PROPORTIONEREN (v.)
FILTERS
LINKED QUOTATIONS
Quotation
9 Sulcx heeft Vitruvius my voorgheschreven,
En sie oock Plinium dit accorderen,
Hoe dat alsoo den Mensche langh is even
Als hy reycken can, men can’t oock in’t leven
Ghenoech ondervinden met practiseren :
Nu zijnder die van t’Proportioneren
Seer veel hebben by een ghebracht in Boecken,
Bysonder Durerer, niet om vercloecken.
10 Doch van minuten, oft deelen van duymen, {Nae der Geometers mate, minuten oft greynen zijn het vierde des dwersen vinghers, vier vingheren doen dry duymen. Vijf minuten is een once, een graedt is twee voeten.}
En soo veel hooftbrekens heb ick niet vooren
Schilder-jeught soo wijdt den wegh in te ruymen,
Groote Meesters oft Beeldtsnijders costuymen
Zijn voor de Ieught al t’onvoeghlijcke spooren,
Ick hebbe den Schilders wel segghen hooren,
Die te veel meten, vast metende blijven,
En ten lesten niet besonders bedrijven. {Al te veel metens den Schilders onnut, oft weynich, dewijl hun schietwit is t’wel schilderen : dan het meten is den Beelthouwers noodich.}
11 Vitruvius een van de cloeckste Reusen
In Bouwmeesters Const, om niet te verdolen,
Die wijst immer geenen periculeusen
Wegh : want siet, met hoofden, voeten, en neusen
Te meten moeste de Ieught zijn bevolen,
Van des Menschen hooft op tot zijn voedtsolen
Acht hoofden, elck hooft van vier neusen zijnde,
Ick cort en gherieflijck te meten vinde.
[D'après NOLDUS 2008, p. 43-44:] 9 Tout cela, c’est Vitruve qui me la prescrit et je constate que Pline en est d’accord : la taille de l’Homme est bien équivalente à l’envergure de ses bras. Dans la vie à souhait on peut vérifier en faisant l’expérience. Il en est qui sur l’art de la Proportion ont rassemblé dans les livres beaucoup d’informations : ainsi Albert Dürer, d’insurpassable réputation. 10 Mais avec des minutes, parties de pouces et autres casse-têtes, je n’ai pas l’intention de déranger autant nos jeunes Peintres. {Selon les mesures des géomètres, les minutes ou grains sont le quart d’un doigt. Quatre doigts font trois pouces, cinq minutes son tune once, un degré est deux pieds. Pour les Pientres, il est peu utile de mesurer beaucoup, puisque leur but est de peindre bien. Toutefois, pour le Sculpteur il est necessaire de mesurer.} Les coutumes de grand Maîtres ou Sculpteurs sont pour la Jeunesse trop inadaptées. J’ai bien entendu dire des Peintres de métier que ceux qui mesurent trop mesurent sans arrêt et ne font finalement pas grand-chose. 11 Vitruve, l’un des Géants les plus forts dans l’Art de l’architecte, pour nous éviter d’errer, nous indique en tout cas un chemin sans risque. En effet, mesurer des têtes, pieds et nez devrait à la Jeunesse être recommandé. De la tête de l’Homme jusqu’aux plantes de ses pieds, il y a huit têtes, chacune comptant quatre nez. Je trouve que c’est rapide et facile à mesurer.
Conceptual field(s)
Quotation
d’Algemeene Lengde van een regtschapen Mensch, werd in ’t gemeen gegist op ses Voet-maten; gelijk ook sommige maar ses van haar eygen Voeten groot zijn; en alsoo weynigh meer dan ses Hoofden Lank zijn; dat eenige tot geen Regel willen aangenomen hebben, om datmen in de Teykenkunde algemeender de Lengde van Agt Hoofden gewoon is te geven. Om een Proportie-Maat te Verkiesen, waar mede men een geheel Mensch-beeld kan uytmeten en Proportioneeren, is tot noch geen bequamer Deel uytgevonden, dan het Hooft; ’t Welk hier, als de Modulus, of Maat-zet in de Bouwkunde genomen werden. {’t Hooft kan voor de Modulus, of Maatzet van ’t Lichaam genomen werden.}
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] The Common Height of a well-built Man, was generally guessed at six Feet-sizes; as some people measure truly only six of their own feet; and therefor are a little Taller than six Heads; some have not wanted to accept this as a Rule, since it is more common to take the Height of Eight Heads. No better Limb than the Head has yet been invented as a mesure for Proportion with which one can measure and proportion an entire Human figure; Here it [ndr: the head] is taken as the Modulus or Unit of Measure in the Art of Building. {The Head can be used as Modulus or Unit of Measure of the Body.}
The term is here connected to the term Modulus, as it is used in architecture. Goeree had finished his book on Architecture the previous year (1681). [MO]
Conceptual field(s)
Quotation
Albertus Durer selfs, die immers soo veel Wand schijnd over hoop gehaald te hebben, dat yder by na walgt van soo veel Maat-Lessen en Proportie-Regels te zien, heeft sijn Lesers van dese bekomernisse willen verlossen. Ook sagh hy buyten twijffel wel dat veel ligt vermoeyde Herssens, niet leuy souden vallen om te vragen; Offer dan tot de Mensch-kunde soo veel Regels, en soo veel metens en soo veel tijds aan ’t Proportioneeren der Beelden moest besteed werden, eermense sou konnen onberispelijk stellen? Ik gebiede seyde hy, de bestipte metingh niet soo seer, als ik wel Leer, datmen door Vlijd en Neerstigheyd de Natuur naspoorende, een gewisheyd die op vaste Reden steund, mag soeken te bekomen; Want die sulken vastigheyd in de Oogen en in de Hand bekomen hebben, sal van niemand soo Naauwkeurigen Meting der Beelden afge-eyst werden. En waarlijk, wanneer de Oogen door de Konst-Regelen bereyd zijn, dan werd het Gesigt selfs tot een Regel; en de Hand kan sulk een Leydsman gerustelijk volgen, en alle Dwaling vermijden.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Albrecht Dürer himself, who indeed appears to turned so much upside down, that everyone is almost disgusted to see so many Lessons on Measurement and Rules of Proportion, has attempted to free his Readers of this trouble. He clearly also saw that many easily tired Brains, would not be caught lazy to ask Whether it was really necessary to spend so many Rules and so much measuring and time on the Proportioning of Figures for the Anatomy, before they would be able to compose it flawlessly? I do not so much prescribe, he said, the exact measurement, but rather I teach that one may attempt to obtain – by retracing Nature through Industry and Diligence – a certainty that leans on the steady Reason; As those who have obtained such a steadiness of Eyes and Hand, will by nobody be expected to make such a Precise Measurement of Figures. And truly, when the Eyes have been prepared by the Rules of Art, than Eyesight itself becomes a Rule: and the Hand can confidently follow such a Guide, and avoid all Error.