GEESTIG (adj.)

GEISTREICH (deu.) · SINNREICH (deu.) · SPIRITUEL (fra.) · VERNÜNFTIG (deu.) · WITTY (eng.)
TERM USED AS TRANSLATIONS IN QUOTATION
INGÉNIEUX (fra.)
TERM USED IN EARLY TRANSLATIONS
/ · SINNREICH (deu.) · SPIRIT (eng.)

FILTERS

LINKED QUOTATIONS

5 sources
10 quotations

Quotation

8 Beschildert eerst ws sins imaginacy
Met gheestighe byvoeghelijcke stucken,
Om u materie met schoone gracy {Alles gracelijck uyt te beelden.}
(Als goed’ Oratoren doen hun oracy)
Heerlijck, constich, en bequaem uyt te drucken,
En op dat u te beter mach ghelucken,
Meucht ghy daer van eenighe schetsen maken, {Eerst ontwerpselen maken.}
Iae vry soo veel, tot dat het mach gheraken.

[D'après NOLDUS 2008, p. 63:] 8 Commencez d’abord à peindre dans votre imagination des éléments accessoires, pleins d’esprit, pour bien exprimer votre matière, avec grâce et beauté (comme le font les Orateurs dans leurs discours) avec splendeur, Art et habileté. {Tout exprimer avec grâce.} Pour mieux y arriver, faites quelques esquisses assez pour que cela réussisse. {Faire d’abord des esquisses}

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → génie, esprit, imagination

Quotation

8 Ick ontrade niet datmen hem veel wende
Te leeren maken al verscheyden aerden
Van Lakens nae ’t leven waer in gheen ende
Was met Lucas, soo yemandt die hem kende
Wel heeft betuyght van desen wijt vermaerden
Doch is Laken meer als loof, hayr, oft baerden, {Laken geestiger, als loof oft hayr.}
Een gheestich soecken, jae versierich vinden,
Met een aerdich varten, schorten en binden.

[D'après NOLDUS 2008, p. 155:] 8 Je ne déconseille pas une grande application dans l’apprentissage de la peinture de différents Tissus d’après la vie : aux yeux de Lucas, c’était sans fin, {Différentes sortes de Tissus d’après la vie. Le Drapé relève davantage de l’Esprit que le feuillage ou les cheveux.} selon le témoignage d’un proche qui avait bien connu cet artiste très célèbre. Cependant, le Drapé est, plus que le feuillage, les cheveux ou les barbes, une quête de l’esprit, et une invention de l’imagination, parce qu’il faut l’arranger, le ramasser, le relever, et l’attacher.{Manipuler et attacher les Tissus.}

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → génie, esprit, imagination

Quotation

En of schoon datter veel aen vast is, datmen de Teycken-Konst diende te verstaen, en deswegen veel Arbeydts en Hooft-breeckingh van nooden is, om de Verlichterie-Kunde te Leeren; soo moetmen hier op weten, dat alhoewel dese Konst sulcks al vereyst, ghelijckse dat oock doet; datter evenwel veel fraye dingen inde selve konnen ghemaeckt werden, sonder heel geleert inde Teycken-Kunde te wesen: gelijck als daer dan zijn de Freuytagien, Bancketten, Vogelkens, en alderhande Looven en Bloemen welcke insonderheyt playsant voor d’Ooge zijn, en stoffe genoegh geeft van veranderlijckheyt, oock om sijnen goeden Geest en Kennis diemen besit, daer in bekent te stellen, en een roemruchtigen naem van hem te laten uytgaen. De swaere dingen, als daer zijn Beelden, Ordinantien, Beesten, Lantschappen en diergelijcke mogen Jonge Borsten, ofte die na meerder Geleertheydt staen, of alreede hebben, aenvanghen, na dat yeder tot dese andere tot andere dingen van sijn ingenium geleyt wort; oock kan het ligt gebeuren dat sommige Geestige Ionckvrouwen door ’t Oeffenen vande gheringhste Werckstucken, inde Konst, door het wel gelucken van haren Arbeyt, lust souden krijghen om verder tot de algemeenheydt deser Konst in te booren, en alsoo uytnemende te werden.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] And although much depends on being able to understand the Art of Drawing, for which much Work and pondering is necessary, to learn the Art of Illumination; yet one should know that although this Art needs all this that she does; that still many beautiful things can be made in this art, without being very learned in the Art of Drawing: such as the Fruit pieces, Banquets, Birds, and all sorts of Foliage and Flowers which are especially pleasant to the Eye and offer enough material of changeability, also to make one’s good Mind and Knowledge – which one has – familiar with it and radiate an illustrious name. The difficult things, such as Figures, Compositions, Animals and Landscapes and the like, may be began by Young Men who either lean towards more Knowledge, or have it already, after everyone is led towards these other [ndr: things] by other elements of his ingenuity; it can moreover easily happen that some Spirited Young Ladies by practicing the small tasks of the Art, would get the desire – because of the success of their labour – to penetrate further into the general parts of this Art and thus become excellent.

The introduction to the English translation does not follow the text of the original. [MO]

Conceptual field(s)

L’ARTISTE → qualités
CONCEPTS ESTHETIQUES → génie, esprit, imagination

Quotation

Soo staet oock aen te mercken dat sich de Schilder-Konst tot veele dinghen uytstreckt; en selfs de alder-naeuwkeurighste Natuyr-beschryvers noodigh werdt. {Schilder-Konst noodigh aen de natuerbeschrijvers.} En wy sien hoe dickwils de Leer-Meesters die moeten te hulpe roepen, en hoese om de Natuer der dinghen te beschryven, sijn ghedwonghen tot de af-teyckeningh van Menschen, Vogelen, Visschen, ende kruypende Gedierten te komen: […]
De Bouw-Meesters seght
Vitruvius moeten seer wel inde Teyken-kunde ervaren wesen, op dat sy de hoedanigheyt van haer voorgenomen Werk, met alle sijn omslagh en Ornamenten, te gemackelijker in een Vertoogh-Schets, souden konnen voor-stellen.
De Landt-Meters, Wereldt-Beschryvers en Sterre-Konstenaers, hebben van outs her door de Teycken-kunde alles geestigh weten Af-te-beelden. […]

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] As such one may remark that the Art of Painting extends to many things; and is even necessary to the most precise describers of Nature. {The Art of Painting is necessary to the describers of nature.} And we see how often the Teachers have to ask for its assistance, and how they are forced to drawing after Humans, Birds, Fishes, and crawling creatures, in order to describe the Nature of things: […] The Architects, says Vitruvius, have to be very experienced in the Art of Drawing, in order for them to be able to show the nature of their proposed Work, with all its extras and Ornaments, in an easier way by means of a sketch. The Cartographers, Describers of the World and Star-Artists [ndr: Astronomers], have always known to portray everything in a clever way with the Art of Drawing. […]

Goeree continues to list different uses of drawings and paintings, until page 31. [MO]

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → génie, esprit, imagination

Quotation

Oock heeft den selven Vermander, een uytleggingh op de Metamorphosis of herscheppingh van Ovidius gemaeckt, die mede tot het verstant der Poëtische fabulen dienen konnen, ten eynde men sich daer na in het ordineeren van sijne inventien, niet onverstandigh aenstelle, maer die schicke naer de algemeene uytleggers van dusdanige inventien; ende oock om die by dese of gene voorvallen geestigh ende geleerdelijck toe te passen.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] The same Van Mander has also written an explanation of the Metamorphosis or recreation of Ovid, which may also serve for the understanding of the poetic fables, so that afterwards one may not behave himself unwisely in the composition of his inventions, but arrange them after the general explanations of such inventions; and also to apply them cleverly and eloquently at some occasions

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → génie, esprit, imagination

Quotation

De Teyckeningen, Schetsen, ende Printen, moetmen in ’t sien met het verstant ende niet met handt ende ooge gebruycken om daer stucken ende brocken uyt te stelen, {Recht gebruyck der Print-Konst.} veel min om die geheel na te apen (al-hoe-wel dat oock zijn nuttigheyt heeft wanneer ’t wel wort aengeleyt, gelijckw’in onse Teycken-Konst leeren,) ende blijven alsoo geduerlijck door den Bril van een ander kijcken. Maer neen, men moet alleen de deughden, als fraye maniere van ordineeringhe, Teyckeningh, geestige gedachten ende verstandighe opmerckingen, door het besien, hersien, bedencken, overleggen ende herkauwen, trachten in sijn gemoet te drucken, ende daer in, met dickwils eraen te dencken, bewaren; invoegen sy door het toedoen van uwen Geest, niet meer eenes anderen, maer in U eygen vindingen verandert worden: Ten eynde sy oock in het ordineeren, t’samenstellen, ende vercieringen van uwe inventien als wijse Raets-mannen souden konnen dienen. Ende op dese maniere salmen vol van gedachten, vlugge van ordinnantie, rijp ende overvloedigh van Schilderachtige stoffe werden:

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] In observing the Drawings, Sketches and Prints, they should be used with the mind and not with the hand or eye to steal bits and pieces from it, even less to ape it entirely (although this also has its use when it applied well, as we teach in our Teycken-Konst,) {The right use of the Art of Print.} and they will continue to look through the Glasses of someone else. But no, one should aim to only impress the virtues, such as the lovely manner of composition, Drawing, clever thoughts and wise observations in his mind by looking, looking again, reasoning, deliberating and ruminating, and all this by repeatedly thinking about it, preserving; as such they will be turned into your own discoveries by the functioning of your Mind, and not those of someone else: So that they may serve as wise Councilors in the composing, ordering and decorating of your inventions. And this way one will become full of thoughts, quick of composition, mature and abundant of Painterly matter:

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → génie, esprit, imagination

Quotation

Hier by sal, oock eyndelingh, een verstandigh Konst-oeffenaer moeten weten, dat hy hem boven de study van alle voorgemelde dingen, seer neerstigh besich houdt omtrent het beschouwen van het natuerlijck leven, ende dat in alle voorvallen daer ’t mogelijck is ghebruycken, want datmen sich soude willen laten voorstaen, soo rasmen eenige trappen vande Konst te boven is geklommen, datmen alle de formen, en doeningen van het leven in sijn memorye kan houden, ende tevoorschijn brenghen, soo wanneermen die aan zijn inventien wil toepassen, die soude sich seer dickwils bedrogen vinden; {By alles watmen navorst moet ook vooral het leven gekent worden.} alwaert saecke yemant in alle de voorige studien sich al heel wel geoeffent had: Want het natuerlijck leven is in alles soo rijck, overvloedigh, konstigh en geleert, dat onse geheughnis op verr’na niet machtig is die geheel te bevatten veel min te behouden: Invoegen men noch Wercks genoegh vint om de gedachten besich te houden ontrent de menighte der saecken, diemen in ’t leven niet altijdt en kan bekomen, ten sy slechts in een schemerent oogenblick, of andersins door een krachtighe verbeeldenskracht, die door het sien van veele saecken ende verstandigh begrijp der dingen op-gekoestert ende ondersteunt wort: Welck ontrent het uytstorten van Geestige fantasien veele vermach; en deswegen niet t’onrecht aengeraden daer na te trachten, want door de inbeeldinge soo konnen wy d’afwesende dingen ons soo gemeen maecken als ofmen die tegenwoordich by sich hadde; {Wat d’Inbeeldingh vermagh.} invoegen daer niet anders dan de handt des Constenaers van nooden is om die op den Schilder-doeck te brenghen; waerom oock eenighe de In-beeldinghen by waeckende Droomen vergeleken hebben.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Finally, a wise practitioner of the Art should also know, that he should diligently occupy himself with the observation of the natural Life, besides the study of all the aforementioned things, and to apply it in all possible occasions, because he would be often feel deceived who would boast – as soon as he has climbed some steps of the Art – that he could store all forms and actions of life in his memory and bring them forth whenever he would want to apply them to his inventions; {In all that one investigates, one should especially know life.} although it is necessary that someone has already practiced a lot in all the aforementioned studies: As the natural life is so rich in everything, abundant, artful and learned, that our memory is not at all capable to conceive it in its entirety and even less to remember: As such one moreover finds enough work to keep the thoughts occupied regarding the quantity of things, that one cannot find in life, unless in a dusky moment, or else by means of a powerful power of imagination, which is enforced and sustained by the observation of many things and a sensible understanding of things: Which may be capable of a lot regarding the pouring out of witty fantasies; and therefore it is justified to advice to attempt this, as we can appropriate the unavailable things by means of the imagination as if we had them presently with us; {What the imagination is capable of.} as such we need nothing but the hand of the Artist to apply it to the Painter’s canvas; which is why some have compared the imaginations to awake Dreams.

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → génie, esprit, imagination

Quotation

{Hoemen hem in ’t Schetsen en nader opstellen sal dragen.} En dat eerstelijck vande Schets, met het welck gy oock eerstelijck uwe dingen, het zy in wat manniere van Teyckeningh, Geestigh, Luchtigh, doch verstandelijck moet beworpen, en daer na met opmerckingh, volgens ’t gene wy daer van hebben aengewesen, deselve Corrigeeren en in ’t net stellen, alsins sich gewennende de voornaemste Schaduwtjens en Douwtjens met de Kool, in ’t nader op-stellen Meesterachtigh aen te wijsen, op dat ghy U vande stellinghe beter soud’ moghen verseeckeren: (…) {Vande ommetreck.} Na welke men moet beginnen Om-te trecken, en daer in voor al wel acht gheven op de Eeligheydt van de ommetrecken, om die ter rechter plaets te schicken met bewaringh van Parthyen;

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] {How one should behave in Sketching and further composing.} And first about the Sketch, with which you also firstly should design your things, in which manner of Drawing, Spirited, Loose, yet wisely, and afterwards with observation, following that which we have said about it, correct it and compose it neatly [ndr: in a finalized form], making a habit out of pointing out masterfully the main Shadows and mouvements [ndr: uncertain translation!] with Charcoal, in the improved composition, in order to better determine the composition: (…) {About the contour.} After which one should start to make the contours, therein paying utmost attention to the Nobility of the contours, to place them at the right spot in line with the Parts;

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → génie, esprit, imagination

Quotation

{Kleyne dingen konnen somtijts sonder omtreck gemaeckt worden, en nochtans omgetrocken schijnen.} Men kan oock veel dingen, insonderheyt in ’t kleyne ofte kleyne deelen, sonder trecken tegen den dagh aenwijsen, die evenwel soo volkomen sullen schijnen als ofse omghetrocken ware; daer van alle voorvallen niet wel en konnen geseyt worden; Wy sullen slechts een Exempel [ndr: reference to illustration] voor allen stellen, de reste moet de Geest van een Geestigh Teyckenaer na gelegentheydt te passen, volgens ’t gene sijn Voorwerp sal konnen lijden; door welcke op-merckingh men veel aerdigheyts en lossigheyts in sijne Teyckeningh sal konnen brengen, die het verstandt vanden Teyckenaer, aenden Kundigen beschouwer genoegsaem sal te kennen geven.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] {Small things can sometimes be made without contour, and still appear contoured.} One can also point out many things, especially in small and in small parts, without lines against the light parts, which will still appear as perfect as if they were contoured; of which we cannot name all examples; We will just give one example for all of them [ndr: reference to illustration], the Mind of a Spirited Draughtsman should form the rest after the circumstances, according to that which his Subject can take; by which observation one can bring a lot of pleasantry and looseness in his Drawing, which will nicely show the mind of the Draughtsman to the competent spectator.

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → génie, esprit, imagination
L’ARTISTE → qualités

Quotation

Indien ymand dan geestig en welbedagtsaam in ’t uytdrukken der Eygenschappen wil zijn; (die voornamelijk in de Beelden op Tafereelen, beneffens een goede Actie en Verkiesing des by-Werx, in de Sweming der Tronien moet bevorderd zijn) Laat hy volgens aanwijsing deser vertoog-schets [reference to illustration, ndr.], aan een heymelijken Dief, of vuyle Snoepert, de Sweming van een Kat geven, of ook wel van een Aap: Alhoewel de laatste beter een Poetsemaker, een Snaak, of een Quaad-doender, en noch alder eygenst een Teuter-quaad te kennen geeft. [ndr: continues to describe the other animals in relation to their facial expressions]

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] If someone aims to be bright and deliberate in the expression of the Characteristics; (which mainly has to be promoted in the Figures of Paintings, in the Facial Expressions, next to a good Action and Selection of the accessories), let him – following the example of this illustration - [ndr: reference to illustration], give a furtive Thief, or dirty glutton, the Expression of a Cat, or also of an Ape: Although the latter better illustrates a Joker, a Scoundrel or an Evil-doer, and most of all a Teuter-quaad. [ndr: continues to describe the other animals in relation to their facial expressions]

Conceptual field(s)

L’ARTISTE → qualités
CONCEPTS ESTHETIQUES → génie, esprit, imagination