WAARHEID (n. f.)
FILTERS
LINKED QUOTATIONS
Quotation
13 Als ghy de handt hebt wacker sonder swaerheyt
Nu ghemaeckt, door oeffeninghe gheduldich, {Dat men veel na t’leven doen moet. In het leven is een seker soete simpel doenlijcheyt.}
En d’ooghen aenvanghen te hebben claerheyt,
Gaet van de vercieringhe totter waerheyt,
Dat is, tot het leven ons meest ghehuldich,
In welck een doenlijcke soetheyt eenvuldich
Oprecht is blijckend’ in’t stilstaen en rueren,
Dat zy u Leydsterr’, om tschip nae te stueren
[D'après NOLDUS 2008, p. 38:] 13 Quand vous vous serez fait la main, sans trop peiner, mais en vous exerçant patiemment, et que vos yeux commencent à y voir clair passez de l’imagination à la réalité, c’est-à-dire à la vie qui nous est propice. En elle, une douceur facile et simple {Qu’il faut beaucoup travailler d’après la vie ; dans la vie, il y a une certaine facilité agréable.} se manifeste dans le repos comme dans le mouvement. Qu’elle soit votre Étoile qui vous guide le navire.
Conceptual field(s)
Quotation
… de selvighe moet noch voorder met ons uyt d’oude schrijvers aenmercken dat de voornaemste deughd van een nette en welghestelde Inventie aller meest in dese vier dinghen bestaet. In de waerheyd. In d’Opertuniteyt, ofte in de waerneminghe van een bequaeme geleghenheyd van tijd en plaetse, in de discretie, ofte in de bescheydenheyd van een tuchtigh ende eerbaer beleyd. In de Magnificentie, ofte in de staetelickheyd. Wat de waerheydt belanght; De Schilder-konst maeckt altijd vele wercks van de waerheyd, seght Philostratus Iconum Lib. I. in Narcisso. Ende ghelijck dien Historie-schrijver soo wel met bedrogh schijnt om te gaen, seght Ammianus Marcellinus {Lib. XXIX.}, de welcke eenighe warachtighe gheschiedenissen wetens en willens voor by gaet, als die eenighe valsche gheschiedenissen verdicht; even alsoo plaght de maelkonste in het uytdrucken der waerheydt op dese twee dinghen goede achtinghe te nemen, sy wil aen de eene sijde daer toe niet verstaen dat se yet soude uytdrucken ’t ghene men in de nature niet en vindt, men kanse wederom aen d’andere sijde daer toe niet brenghen datse yet soude overslaen ’t ghene men in de nature vindt.
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] …the same has to remark with us from the old writers that the main virtue of a neat and well-composed Inventie mainly consists of four things: In the truth. In the Opportunity, or in the observation of an appropriate situation of time and place, in the discretion, or the modesty of a disciplinary and honorable policy. In the Magnificence, or in the stateliness. For as far as the truth is concerned; The Art of painting always pays a lot of attention to the truth, says Philostratus Iconum Lib. I. in Narcisso. And like the History-writer manages to deal so well with deceit, says Ammianus Marcellinus {…}, that it appears to consciously pass by any truthful histories, when he poetizes some false histories; as such the art of painting tends to pay attention to these to things when expressing the truth, on the one hand she does not want it to happen that she would express that which one cannot find in nature, and on the other hand she cannot bring herself that she would neglect that which one finds in nature.
In the Latin edition (1637), most of the terms are given only in Greek. The term used for 'waarheid' is: αληθεια. [MO]
Conceptual field(s)
Quotation
’t Blijckt dan met hoe grooten ernst d’oude Meesters de waerheyd, in dinghen die de Historie aengaen, gade sloeghen; sy lieten sich duncken dat het hun aen ’t voornaemste ontbrack, wanneer men de waerheyd in haere stucken niet en sach uytsteken. De reden van dit haer ghevoelen en behoeft niet verde opghehaelt te worden. Want ghelijck yeder-een bekent staet dat de konstighe wercken d’aenschouwers soo wel tot onderwijs als tot vermaeck behooren te dienen, soo gaet het mede vast en ’t moet noodsaeckelick daer op volghen dat de waerheyd boven alle andere dinghen in de Schilderyen betracht moet worden;
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] It is then apparent with how much seriousness the old Masters observed the truth, in things concerning History; they had the opinion that they were lacking the main thing, when one did not see the truth excel in their pieces. The reason for this feeling does not need to be recounted here. Because just like everyone knows that the artful works are meant to serve both as education and as entertainment, as such it is also clear and it should follow from this that in Paintings the truth needs to be sought out above all other things;
Conceptual field(s)
Quotation
De voornoemde waerheyd plaght sich altijd nae de teghenwoordighe gheleghenheyd van de voorghestelde materie te richten; Soo bestaet oock ’t waernemen van de opportuniteyt ofte occasie allermeest daer in, dat wy onse wercken nae den eysch der voorvallende omstandigheden marcksaemlick soecken aen te leggen. (…) Derhalven heeft oock Philostratus {Iconum LIB. I. in Paludib.} de wijsheyd ende d’occasie op eenen seer goeden grond de voornaemste hoofd-stucken der Konste ghenaemt.
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] The aforementioned truth always tends to direct itself after the present situation of the proposed matter; As such the observation of the opportunity or the occasion exists mostly in that we attempt to noticeably conceive our works after the demand of the existing circumstances. (…) Likewise Philostratus {…} has also called wisdom and occasion for a very good reason the most important chief principles of the Art.
Conceptual field(s)
Quotation
Voor alle dingen moet oock een Meesterlijck Schilder wil hy eenen goeden naem behouden, seer na-denckende en omsichtigh in al sijn doen wesen, insonderheyt ontrent sijn Inventien, en by-een ordineeringe der Historyen, op dat hy niet alleen geen onmogelijcke of Konst-strijdige dingen voort en brenge; {Een Schilder moet omsichtig ende nadenkdende wesen.} maer dat hy doch in geenen deele dingen maeckt, van welcke, of de Luyden diese toehooren, of andere diese beschouwen sullen, eenen quaden uytlegh daer van doen komen, of oock buyten de Intenty vanden Schilder, oorsaeck van beschimpingh verleenen. Hierom is ‘et datmen sich altijdt wel vanden sin en waerheydt van sijn voornemen moet verseeckeren, datse op een goede meeninge, en in reden bestaende uytlegh gegrontvest is.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Above all a Masterly Painter should also, if he wants to keep his good name, be very thoughtful and careful in all his behavior, especially with regard to his Inventions and the way he brings together the composition of his Histories, so that he would not only avoid to bring forth impossible things or those that go against Art; {A painter has to be careful and thoughtful.} but that in no case he would make things, about which the people to whom they belong or others who see them, would get a bad explanation from them, or also give cause for taunting outside the Intention of the Painter. Therefore one should always ascertain himself well of the meaning and truth of his plan, that it is based on a good opinion and an explanation consisting of reason.
Conceptual field(s)
Quotation
In waare Geschiedenissen of Historien luistert het wat naau, en een vernuftig Meester zal hem wel wachten de betamelykheid te buiten te gaan, om de Lichamen van Man of Vrou, al te veel t’ontblooten, en voornamentlyk eerbare Vrouwen, op dat het niet tot een verkeerden zin mogt geduid werden, tegenstrydig met de waarheid, maar wel zo dat men behoorlyk onderscheiden kan welk een Lichtvaardig of Deugdzaam mensch zy. Inzonderheid de Bybelze Historien, of die van Plutarchus, Titus Livius en anderen.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] In true histories [ndr: in the Dutch text, two synonyms are provided] it is very important – and a clever master will be careful not to surpass the decency – to not uncover the bodies of men and women too much, and especially honorable women, so it will not be interpreted the wrong way, in contrast with the truth, but in such a way that one can easily distinguish who is a frivolous or virtuous person. Especially in the biblical histories or those of Plutarchus, Titus Livius and others.