Yes he will find himself completely incapable in the Anatomy, if he would only draw Academy figures in the Colleges; as he is unable to perceive by which master moving muscles and parts his imagined figure does in real life; so that he could observe this carefully, and imitating it well, to give it to his figure as well, to ascertain that the action of his drawing coincides well with that of his model. Because since the muscles can have an endless amount of different shapes, following the countless differences of actions; which can impossibly be learned from Statues or Sculptures, because in every examples but one and a specific case is show: and it naturally follows that in the general Art of Painting, one should not only understand what every muscles does in such an action, but to what extent and shape and subordination he does it; and when it does it more or less great or enjoyable: because one has to note that every specific action or movement does not only have its own muscle or muscles, to make this or that limb bend, straighten, pull up, turn in or out or in another direction and keep it up, but that this happens through manifold coincidental steps.
Conceptual field(s)
Quotation
En nadien dan alle dese dingen genoegsaam bewijsen, dat de verscheydenheyd der Schoonheyd en Bevalligheyd, ten opsigt der navolging in de Schilderkonst, niet ligt onder soo net bepaalde regelen te brengen is, datmense daar na, als na een onfeylbare Leest met aangenaamheyd, sonder verder waarneming van ’t Leven, in de Konst-tafereelen sou konnen overstorten; Soo staat ons in ’t voorby gaan aan te merken, dat een Leersaam Schilder sich uyt al sijn vermogen behoorde te beneerstigen, om door een geduurige beschouwingh van al wat hem van ’t menschelijk schoon voorkomt, het uytgelesenste daar van soodanig sijn gedagten kragtelijk in te drukken, en aan sijn inbeelding gemeen te maken, dat hy buyten de beschouwing van de selve, sich de schoonheyd van een Mensch, op verscheyde wijsen, en in onderscheyde trappen, soo bevallig en levendig kan verbeelden, als of hy de Schoonheyd selver voor hem had. {Hoe de Schoonheyd in de gedagten en ’t gemoet van den Schilder moet ingedrukt zijn.} En dit sal hy aldergeluckigst konnen doen, wanneer hy niet alleen wel en aandagtig sal na gespeurd hebben, welke Deelen en Partyen Schoon gemaakt zijn, en wat Proportie sy hebben moeten, om sulx volgens de Teykenkundige trek te verbeelden; maar dan voornamelijck, wanneer hy tot al het vorige, net sal hebben af gesien, door welk een Trap en toeval, dese en gene deelen de Schoonheyd in dit of dat voorwerp onderlingh aan ’t geheel vereenigt, Verminderd of Vermeerderd:
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] And as all these things sufficiently prove, that the diversity of Beauty and Gracefulness with regard to the imitation in Painting, is not easily to accommodate in clearly defined rules, which one can then, as with an infallible model could overflow in Art-scenes with loveliness and without any further observation of Life; As such we should note in passing, that a diligent Painter should endeavor with all his might, through a consistent observation of all that he perceives of the human beauty, to imprint that which he deems the most exquisite of it so strongly in his mind, and to make it common to his imagination, that he will be able to depict, without its direct observation, the beauty of a Man in different ways and in distinct steps, so lovely and lively, as if he had Beauty itself before his eyes. {How Beauty has to be imprinted in the thoughts and mind of the Painter.} And he will be able to do this best, when he has not only studied well and carefully which Parts and Elements have been beautifully made, and which Proportion they should have, to depict them with the Draught; but then especially, when with regard to all the previous, will have observed precisely by which Step and coincidence this and other parts unites, lessens or increases the Beauty in this or that object to the whole:
Conceptual field(s)
Quotation
Gelijk wy menschen ons zelven het voornaamste der dieren stellen; zoo mede van de schilderkonst, en ’t was die tot het toppunt verheeven te zien, als ‘er een Schilder was, die alle verscheidentheid der verwen, en kragtige kolorijten, die in menschen vlees, en met namen in de tronien voorkomen, ’t zywe de verscheide menschen besien, of haare verscheide hertstogten, behoorlijk genoeg in alle doorwrogtheid kan uitbeelden.
[translation: BEURS, en préparation, transl. Myra Scholz:] Just as we human beings rank ourselves as the most important of animals, the same holds true in the art of painting, which was seen as reaching its highest achievement in a painter who could render accurately, in all their complexity, the varied shades and expressive colorings found in human flesh, especially in faces of people who differ in their appearance or in their passions.
In the German translation, the term is described as: 'unterschiedliche Farben'. [MO]