OORDEEL (n. n.)

BEURTEILUNG (deu.) · CRITIQUE (fra.) · GIUDIZIO (ita.) · JUDGEMENT (eng.) · JUDICIUM (lat.) · JUGEMENT (fra.) · URTEIL (deu.)
TERM USED AS TRANSLATIONS IN QUOTATION
JUGEMENT (fra.)
TERM USED IN EARLY TRANSLATIONS
ATTENTION (fra.) · CARE (eng.) · INTERNOSCERE (lat.) · JUDGEMENT (eng.) · JUDGE (TO) (eng.) · JUDICIUM (lat.) · OPINION (eng.) · URTEIL (deu.) · VERSTAND (deu.)
BLANC, Jan, Peindre et penser la peinture au XVIIe siècle : la théorie de l'art de Samuel van Hoogstraten, Berne, Peter Lang, 2008.
FREYSSINET, Marianne et GRIMAUD, Pierrick, « JUGEMENT », dans HECK, Michèle-Caroline (éd.), LexArt. Les mots de la peinture (France, Allemagne, Angleterre, Pays-Bas, 1600-1750) [édition anglaise, 2018], Montpellier, Presses Universitaires de la Méditerranée, 2018, p. 305-313.

FILTERS

LINKED QUOTATIONS

10 sources
24 quotations

Quotation

54 Men sal oock zijn selven prijsen noch laken, {Men sal hem selven noch prijsen noch laken.}
Noch sghelijcx het werck van zijn eyghen handen,
Want t’prijsen u dwaesheyt bekent sal maken,
En t’verachten al wat eergierich smaken,
Dus strecken dees beyde weghen tot schanden,
Latent dan oordeelen goede verstanden:
Want zijn selven te loven staet seer sottich,
En zijn selven verachten is bespottich.

[D'après NOLDUS 2008, p. 25:] 54 On ne doit pas non plus se vanter ni se blâmer soi-même. {On ne doit pas se vanter ni se blâmer soi-même.} Cela vaut aussi pour le travail de ses propres mains. Car la vantardise rendrait publique votre bêtise et le mépris laisserait plutôt un arrière-goût d’ambition : deux chemins qui mèneraient à la honte ? Laissez donc le jugement à des connaisseurs car se louer soi-même est une sottise et en se méprisant on se ridiculise.

Conceptual field(s)

SPECTATEUR → jugement

Quotation

3 Des Teycken-consts volcomenheyt moet drijven { De Schrijf-const wordt ghesooght van de Teycken-const.}
Wt ghesont verstandt, en aen crachten raken
Moet t’verstandt door oeffeningh, en beclijven
Door natuerlijcken gheest, die tot verstijven
Edel vernuftich is, en snel ontwaken,
Sulcx met goet oordeel doet Constenaer maken
Voor-beworp in zijn ghedachte van allen,
Hem met handt te bewerpen mach bevallen.

[D'après NOLDUS 2008, p. 35-36:] 3 La perfection du Dessin doit prendre sa source dans une bonne intelligence, qui peut déployer ses forces par un constant exercice et se maintenir grâce à un esprit inné noblement disposé à la consolider. Il faut aussi être rapide à la détente. Tout cela, avec un bon jugement, permet à l’artiste de former dans son esprit un projet de tout ce qu’il voudra faire jaillir de sa main.

Conceptual field(s)

L’ARTISTE → qualités

Quotation

Wy moeten in 't eerste daer op letten, wat voor Konstenaers wy bestaen nae te volghen; in die ghene dewelcke wy ons selven aldus voorstellen; want wy ontmoeten selfs in d'alder volmaeckste Konstenaers eenighe dinghen die laeckenswaerdt sijn: en 't waere wel te wenschen dat ghelijck wy 't quaede 't welck in de Konstenaers ghevonden wordt ergher maecken, dat wy even alsoo 't goede beter uytdruckten. Even wel nochtans soo en is het den ghenen die oordeels ghenoegh hebben om de fouten groote Meesters te vermijden niet ghenoegh dat sy maer alleenlick een ydele schaduwe haere deughden nae volghen, overmidts d'Imitatie dan eerst prijswaerdigh schijnt te wesen als sy de volle kracht der Konst in de voornaemste dinghen heeft ghetroffen. Dies worden oock die ghene voor onvroedt ende onbesint gehouden, de welcke de deugheden van groote Meesters niet wel-doorgrondet hebbende op 't eerste ghesicht te werck gaen, meynende dat hun d'Imitatie wonderlick wel gheluckt is als sy d'uytgelesen wercken der ouder Konstenaeren eenigher wijse in 't nae-trecken van Linien en 't opsmeeren van Coleuren hebben afghebeeldet, daer sy nochtans verde van de rechte kracht der selvigher verscheyden sijn.

[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] Firstly we should pay attention to what kind of Artists we had best imitate; in those which we then imagine ourselves; as we even meet some things that are condemnable in the most perfect Artists: and it is good to wish that, like we make the bad that is found in Artists worse, that we also express the good better. Similarly it is currently not enough to those who have enough judgement to avoid the mistakes of great Masters to only imitate the idle shadow of their virtues, as the imitation only appears to be praiseworthy when she strikes the full power of Art in the principal things. This is also held as unwise and thoughtless in those who, not having penetrated the virtues of the great Masters well, work from first sight, thinking that their Imitation has succeeded wonderfully well when they have depicted the exquisite works of the old Artists in some way by the tracing of lines and the smearing of colours, although they are still further from the true power of it.

Junius explains the importance of selecting which artists and which aspects to imitate (‘navolgen’). He goes on to explain that, in imitation, it is necessary to avoid mistakes that were made and portray only the aspects that convey the true power of an artwork. Junius uses ‘imitatie’ and ‘navolgen’ as equivalents. [MO]

Conceptual field(s)

L’ARTISTE → qualités
SPECTATEUR → jugement

Quotation

Dus ghebeurt het dat ons ghemoedt door de kranckheydt des oordeels verdonckert sijnde, niet en kan onderscheyden wat daer met de autoriteyt en rechte reden der bevalligheydt over een komt.

[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] And so it happens that our mind, darkened by the illness of judgement, cannot discern what coincides with the authority and true reason of gracefulness.

Conceptual field(s)

SPECTATEUR → jugement

Quotation

Alhoewel nu dese reden ons volkomen berecht gheeft van 't voordeel 't welck d'eensaemheydt der heymelicker vertreck-plaetsen den Lief-hebber toebrenght: soo biedt sich alhier noch een andere niet min bondighe reden aen, die ons hetselvighe afvoordert. Want ghelijck een goedt Medicijn sijne ooghe niet allen gheslaegen houdt op de sienelicke ende openbaere ghebreken, maer hy moet insgelijcks oock met een gaeuwe opmerkinghe nae-speuren wat daer ergens inwendighlick verswackt ende onstelt is, ghemerckt de krancke selver haere quaelen menighmael soecken te bewimpelen; even alsoo wordt het in een oprecht Lief-hebber vereyscht dat hy sich selven ghewenne de wercken der Konstenaeren met een dieper insicht in sijn eenigheydt te beschouwen 't overmatigh lof-tuyten der gonstigher, en 't bitterlecken der misgonstigher omstanders verbreken de kracht onses ghesonden oordeels door een ontijdighe en gantsch verkeerde schaemte. Yeder een kan by sich selven alleen bequaemer oordeelen, dan in 't midden van sulcken onbesinden gheschreeuw:

[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] Although this speech has now completely informed us of the advantage that the loneliness of secret places of departure brings the Amateur: as such another not less succinct reason [NDR: reasoning?] offers itself, which brings us the same. Because like a good Doctor does not only keep his eye on visible and public ailments, but he should also with a swift observation search what is weakened and confounded somewhere internally, seen that the sick often try to hide their illnesses; just like that it is demanded from a sincere Amateur that he gets used to behold the works of Artists with a deeper insight in its unity [NDR: as?] the excessive praise of the favorable [NDR: bystanders] and the bitterness of the unfavorable bystanders breaks the power of our sane judgement by an untimely and completely wrongful shame. Everyone can judge better by himself alone, than in the middle of such thoughtless shouting:

Conceptual field(s)

SPECTATEUR → jugement

Quotation

Het is dan blijckelick hoo grooten arbeyd d'oprechte liefhebbers aenwenden ontrent het oeffenen ende voorbereyden haerer fantasije wanneer sy naemelick de volmaeckte verbeeldinghen aller dinghen door een nau-puntighe imaginatie in haere eyghene herssenen afschilderen. Dies ghebeurt het oock menigh werven dat die gene dewelcke d'uytghelesen wercken van groote Meesters nae een behoorlicke voorbereydinghe in de hand nemen, bequamer daer van plaghten te oordelen dan de allerbeste Konstenaer, wiens oordeel door de liefde die hy sijne eygene wercken toedraegt veeltijds benevelt is, behalven dat hem 't heymelicke misnoeghen 't welck hy in de wercken van andere Meesters neemt, menighmael in sijn oordeel verswackt.

[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] It is then clear how great a toil the true Amateurs apply regarding the practice and preparation of their fantasy when they paint in their own brains the perfect representations of things by means of a pointed imagination. It then happens many times that he who takes the exquisite works of great Masters in his hand after an acceptable preparation, tends to judges these more capably than the very best Artist, whose judgement is often clouded by the love that he bears for his own works, apart from the fact that the secret discontent which he has for the works of other Masters, oftentimes weakens his judgement.

Junius describes how an amateur can train his fantasy, which will allow him to pass better judgement on the quality of works of art. He compares the judgement of amateurs with that of artists, stating that a skilled amateur is often less prejudiced than an artist when judging the works of others. [MO]

Conceptual field(s)

SPECTATEUR → jugement

Quotation

Soo gheloove ick oock vastelick, datmen kleyn onderschyd tusschen ’t beraedt en tusschen ’t oordeel kan aenwijsen; ’t en waer saecke datmen ’t daer in voornamelick stelle , dat het oordeel sich ontrent die dinghen besigh houdt, de welcke nu alreede tevoorschijn ghebracht sijn; het beraed daerenteghen bemoeyt sich voornaemelick met die dinghen, de welcke als noch verborghen ligghende ofte noyt ghevonden of ten minsten twijffelachtigh sijn: Dat oock het oordeel doorgaens henen vast gaet; ’t beraed daer en teghen is een verre-ghehaelde reden, de welcke, ghelijkck se veeltijds met het versinnen ende overweghen van verscheydene dinghen besigh is, soo vervatse in sich niet alleen d’inventie maer oock d’oeffeninghe des oordeels selver.

[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] As such I also firmly believe, that one can discern little difference between the consideration and the judgement; it is the case that one finds in primarily in the fact that the judgement occupies itself with those things that have already been brought forth; the consideration on the other hand occupies itself mostly with those things, which are still hidden or are never found or at least are questionable: Also that the judgment usually is certain; the consideration on the other hand is a far-fetched reason, which, as it often occupies itself with making up and considering several things, it contains in itself not only the invention but also the practice of judgment itself.

Junius discusses the difference between two capacities of the artist: consideration (beraad) and judgement (oordeel). The former takes place before the act of creation has taken place, whereas the latter is of importance after creation, to adjust that which has been created. The consideration is closely related to the artistic invention (inventie). [MO]

Conceptual field(s)

L’ARTISTE → qualités
SPECTATEUR → jugement

Quotation

Die ghene dan de welcke haere ooghen door de daghelicksche oeffeningh van een ghestaedighe opmerckinghe tot dese onmoeyelicke vaerdigheyd van een onwedersprekelick oordeel ghebraght hebben, plagten de meeste kracht haerer Konst-kennisse daer in voornaemelick te bewijsen, datse d’originelen staends-voets van de copijen weten t’onderscheyden. d’Oorspronckelicke wercken die de treffelicke Meesters nae ’t leven selver ghemaeckt hebben, worden alhier door de naem van originele stucken te verstaen ghegeven; de copijen daer en teghen en sijn anders niet dan d’afteyckeninghen, ofte uytdrucksels, ofte afsetsels, ofte naemaelsels diemen nae ’t oorspronckelicke stuck heeft afgheteyckent en naeghemaelt. De rechtsinnighe Konst-kenners plaghten oversulcks ind’oorspronckelicke stucken de volkomene kracht van een levendige bevalligheyd te vernemen; daerse nochtans in de naemaecksels maer allen in de ghebrekelicke lammigheyd van een ontleende welstandigheyd ghewaer te worden. Daer is altijd een bevallighe lustigheyd in alle origineelen te vinden, segt Dionisius Halicarnassensis {In Dimarcho.}, de ghecopieerde stucken daer en teghen, al sijnse noch soo wel uytghedruckt, plagten uyt het een of het ander uyt te wijsen het welck al te seer bearbeydt sijnde uyt de nature niet en schijnt voord te komen. […]

[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] Those who have developed their eyes to this tireless ability of an incontradictable judgement through the daily practice of a steady observation, tend to demonstrate the most power of their knowledge of art by knowing to immediately distinguish the originals from the copies. The original works that the competent Masters have made after life itself, are understood here wit the term of original pieces; the copies on the other hand are nothing else than the drawings after it, or the offprints, or casts, or paintings after it that one has drawn or painted after the original piece. The frank Art-connoisseurs tend to perceive the complete power of a lively gracefulness in the original pieces; while they only become aware of the defective wretchedness of a flawed lifelessness in the fakes. There is always a graceful pleasure to be found in all the originals, says Dionisius Halicarnessensis {…}, the copied pieces on the other hand, as competently expressed as they may be, tend to show by one element or another that is too cultivated, to not be originating from nature. […]

Conceptual field(s)

SPECTATEUR → jugement

Quotation

Het is wel waer dat den ongheleerden Konst-liever eenighe goede stucken ontmoetende, door ’t behulp sijnes naturelicken vernufts en d’enckele ghewoonte sijner ooghen de uytnemenheyd van de Konste der werck-meesters eenighsins uyt sijne maniere van teykeningh, uyt sijne verwen, uyt sijne hooghsels en diepsels, uyt sijne stellinghe en andere dinghen van dien aerd lichtelick en met een onuytsprekelick vermaeck sal begrijpen ende onderscheyden, maer dit ’s al het ghene hy doen kan, want het hem niet moghelick is de andere verborgentheden der Konste dieper te door-gronden; aenghesien het maer alleen het werck is van die ghene de welcke waerlick gheleert sijn, een rechtsinnigh oordeel van de gantsche gheleghenheyd der Inventie te strijcken, t’overweghen of alle de figuren in haere behoorlicke plaetse ghestelt sijn, en of daer in de selvighe door een Konstighe ingheestinghe het waere leven van sodaenighe herst-tochten, beroeringhen, beweghinghen inghestort syn, die met de gelegenheyd van het afgebeelde Historische of sedenvormende argument over een komen.

[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] It is then true that the uneducated Art-lover, when running into some good pieces, with the help of his natural insight and the simple routine of his eyes, will easily and with a unspeakable pleasure understand and discern the excellence of the Art of the artisan, a bit from its manner of drawing, from its colours, from its highlights and depths, from its composition and other similar things, but this is all he can do, because it is impossible for him to better fathom the other hidden things of Art; seen that it is only the work of those who are truly learned, to strike a rightful judgement of the whole situation of the Invention, deliberating whether all the figures are placed in the appropriate place and whether the true live of such passions, stirrings and movements have been poured into it through an Artful interpretation, that coincides with the situation of the depicted Historical or virtuous subject.

This section is not included in the Latin edition of 1637. [MO]

Conceptual field(s)

SPECTATEUR → jugement

Quotation

Ten eersten, soo ister gheseyt dat een recht oordeel dient voor-al in een Schilder bevonden te werden, ick meene mijn oogh merck op de nutticheden die daer uyt (ten dienste van onse Konst, en voort-plantinghe van des selven Eer) voort komen, want die een bequaem oordeel heeft, sonder de macht om het selve als hy het wel oordeelt uyt te voeren, sal liever sijn onmacht door niet te doen, te kennen gheven, dan met yet te verrichten schande te behalen

[proposition de traduction, Léonard Pouy:] Premièrement, on a dit qu’un peintre doit avant tout avoir un jugement sensé. J’entends son utilité (au service de notre art et de la propagation de son honneur), en ce que celui qui a un bon jugement mais, ayant bien jugé, est dans l’incapacité de le mettre en pratique, ferait mieux de proclamer son impuissance et éviter ainsi de se déshonorer.

Conceptual field(s)

L’ARTISTE → qualités
SPECTATEUR → jugement

Quotation

Een [schilder, ndr.] die ghesonde kennisse heeft, by-al-dien hem een Stuck Schildery voor komt, het gheen hy oordeelt aerdich en onverbeterlick te sijn, ten aensien van hem selven, wetende dat hy 't in 't u niet bereycken en mach, sal hem wel wachten van dese slordige foute te begaen, die nu niet dan al te veel in swang en sijn: dat is, hy en sal int na-botsen van soodanigh werck niet meer dan sijn arbeyt daer toe doen, niet willende (alsser nu vele doen) met die huyck te Kercken gaen, datse door yet van haer eyghen Ordonnantie daer toe gedaen te hebben, het selve aen de lieden willen wijs maken, dat het teenemael haer Inventien sijn […]. Doch dit kan een ghesont verstant door het bequaem oordeel dat hy heeft, voor komen, wetende dat die eer-dievery nergens toe en streckt dan tot nadeel van de Konst. 

[proposition de traduction, Léonard Pouy:] [ndr. Un peintre,] doté d’un jugement sensé, face à un morceau de peinture qu’il juge être plaisant et imperfectible, sachant qu’il ne parviendra pas à l’égaler en le copiant, prendra soin de ne pas commettre une faute impropre qui est bien trop commune de nos jours. C’est à dire qu’il ne fera pas plus que son travail en copiant une telle peinture, ne souhaitant pas se couvrir pour aller à l’église [proverbe néerlandais, ndr.] (comme tant le font actuellement), en ajoutant de leur propre composition dans le but de tromper les gens en leur faisant croire qu’elles sont leurs propres inventions […]. Un peintre doté d’une compréhension sensée peut éviter ceci en exerçant son bon jugement, sachant que ce crime d’honneur ne sert rien d’autre que le détriment de l’art.

Conceptual field(s)

L’ARTISTE → qualités
SPECTATEUR → jugement

Quotation

Doch op dat wy het lichtveerdigh oordeel der gener die de selve verachten, ofte de hooghste volmaecktheden en vermoghen der Schilder-konst, gantsch light ende los stellen even of die sonder eenighen Arbeytsame Study, konde begrepen, of bekomen werden, als een geringh en slaefachtigh handt-werck; soo hebben wy voorgenomen in dese onse Inleydingh te toonen, wat tot een geleert en volkomen Meester noodtwendigh moet verstaen werden, op dat een yeder (siende wat tot dese Konst behoort) leere, een grootachtinghe van de selve te hebben, en niet te meenen datse om Broodt loopt (alsmen tot verachtinghe wel is gewoon te seggen: ) ofte datse als aen veel andere Konsten uyt de Schilder en Teycken-konst herkomende, wordt aengedaen. {Dat wy de kleynachtinge der Schilder-Konst sullen wederspreecken, door aenwijsingh wat tot de selven behoort.}

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Yet in order for us to claim rather light and loosely the futile judgment of those who despise it, or the highest perfections and ability of the Art of Painting, as if it could be understood or begotten without any diligent Study, as a minor and slavish hand-work; as such we have resolved to show in this Inleydingh [ndr: Goeree is referring to the whole book], what should necessarily be known by a learned and perfect Master, in order that anyone (seeing what belongs to this Art) will learn to have a great admiration of it, and will not think that it is just about making a living (as one tends to say out of spite:) or that it – just like many other Arts that spring from the Art of Painting and Drawing – is being touched upon. {That we will contradict the disrespect of the Art of Painting, by showing what belongs to it.}

Conceptual field(s)

SPECTATEUR → jugement

Quotation

Maer gelijck het wel geraetsaem, ja oock seer noodigh is, datmen inden beginne van sijne Studien andere Brave Meesters navolgt, en tracht in dat gene, in welcke sy gedwaelt hebben, haer te overtreffen, soo moet geweten worden datmen daer ontrent niet alleen yver ende neerstigheyt moet aenwenden, maer oock voor al sich seer wijslijck dragen: {Watter in ’t volgen van andere Meesters moet waergenomen worden.} Want het geleerdelijck navolgen van een groot Meester vereyst vry wat anders, als het simpel Na-Copieeren, dat voor de Jongelingen wel een bequaem middel is, om voor eerst de Pinceel te leeren handelen, de Verwen ende Colorijten te leeren vinden, ende soo voorts: Maer in het Meesterlijck studeeren, ende navolgen daer moet alleen het oordeel sich ontrent de Deughden vande alderbeste dingen oeffenen: ende dat met een sorghvuldige Naerstigheyt, om alles uyt te vorssen, ’t geen daer vanden rechten aert der Konsten in is. Want inde beste Tafereelen, sitten de Deughden somtijts soo diepe verborgen, ende soo konstelijck door het geheele Werck ingewickelt, ende door-vlochten, dat den alderscherpsinnighsten Meester de selve niet als na een lange opmerckingh en bestaet te vatten. Soo dat van een onkundige dickwils de fauten die daer noch in gebleven zijn, best van alles worden opgevolght en ingezogen; {Onkundige volgen de fauten in ’t Copieeren best na.} daerom datmen met een verstandigh en rechtsinnigh oordeel soodanige dingen bestuderen sal, ende en etent niet al voor Suycker op wat van dese of gene groote Meesters voortkomt, invoegen men de gebreecken soo wel als de volmaecktheden tot een wet van navolgingh komt te stellen, even offe uyt respect van hare Meesterschap niet en hadden konnen dwalen: Maer dan kan het navolgen eerst prijswaerdigh en voordeeligh zijn, soo wanneer sy de volle kracht der Konst inde voornaemste dingen heeft getroffen.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Yet as it is advisable, yes also very necessary, that one imitates other Good Masters in the beginning of his Studies, and attempts to surpass them where they have strayed, as such it should be known that one should not only apply ardor and diligence, but also behave themselves very wisely: {What should be observed in following other Masters.} Because it demands something different to intelligently imitate a great Master, than simply Copying After, which is an adequate means for young ones, to learn to treat the brush for the first time, to learn to find the colors and colorations et cetera: But in studying masterfully, and imitating, there only the judgement regarding the Virtues of the very best things should be practiced: and with a careful diligence, to find out everything, which is in it about the true nature of the Arts. Because the Virtues are often soo deeply hidden in the best Paintings, and are so artfully folded and braided into the whole work, that the most perceptive Master cannot assume to understand it but after a long observation. Such that the mistakes that remain in it are often followed the best and taken in by an incapable [artist]; {Incapable artists imitate the mistakes the best in Copying.} which is why with a wise and frank judgement one should study such things and not take at face value [ndr: literally: eat like sugar] everything that comes from this or another great Master, as such one may take the flaws as well as the perfections for a law to imitate, as if out of respect for their Mastery they could not stray: But the imitation will first become praiseworthy and useful, when she has captured the full power of Art in the principal things.

Conceptual field(s)

SPECTATEUR → jugement
L’ARTISTE → qualités

Quotation

’t Gaet gemeenlijck seecker, dat wanneer als het oordeel van den Schilder geheel accordeert met den uytslach van sijne Werkcen, dat die dingen niet wel en komen uyt te vallen; en noch hebbense een veel slimmer eynde, soo wanneer als het Werck het oordeel vanden Schilder te boven gaet: {’t Oordeel vanden Schilder moet boven ’t Werck gaen.} Doch wanneer het verstandigh oordeel verder voor uyt loopt dande Wercken, ende ’t geen men daer in komt te sien, soo staet vande sulcke noch een groot Meester te wachten

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] It is generally certain, that when the judgement of a Painter coincides completely with the result of his works, that these things do not turn out well; and yet they have a much worse ending, when the Work surpasses the judgement of the Painter: {The Judgement of the Painter should surpass the work.} Yet when the sensible judgement moves quicker ahead than the works, and that which ones gets to see in it, as such we may expect him to become a great Master.

Conceptual field(s)

SPECTATEUR → jugement
L’ARTISTE → qualités

Quotation

{Teykenen na Schilderyen.} De Jonckheydt nu in het Na-teyckenen haer besich houdende, salmen hun daer in al van lichter tot swaerder overbrenghen; en dien trap opgeklavert zijnde, haer aenleyden tot het Na-teyckenen van goede en welgeteyckende Schilderyen, en die salmen haer laten van ’t groot in een kleyne proportie brengen, oock wel van kleyn somtijts een laten vergrooten, waer door sy terstont leeren gissen, en een vaste stellinge krijgen. {Vereyst meerder kennis.} En gelijck als dit den tweeden trap is, soo is sy oock swaerder en vereyst meerder kennis en oordeel: Want in een Schilderye en vintmen noch wissigheydt van ommetreck door trecken, noch manniere van Teyckenen, noch licht en licht (dat inde verscheyde Colorijten schuylt) duydelijck aenghewesen. En dewijlmen in dit Teyckenen de juyste ghelijckheyt van doncker en licht door eenerley stoffe moet uyt-beelden, soo zijn daer in verscheyden opmerckingen van nooden, om de houdinge, ofte het behoorlijck voor en achter uyt wijcken, dat in een Schilderye is, oock in een Teyckeningh te brengen, […]

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] {Drawing after Paintings.} While the youth is busying itself with Drawing after [ndr. things], one should lead them from easy to harder; and once they have climbed this staircase, stimulate them to draw after good and well-drawn Paintings, and one should make them convert these from a great to a small format, sometimes let them enlarge them from the small [ndr. format], through which they will quickly learn to guess and obtain a steady composition. {It demands more knowledge.} And as this is the second step, it is more difficult and requires more knowledge and judgement: Because in a Painting one does not find exactness of the contours through strokes clearly defined, nor the manner of Drawing, nor light and light (which hides in different colors). And while in Drawing one has to depict the right balance between dark and light by means of one material, as such several observations are necessary, to acquire in a Drawing the balance of colors, or decent advancing or detracting, which is in a Painting, […]

I have chosen to translate ‘houding’ with ‘balance of colors’ for this translation. [MO]

Conceptual field(s)

L’ARTISTE → qualités
SPECTATEUR → jugement

Quotation

Als ghy nu uwe Schets ten Ruwsten doch evenwel voorsichtigh aengewesen hebt, siet dan met ene gheset en aendachtigh Oordeel of uwe schickinge goet is, en of ghy de Actien, of Werckingen, en al ’t gedoen van het Beelt of Beelden diese in u Principael hebben, oock in uwe Teyckeningh kondt sien. Want de werckelijcke besigheydt moet sich in de alder-eerste en ruwste Schets al seer sterck vertoonen, eer ghy u van wat goets mooght verseeckeren; gemerckt de Actie de Ziel van de Schilderye of Principael is, en by gevolgh oock van uwe Teyckeningh moet wesen.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] As soon as you have marked your Sketch in the roughest form yet carefully, observe with a regular and attentive Judgement whether your composition is right, whether you can also see the Actions or Movements and all the busyness of the Figure or Figures that you have in the Original, in your Drawing as well. Because the real action should show already very strongly in the very first and roughest Sketch, if you want to be sure of something good; as the Action is the Soul of the Painting or Original, and should therefore be of your Drawing.

Conceptual field(s)

L’ARTISTE → qualités
SPECTATEUR → jugement

Quotation

{Niet te vroeg Meester zijn, of na gewin te trachten}. De leerlingen, zeyt Verulamius zijn haere Meesters een tijd lang geloove schuldich, en moeten haer oordeel opschorten, tot dat zy de geheele konsten wech hebben, en die tijt gekomen zijnde, zoo zijn zy gansch vry.

[BLANC J, 2006, p.102] {Ne pas devenir maître ou chercher trop tôt le profit} Les élèves, disait Bacon, doivent pour un temps avoir foi en leurs maîtres et suspendre leurs jugements, jusqu'à ce qu'ils connaissent le chemin de tous les arts. Et ce n'est que le moment venu qu'ils seront totalement libres.

Le philosophe Sir Francis Bacon (1561-1626) ayant adopté pour sa baronnie le toponyme de Verulamium, une des plus grandes villes britto-romaine de grande Bretagne, c'est sous ce nom qu'il se trouve mentionné dans le texte de Hoogstraten.

Conceptual field(s)

L’ARTISTE → apprentissage

Quotation

Deeze oordeelden dat de Teykenkonst zich alleen ontrent het schoone, maer d'andere, datze zich ontrent alles, wat de natuer voortbrengt, beezich hielt. En dezen wech zal de jeugt voor eerst alderdienstichst zijn, datmen zich gewenne de dingen, eeven alsze zijn, nae te bootsen, om met der tijdt, tot de kennis der dingen geraekt zijnde, de schoonste met oordeel te verkiezen.

[BLANC J, 2006, p. 119] Certains jugeaient que l'art du dessin ne devait concerner que le beau, d'autres qu'il devait toucher à tout ce que la nature produit. Et c'est ce chemin qui est d'abord plus utile aux jeunes gens, afin qu'ils s'habituent à imiter les choses telles qu'elles sont, pour, avec le temps et en ayant atteint la connaissance des choses, choisir avec jugement ce qui existe de plus beau.

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → beauté, grâce et perfection
CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai
L’ARTISTE → apprentissage

Quotation

Waer eenige uitnemende werken u voor komen, gy zult de uitnementheden, ook by naemen kennen: of twijfel vry, of'er de deugd, daer van geroemt wort, ook in te vinden is. Maer op dat gy door eygen laet dunkenheit niet en verdoolt, zoo laet een anders oordeel, en voornamentlijk, daer gy overstemt zijt, by u verkoelen, eer gy 't verwerpt of aenneemt.

[BLANC J, 2006, p.323] Lorsque quelques œuvres excellentes vous parviennent, il faut savoir mettre un nom sur leurs qualités. Si vous ne le pouvez pas, demandez-vous si la qualité que l’on y célèbre existe vraiment. Mais pour que, par arrogance, vous ne vous perdiez pas, laissez le jugement d’un autre vous refroidir avant que vous ne décidiez de ce que vous rejetterez ou de ce que vous garderez, surtout si vous vous sentez dépassé.

Conceptual field(s)

SPECTATEUR → jugement

Quotation

In die tijt dat eenige Meesters haar in de Mensch kunde verliepen en sommige te kort schoten, hebben sich eenige veel bescheydender aangesteld, {Wat sommige meesters hebben gedaan om de vervalle Menschkunde te XX.} gelijk hunne Tafereelen en printen aanwijsen. Men getuygt van den Florentijnschen Schilder Dello dat hy een van de eerste is geweest onder de moderne, die met een verstandig oordeel de muskelen, volgens de actien en werckingen begonde te vertoonen. Insgelijx werd van den Schilder Rosso verhaald dat hy de Dooden stellswijse ontgroef, en met groote neerstigheyd daar een Anatomie of Menschkunde uyt maakte. Seker die tot de algemeene Lees-oeffening en beschouwing der voorbeelden, beneffens ’t geduurig Teykenen van Academie-beelden, te mets gelegentheyd kan vinden om het dood lichaam van een mensch te sien ontleden, of sulx op een zedige wijse selfs te doen, die heeft de middel in de hand om met opmerking de konstige samenstel van het grootste meesterstuk der schepping wel te doorgronden, en ’t geen hy hier na ’t leven in een doode romp siet, tot de regelen van sijn konst over te brengen.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] In the period when some Masters overestimated themselves in the Anatomy and some failed, some have behaved themselves much more modestly, as their works and prints demonstrate. {What some master have done to XX [ndr: illegible] the decayed Anatomy.} People testify that the Florentine Painter Dello was the first under the modern [ndr: artists], who started to portray the muscles with an intelligent judgement according to the actions and movements. Likewise it was said about the painter Rosso that he systematically exhumed the dead and made an Anatomy out of them with great diligence. Certainly, he who, for the general practice and observation of examples, besides the frequent Drawing of Academy-figures, can also find the opportunity to observe the dissection of the dead body of a man, or do such a thing himself in a decent way, he has the means to penetrate the artful invention of the biggest masterpiece of creation with observation, and to bring that which he sees here after life in a dead corpse into the rules of his art.

DELLO (unidentified)
Modernes (Les)
ROSSO FIORENTINO (Giovanni Battista di Jacopo)

Conceptual field(s)

L’ARTISTE → qualités
SPECTATEUR → jugement

Quotation

Als u nu de Schets ten ruwesten ontworpen is, en dat al de groote deelen op zyn plaats aangeweezen staan, zo zalmen het voorwerp en zyn schets, in vergelyking teegens elkanderen, met een aandachtig oordeel, een weinigje uit de hand beschouwen, om te zien, of de schikking naar behooren geplaatst is, en of de beelden haar werkinge genoeg doen; want als dat in de schets niet wel waargenoomen word, zo zalmen met de verplaatzing en verbeetering der deelen in de stellinge, zulk een groote en verdrietigen arbeid ontmoeten, dat de iever en lust van de teekening vergaan zal zyn, eer men de zelve eens half gesteld vertoonen kan. […] In het opstellen, moetmen voor al wel toe zien, dat de lossigheid der Aktien, die de schets alreede is, daar niet uit en raakt. Het welke gemakkelyk kan gebeuren, wanneer men geen agt geeft, door wat voor-deelen, de natuurlyke beweeging en werkinge der Beelden veroorzaaken.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] If you now have designed the sketch in its roughest form, and all the bigger parts are marked in their place, as such one shall observe the object and its sketch, in comparison to each other, with a careful judgement, a little bit in one’s hand, to see if the composition has been satisfactorily placed and if the figures sufficiently do their movement; because if this is not observed correctly in the sketch, one will find such a big and sad work for the moving and improvement of the parts in the composition, that the diligence and desire of the drawing will be lost before one can even show it partially finished. […] In the composition, one should first make sure, that the looseness of the actions that is already in the sketch, does not disappear from it. Which can easily happen, when one does not pay attention through which parts the natural movement and action of the figures are caused.

term translated by URTEIL
term translated by ATTENTION

Conceptual field(s)

SPECTATEUR → jugement

Quotation

Na dat wy nu reedts duidelyk genoeg voorgesteld hebben de gronden van deze tegenwoordige, en 't geene meest aanmerkelyk is in de gelegenheid en verscheidenheid der verwen; konnen wy lichtelyk daar uit af neemen, dat de Schilderyen, die deze opmerkingen in zich vertoonen, onze zinnen noodzaakelyk door een zoet geweld tot zich moeten trekken [...] Het voornaamste, om deze konstgreep te bekomen, is dat men acht geeve op wat hoogte men zyne eerste en kragtigste koleur maakt. Deze moet alleen de overhand hebben, en boven de anderen heerschen […]Het is dan het oog en het oordeel eigentlyk, welke men in deze zaak moet te hulp neemen, en daar mede raadpleegen [...]

[D'après DE LAIRESSE 1787, p. 332:] Il est facile de conclure, d’après les réflexions que nous venons de faire, que les tableaux où cette disposition des couleurs est observée doivent naturellement attirer & fixer les yeux [ndr : sens] […] Le meilleur moyen pour parvenir à ce secret de l’art, c’est de bien remarquer de quel degré est la principale & la plus vigoureuse couleur qu’on emploie, afin qu’elle domine sur toutes les autres […]C’est donc la vue, mais sur-tout le jugement qui doit nous conduire ici […].

term translated by JUDGEMENT
term translated by URTEIL

Conceptual field(s)

SPECTATEUR → jugement

Quotation

Zommige oordeelen, dat de Conterfeitsels van van Dyk by die van Titiaan maar waterverw gelyken, om reden dat die van Titiaan zo veel kracht in koleur, dag, en schaduwe hebben, dat die van den anderen daar niet by konnen haalen, ja een koleur, zeggen zy, welke op die wyze voor van Dyk onnavolgelyk is, en daar het zyne zich alles flets en krachteloos by vertoont: waarlyk, een belaghelyk en beschimpend oordeel. Doch dat van Dyk en Titiaan in koleur verschillen, dat staa ik hun toe; maar dat men in dit geval by de Italiaanen niet behoeft te loopen, om zulks te bewyzen, is ook zeker: want voor zo veel de krachtige Coloriet, indien het daar in bestond, belangt, zo zeg ik dat Rembrant voor Titiaan niet heeft te wyken. Maar wat is ‘t! de meeste menschen volgen gemeenlyk de dwaaze oordeelaars, welke geene dingen goed keuren, die niet op zyn Italiaansch geschilderd zyn, het zy Historien, Landschappen, of Pourtraiten.

[D'après DE LAIRESSE 1787, vol.2, p.146-147:] Il y en a qui pensent que les portraits de Van-Dyk ne paroissent que des gouaches quand on les met à côté de ceux du Titien ; à cause que les ouvrages de ce dernier sont d’un coloris & d’un clair-obscur si vigoureux, que ceux de Van-Dyk ne peuvent pas souffrir cette comparaison. Ils prétendent même que le coloris du Titien est d’une beauté inimitable, & rend celui de Van-Dyk foible & froid même : jugement qui ne paroît aussi ridicule qu’injurieux. Je conviens cependant qu’il y a une grande différence entre le coloris du Titien & celui de Van-Dyk ; mais je suis, en même tems, convaincu qu’il n’est pas nécessaire d’avoir recours aux Italiens pour trouver un bon coloris ; car si, par exemple, il ne s’agissoit seulement que de la vigueur, on pourroit citer Rembrand, qui ne le cède certainement pas dans cette partie au Titien. Mais on voit malheureusement que la plûpart du monde suit les idées de ces juges prévenus, qui n’approuvent que la manière des Italiens, tant dans l’histoire que le paysage & le portrait.

term translated by OPINION
term translated by URTEIL

Conceptual field(s)

SPECTATEUR → jugement