De Poesije ende de Schilder-Konst sijn oock daer in malkanderen gelijck datse haer selven allebeyde meest met d'imitatie besigh houden. Wy sien 't daghelicks hoe niet alleen de Poeten maer oock de Schilders door eenen onderlinghen naer-yver ofte aemulatie de ghedaente der Goden met een stoute handt af-beelden, oock soo besteden sy haeren arbeydt om den mensche met t'saemen 't menschelick bedrijf uyt te drucken.

Den almoghenden God, als wesende den eenighen rijcken springh-ader alles goeds, word hier Godvruchtiglick in d’eerste plaetse gestelt; wiens oneyndelicke goedertierenheydt de herten der Ouders ghestaedighlick verweckt, om goede sorge over haere Kinderen te draeghen, ten eynde dat haere liefste panden ghetijdighlick in handen eenes goeden ende ghetrouwen Leer-meesters overghelevert sijnde, niet allen d’eerste grondslaeghen maer oock d’allerdiepste gheheymenissen der Konste van kinds beenen aen moghten indrinken. Indien het dan gheviel dat de Leerlingen haere leer-jaeren gheeyndight hebben ’t goede voorschrift der Meesters achter den rugghe bestonden te versmijten, ende haer eyghen hoofd tot naedeel van de konst te volghen, so plaght de vreese van strenghe wetten teghen de verdervers der konsten ghemaeckt dese haere onghebondenheyt krachtighlick te betoomen: indien sy daer en teghen van oprechtigheyd haerer eerster onderwijsinghe in het minste niet ghesint waeren af te wijcken, so wierden sy in desen standvastighen loop dapper ghestijft door eenen sekeren Naer-yver ofte Aemulatie, die de wackere verstanden gheen ruste liet ghenieten tot dat sy niet alleen haer Meester achterhaelden; maer ook de Meesters haerer Meesters te boven gingen.

Ghelijck nu de vreese van strenghe wetten in de verkeerdelick laetdunckende beghinners soo veele te weghe broght, dat sy haer selven ten minsten binnen de schreve hielden, soo wrocht d’Aemulatie (aldus wordt den naer-ijver ofte naevolghenslust gemeynlick gheheeten) noch vele krachtigher inde leersaeme Scholieren, wanneer sy niet alleen door een goedaerdighe ghesegghelickheyd bleven by ’t ghene sy van haere ghetrouwe onderwijsers ontfanghen hadden, maer wanneer sy boven dien d’aller beste wercken haerer meesters en ander Konstenaeren door een rusteloose eergierigheyd sochten t’overtreffen. De naevolghenslust is krachtiger dan de straffe en vreese die uyt de wetten ontstaet, seght Tacitus Annal. III. Cap. 15.

Themistius gaat noch verder, ’t Is den mensche aengheboren, seght hy {orat.3), nae sijn uyterste maght te besorghen, wat met een sekere soorte van aemulatie uytghevoert moet worden; ghelijck het in ’t teghendeel met sijne nature overeenkomt sorghlooslick te verrichten, wat sonder eenighte aemulatie ghemackelick toegaet, ’t maeckt ons traegh ende naelatigh, wanneer ons yet sonder eenen med-begheerder te doen staet: Ons gemoed wordt daerenteghen verweckt om hoogher op te stijghen, als het andere soeckt te boven te gaen. Dewijl het dan blijckelick is dat de kloeckste verstanden doorgaens henen door d’ontijdelicke prickelen der aemulatie tot grooter saecken krachtighlijkck worden aenghedreven, soo volght daer uyt dat het een ghewis merck-teycken van een swaer ende onlustigh ghemoed is, wanneer sich yeman door de groote menighte der gener die met eenene sonderlinghen ernst nae de volmaecktheyd eenigher Konsten trachten niet bewogen en vindt om ’t selvighe mede te doen.
 
Het Tweede Boeck, Capittel V.2, p.96
d’Aemulatie koestert de verstanden, seght hy [NDR: Velleius Paterculus] {sub finem libri primi hist.}

ende overmids onsen volgh-lust altemet door een heymelicke nijdigheyd, altemet door een rechtvaerdighe verwonderingh gaende ghemaeckt wordt, soo plaght oock het ghene wy met den hooghsten yver naeiaeghen, sijne hooghste volmaecktheyd vroegh te bekomen. Maer dan valt het ons heel swaer by die volmaecktheyd te blijven; ghemerckt eenigh dingh nae den ghemeynen loop der nature plagt te deynsen, als het niet meer voord en kan.

Alhoewel nu d’oude Konstenaers buyten twijfel door de hitte haeres volgh-lusts en door d’onverdraeghelicke onwederstaenlicke prickelen des naer-yvers krachtighlick tot een gantsch ernstighe oeffeninghe deser Konsten aengedreven wierden, nochtans moghen wy niet dencken dat dese Konsten aleen door d’onderlinghe Aemulatio der Konstenaeren ghevoordert sijn gheweest, maer wy houden ’t daer voor dat den grooten naem van vele welsprekende mannen de wackere gheesten der Konstenaeren met eenen oock opgheweckt heeft om yet wat te verrichten ’t welck dierghelijcke eere verdienen mocht.

Voyla une espece d’imitation si rare et si spirituelle, qu’elle peut aller en concurrence avec l’original mesme ; et je m’asseure que si Timanthe l’eust veüe, au lieu de prendre de la jalousie de cette galante emulation, il eust estimé la gentillesse d’esprit de nostre moderne, et fait grand estat de son ouvrage.

Doch overmids d’outste en beste Konstenaers de voornaemste kracht haeres wercks niet soo seer en stelden in ’t opghepronckte cieraet van schoone en kostelicke verwen als in een slecht effene maniere van wercken doe ter tijd ghebruyckelick, so plaght sich desen gantsch prijswaerdighen naer-yver ontrent d’eenvoudigheydt der Konste so gheluckighlick besigh te houden, dat de Konst-gherige Nae-yveraers de soete vermaeckelickheyd der konste (die uyt sulcken onbedwongen naevolghinghe ontstond) recht ghesmaeckt hebbende, met eene oock tot meerder neerstigheydt ontsteken wierden, niet alleen doer d’aenmerckinghe van het menighvuldighe gebruyck deser Konsten, maer oock door d’aenmerckinghe van d’overgroote eere die de Konstenaers allenthalven plaghten te genieten. Dese ghenoten eere was ’t smaeckelicke hengelaes, waer door haeren vlijt wierd opghescherpt om so gretighlick nae de Konst te snacken, dat sy haer selven met de daghelicksche Konst-oeffeningh van andere Meesters niet langher en verghenoegden, soeckende altijd door een vrymoedighe stoutvaerdigheyd yet niews aen te vanghen.

Alhoewel nu d’oude Konstenaers buyten twijfel door de hitte haeres volgh-lusts en door d’onverdraeghelicke onwederstaenlicke prickelen des naer-yvers krachtighlick tot een gantsch ernstighe oeffeninghe deser Konsten aengedreven wierden, nochtans moghen wy niet dencken dat dese Konsten aleen door d’onderlinghe Aemulatio der Konstenaeren ghevoordert sijn gheweest, maer wy houden ’t daer voor dat den grooten naem van vele welsprekende mannen de wackere gheesten der Konstenaeren met eenen oock opgheweckt heeft om yet wat te verrichten ’t welck dierghelijcke eere verdienen mocht.