LOSHEID (n. f.)

GELINDIGKEIT (deu.) · LÉGÈRETÉ (fra.) · LEICHTE (deu.) · LOOSENESS (eng.) · NEGLIGENCE (eng.) · SPREZZATURA (ita.)
TERM USED AS TRANSLATIONS IN QUOTATION
LIBERTÉ (fra.) · NÉGLIGENCE (fra.)
TERM USED IN EARLY TRANSLATIONS
/ · FREI (deu.) · GELINDIGKEIT (deu.) · LEICHTLICH (deu.) · LOOSENESS (eng.)
POUSÃO-SMITH, Maria-Isabel, « Sprezzatura, Nettigheid and the Fallacy of "Invisible Brushwork" in Seventeenth-century Dutch Painting », Nederlands Kunsthistorisch Jaarboek, 54, 2003, p. 258-279.

FILTERS

LINKED QUOTATIONS

3 sources
5 quotations

Quotation

[…] een wacker, kloeck, doch soet-verliesent Penceel, om dat sonder het selve, alle de voorgaende deughden niet verricht en konnen werden. Want, ey lieve doch! Wat is een Stuck Schildery, of men daer Maenden langh in sit en moordt, en soecken't op 't naeuste uyt te fiemelen, sooder niet een alleynkse soet achter-blijvende houdinge in ghevonden kan werden? In waerheyt, niet met alle: soo en heeft het oock niet veel om 't lijt de netticheyt, sonder lossicheyt, want die foute van stijvicheyt, doet te onder-blijven de deught, (soo 't een deught ghenoemt mach werden) van de netticheyt. So dan yemant de netticheyt wil voor sijn Studie verkiesen, die betrachte dan mede het ghene die noyt ghenoegh ghepresen Gerrit Dou, geduerigh waer-neemt. Dat is een curieuse lossicheyt, die hy geleyt met een seeckere ende vaste Teycken-handt; […] die sodanige netticheyt niet bereycken en mach, die trachte met arbeyt om een los, wacker, soet-vloeyend Penceel te bekomen, liever dan in die stijve nette onaerdigheyt te versmooren.

[proposition de traduction, Léonard Pouy:] [ndr: On doit également trouver chez un peintre] un pinceau hardi et prompt tout en restant doux et gracieux, pinceau sans lequel aucune des vertus précitées ne pourraient être mises en pratique. Car qu’est-ce qu’en effet que la peinture si l’on s’y attarde pendant des mois avec une touche conduite précautionneusement sans y trouver au final de la douceur en retour ? En vérité, rien du tout : ainsi la netteté sans souplesse n’apporte pas grand chose, car les erreurs de raideur, diminuent la vertu de la netteté (si l’on peut la qualifier ainsi). Si alors quelqu’un choisit la netteté pour son étude, laissons le pratiquer ce qui est observé avec persévérance par Gerrit Dou, pour qui aucun éloge n’est suffisant, soit une curieuse souplesse qu’il dirige avec une main sûre et fiable. […] Celui qui ne parvient à atteindre une telle netteté ferait bien d’essayer de maîtriser un pinceau souple, agile et suave plutôt que de l’étouffer par une netteté artificielle et trop raide.

soet-vloeyend
stijvigheid

Conceptual field(s)

MANIÈRE ET STYLE → le faire et la main
EFFET PICTURAL → touche

Quotation

En al-hoe-wel dit [ndr: teyckenen met de Schrijf-Penne] selfs by veele Meesters is in Oeffeninge geweest, soo moetmen weten dat sy deselve meest hebben ghebruyckt, om veerdigh ende met stoute artseringhen haer dingen Meesterachtigh aen te wijsen, dat oock meest maer ruwe dingen en zijn, maer daer toe gebruycktmen oock wel in plaets van een Schrijf-Penn een Pen van Riet {Riet-Pen.}, (…) Men neemt in ’t gemeen de stucken tot de Pennen een Spanne langh, en versnijdt die als een Schrijf-Pen, datmen hier aen twee eynden kan doen, de spleet moet wat langhachtigh zijn op datse wat losser vloyen soude, en een weynigh fijn, om soo wel luchtige en Eele trecken, als breede en smeerige strijmen daer mede te konnen halen. Dese Riet-Pen is seer bequaem om Landschappen, Ruynen, ende andere rustige dinghen te Teyckenen; heeft een bysondere lossigheyt in ’t handelen, in ’t gemeen ghebruycktmen die met Roet en schoon Water, oock wel een wynigh gemeenen, ofte Oost-Indischen Inct daer onder, dat een aerdigh ghebroocken Coleur geeft;

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] And although this [ndr.: drawing with a Writing-Pen] has even been practiced by many Masters, as such one should know that they have used it mainly to competently and with bold hatchings point out their things in a masterful way, which often are but rough things, but for this one also uses a Reed-Pen instead of a Writing-Pen {Reed pen.}, (…) For the pens one commonly takes a piece of a span [ndr.: circa 20 cm], and cuts it like a Writing Pen, which one can do here on both sides, the slit should be rather long for it to flow more loosely, and rather subtle, to be able to make airy and noble as well as broad and dirty stripes streaks with it. This Reed Pen is very adequate to draw Landscapes, Ruins and other calm things; it also has a particular looseness in handling, in general one uses it with Soot and clean Water, also with some general or Indian ink underneath it, which provides a nice broken Colour;

In this section Goeree explicitly discusses which choice of drawing material is best for each stage of the drawing process. [MO]

Conceptual field(s)

MANIÈRE ET STYLE → le faire et la main
EFFET PICTURAL → touche

Quotation

{Kleyne dingen konnen somtijts sonder omtreck gemaeckt worden, en nochtans omgetrocken schijnen.} Men kan oock veel dingen, insonderheyt in ’t kleyne ofte kleyne deelen, sonder trecken tegen den dagh aenwijsen, die evenwel soo volkomen sullen schijnen als ofse omghetrocken ware; daer van alle voorvallen niet wel en konnen geseyt worden; Wy sullen slechts een Exempel [ndr: reference to illustration] voor allen stellen, de reste moet de Geest van een Geestigh Teyckenaer na gelegentheydt te passen, volgens ’t gene sijn Voorwerp sal konnen lijden; door welcke op-merckingh men veel aerdigheyts en lossigheyts in sijne Teyckeningh sal konnen brengen, die het verstandt vanden Teyckenaer, aenden Kundigen beschouwer genoegsaem sal te kennen geven.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] {Small things can sometimes be made without contour, and still appear contoured.} One can also point out many things, especially in small and in small parts, without lines against the light parts, which will still appear as perfect as if they were contoured; of which we cannot name all examples; We will just give one example for all of them [ndr: reference to illustration], the Mind of a Spirited Draughtsman should form the rest after the circumstances, according to that which his Subject can take; by which observation one can bring a lot of pleasantry and looseness in his Drawing, which will nicely show the mind of the Draughtsman to the competent spectator.

Conceptual field(s)

EFFET PICTURAL → qualité du dessin

Quotation

De meeninge van dit Exempel [ndr: reference to illustration] eens wel verstaen zijnde, salmen sich gewennen dit te observeeren, en de geseyde lossigheydt (na gelegentheydt van tijdt) met kennis hier en daer in sijn Teyckeninghen weten te oeffenen; ten eynde ghy daer door een aerdige manniere en Meesterlijcke handelingh meught bekomen.
Staet oock noch wel aen te mercken, dat dit alles niet verstaen en wort van allerhande mannieren van Teyckenen, want het rouw en Schetsachtigh Teyckenen, meest in trecken en omtrecken bestaet, al-hoe-wel de lossigheydt en ongeachtheydt daer in oock een seer groot voordeel geven kan, wanneerse gheleerdelijck en wel op sijne plaets is toe-gepast.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] As soon as one understands the meaning of this Example well, one will accustom oneself to observe it and (after a certain period) be able to apply with knowledge the aforementioned looseness to his Drawing; in order for you to acquire a pleasant manner and Masterly handling through it. It is to be remarked, that all of this is not applicable to all manners of Drawing, as the rough and sketch-like Drawing, exists mainly of lines and contours, although the looseness and carelessness can also provide great advantage there, when it is applied wisely and at the right place.

Conceptual field(s)

MANIÈRE ET STYLE → le faire et la main
EFFET PICTURAL → touche

Quotation

Als u nu de Schets ten ruwesten ontworpen is, en dat al de groote deelen op zyn plaats aangeweezen staan, zo zalmen het voorwerp en zyn schets, in vergelyking teegens elkanderen, met een aandachtig oordeel, een weinigje uit de hand beschouwen, om te zien, of de schikking naar behooren geplaatst is, en of de beelden haar werkinge genoeg doen; want als dat in de schets niet wel waargenoomen word, zo zalmen met de verplaatzing en verbeetering der deelen in de stellinge, zulk een groote en verdrietigen arbeid ontmoeten, dat de iever en lust van de teekening vergaan zal zyn, eer men de zelve eens half gesteld vertoonen kan. […] In het opstellen, moetmen voor al wel toe zien, dat de lossigheid der Aktien, die de schets alreede is, daar niet uit en raakt. Het welke gemakkelyk kan gebeuren, wanneer men geen agt geeft, door wat voor-deelen, de natuurlyke beweeging en werkinge der Beelden veroorzaaken.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] If you now have designed the sketch in its roughest form, and all the bigger parts are marked in their place, as such one shall observe the object and its sketch, in comparison to each other, with a careful judgement, a little bit in one’s hand, to see if the composition has been satisfactorily placed and if the figures sufficiently do their movement; because if this is not observed correctly in the sketch, one will find such a big and sad work for the moving and improvement of the parts in the composition, that the diligence and desire of the drawing will be lost before one can even show it partially finished. […] In the composition, one should first make sure, that the looseness of the actions that is already in the sketch, does not disappear from it. Which can easily happen, when one does not pay attention through which parts the natural movement and action of the figures are caused.

[The French translator, wrongfully, interpreted the first occurrence of werking in the sense of effect, not of action. [MO]

term translated by FREI
term translated by /

Conceptual field(s)

EFFET PICTURAL → qualité du dessin