NABOOTSEN (v.)
TERM USED IN EARLY TRANSLATIONS
/FILTERS
LINKED QUOTATIONS
Quotation
21 Cryons maecktmen van verscheyden colueren, {Cryons hoemense maect.}
Die men wrijft met Lijm die half is verdorven,
Waer mede de ghedaenten der Natueren {Cryons zijn nut, om nae t’leven de verwen waer te nemen.}
Men nae bootsen can, jae alle figueren
Verwe gheven, t’zy jeuchdich, oft verstorven :
Hier mede can eere worden verworven,
Want is Teycken-const van Schilderen Vader,
Gheen dingh malcander can ghelijcken nader.
[D'après NOLDUS 2008, p.40-41:] 21 On fait des pastels de différentes couleurs {Comment on fait des pastels.} qu’on mélange à une Colle à moitié putréfiée. Avec cela, on peut imiter les formes de la Nature ; {Les pastels sont utiles pour rendre les couleurs d’après la vie.} Oui, donner aussi à toutes les figures des couleurs vives tout aussi bien que pâles. Ainsi l’on peut s’attirer des louanges car si l’Art du Dessin est le Père de la Peinture il n’y a pas deux choses qui se ressemblent plus.
Conceptual field(s)
Quotation
St Chrysostomus […] maeckt een wijdt-loopigh verhael der dinghen die de Schilder-konst plaght nae te boetsen; De schilders, seght hy {Homilia de Psal. 50.}, bestaen de Nature door hare Konst uyt te drucken, nae't vermenghen haere verwen, afmaelende allerley ghelijckenisse der sienelicker lichamen;
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] St Chrysostomus (…) constructs a verbose story of the things that the Art of Painting tends to imitate; The painters, he says {…}, consist in expressing Nature by her Art, after mixing her paints, reproducing all sorts of similitudees of visible bodies.
Conceptual field(s)
Quotation
Noch soo wordt de Schilder-Konst seer wel met de Poesye daer in vergheleken, dat soo wel d'eene als d'andere met een dapper vermaeckelicke beweginghe in onse herten insluypen, alwaer sy ons verslaegen ghemoedt door d'aenlockelickheydt van een aenghenaeme verwonderingh soo gheweldigh beroeren ende ontstellen, dat wy 't ghene naegeboetst is voor 't waere aennemen.
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] Similarly the Art of Painting compares very well with Poetry, as the one as well as the other sneaks into our hearts with a brave entertaining movement, where it moves and startles our defeated mind by the attraction of a pleasant astonishment in which we accept that which has been imitated for real.
Conceptual field(s)
Quotation
Even alsoo plaght het oock met de Copijen van d’allervolmaeckste Schilderijen toe te gaen; met sietse daghelicks van de nettigheyd haerer originelen afwijcken; Want ghelijck het swaer valt een waere ghelijckenisse nae het leven te treffen, seght den selvighen Plinius in een andere plaets {Lib. V. Epist.28.}, soo is het nabootseren van ’t naeghebootseerde noch veel moeyelicker.
[Suggested translation, Marije Osnabrugge:] The fate of the copies of the most perfect Paintings tend to be similar; one sees them daily diverging from the neatness of their originals; Because as it is difficult to make a true similitude after life, says the same Plinius in another location {…}, as such the imitation of the imitated is even harder
Somewhat contradicting earlier statements in this chapter, Junius states that is more difficult to produce a good copy (kopie), as it is hard to imitate (nabootsen) the imitation. Copies necessary lack the neatness (netheid) of the originals (origineel) that are painted after natuur (naar het leven). [MO]
Conceptual field(s)
ANGEL, Philips, Lof der Schilder-Konst, Leiden, Willem Christiaensz van der Boxe, 1642.
4 quotationsQuotation
Korts naer desen geestighe Apollodorus, is die uytmuntende Zeuxus ten voorschijn ghekomen, die onse Konst een grooten luyster heeft weten te geven, soo dat hy de Vogelen door sijn geschildert fruyt heeft weten uyt de lucht te lock, en door sijn natuerelijck nabootsen in de selve een begeerte verwect om te prouven, en daer toe vliegende sijnse bedrogen gheweest.
L’excellent Zeuxis apparut bientôt après cet ingénieux Apollodore et contribua à apporter davantage de gloire à notre art, étant parvenu à leurrer les oiseaux depuis leur ciel en peignant un fruit, son imitation de celui-ci étant si naturelle qu’elle réveilla chez les oiseaux un désir de le goûter. Ces derniers, plongeant pour ce faire en sa direction, furent ainsi trompés.
Conceptual field(s)
Quotation
Een [schilder, ndr.] die ghesonde kennisse heeft, by-al-dien hem een Stuck Schildery voor komt, het gheen hy oordeelt aerdich en onverbeterlick te sijn, ten aensien van hem selven, wetende dat hy 't in 't u niet bereycken en mach, sal hem wel wachten van dese slordige foute te begaen, die nu niet dan al te veel in swang en sijn: dat is, hy en sal int na-botsen van soodanigh werck niet meer dan sijn arbeyt daer toe doen, niet willende (alsser nu vele doen) met die huyck te Kercken gaen, datse door yet van haer eyghen Ordonnantie daer toe gedaen te hebben, het selve aen de lieden willen wijs maken, dat het teenemael haer Inventien sijn […]. Doch dit kan een ghesont verstant door het bequaem oordeel dat hy heeft, voor komen, wetende dat die eer-dievery nergens toe en streckt dan tot nadeel van de Konst.
[proposition de traduction, Léonard Pouy:] [ndr. Un peintre] doté d’un jugement sensé, face à un morceau de peinture qu’il juge être plaisant et imperfectible, sachant qu’il ne parviendra pas à l’égaler en le copiant, prendra soin de ne pas commettre une faute impropre qui est bien trop commune de nos jours. C’est à dire qu’il ne fera pas plus que son travail en copiant une telle peinture, ne souhaitant pas se couvrir pour aller à l’église [proverbe néerlandais, ndr.] (comme tant le font actuellement), en ajoutant de leur propre composition dans le but de tromper les gens en leur faisant croire qu’elles sont leurs propres inventions […]. Un peintre doté d’une compréhension sensée peut éviter ceci en exerçant son bon jugement, sachant que ce crime d’honneur ne sert rien d’autre que le détriment de l’art.
Conceptual field(s)
Quotation
Het welschicken van dagen en schaduwen by een, is een van de principaelste hooft-banden daer een goet Schilder mede verciert dient te zijn, om de wel-standigheyt die de selve onse Konst aen brenght: want de schaduwe by een ghevoeght zijnde op haer behoorlijcke plaets, gheven sulcken tooverachtighe kracht, en wonderbaerlijcke welstandt; dat veel dinghen, die nauwelijcx door gheen Penceelen met verwen zijn na te bootsen, seer eyghentlijck doen schijnen.
[proposition de traduction, Léonard Pouy:] Le bon arrangement des jours et des ombres est l’une des principales couronnes dont doit se parer un bon peintre, puisqu’il apporte à notre art sa bienséance. Car lorsque les ombres sont arrangées à leurs propres places les unes à côté des autres, elles possèdent un pouvoir tellement enchanteur et une convenance si merveilleuse, qu’elles font apparaître comme tout à fait vraies certaines choses qu’il est difficile d’imiter avec un pinceau et des couleurs.
Conceptual field(s)
Quotation
[…] gaen wy eens toe om te bewijsen dat het veel loffelicker is de Natuyre, dan andere Meesters handelinge te volgen; want, andere Meesters maniere na te bootsen, is hatelick; de Natuyre te volghen, is prijsselick. […] Maer hoe sullen wy dat volghen? Sullen wy het soo maecken dat yder een kan sien om dat het op sodanige maniere gemaect is, dat het van die, of die Meester zy? neen geensins: want soo lange als dat bespeurt werdt, en te kennen is soo doet de Meester daer noch al van 'tsijne te veel toe: maer soo hy het leven so weet te volgen datmen oordeelen kan dat het eygentlicke 'tleven na by komt, sonder nochtans de Meesters manieren daer in te konnen vinden die het ghemaect heeft; sulcken Geest komt Lof en Eere toe, ende sal boven andere gestelt werden: wech dan met andere Meesters handelinghe te volgen, (seer wel seyde Michaël Agnolo by dese gelegentheyt, die altijdt een ander achter-volght, en kan hem nimmermeer voor-by loopen, die geduerich van het hare daer toe brengen.
[proposition de traduction, Léonard Pouy:] […] nous allons démontrer qu’il est bien plus méritant de suivre la nature plutôt que la manière de faire d’autres maîtres, car imiter la manière d’un autre peintre est odieux, tandis que suivre la nature est louable. […] Mais comment la suivrons-nous ? La suivrons-nous de façon à ce que l’on puisse voir que c’est de telle ou telle manière que cela a été fait ou par tel ou tel maître? Non, assurément, car si cela peut-être visible et reconnu, alors ce maître aura mis trop de lui même dans son travail. Mais s’il fait en sorte d’imiter la vie de telle façon que les gens jugent que cela approche la vie avec naturel sans pouvoir y détecter la manière du maître qu’il l’a fait, un tel esprit mérite louanges et honneurs, et sera considéré comme supérieur aux autres. Aussi faut il cesser de suivre la manière des autres maîtres (à propos de quoi Michel-Ange déclara très justement : « Celui qui en suit toujours un autre ne le surpassera jamais »), qui apportent toujours quelque chose de leur invention.
Conceptual field(s)
Quotation
Gelijck Horatius oock getuyght dat de Schilders ende Poëten van outher de vryheydt hebben gehadt, van alles te derven bestaen.
Sy is een tweede natuer, om datse leert alle de welige en volmaeckte wercken der Geschapene en geduerigh voort-brengende natuer, door een middel van Af-teykenen, na te Bootsen, en dat op soodanigen wijse, dat de ooghen der beschouwers daer door verleyt, ende de handen, als tot yets natuerlijck te willen gevoelen, konnen verleyt worden.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Just like Horace attests that the Painters and Poets have always had the freedom to consist in everything. She is a second nature, because she teaches to imitate all abundant and perfect works of the Created and continually producing nature, by means of drawing after, and in such a way, that the eyes of the beholders are seduced by it, and the hands, as if wanting to touch something naturally, can be tempted.
Horace is not mentioned in the English translation. [MO]
Conceptual field(s)
Quotation
Nu komen wy tot de dingen die in het Teyckenen na ’t leven te observeren zijn. {’t Leven is overvloedigh.} ’t Is kennelijck dat het Leven, en de Natuere overvloedigh en in allen volmaeckt is, en dienvolgende soo is haer geringhste Heerlijcker om na te volgen dan des besten Meesters Hant-werck; gelijck den Ouden vermaerden Schilder Eupompus, dat eens voor een Lesse gaf aen sijne Descipulen, die nu machtigh waren, om alleen sonder hulp van Bies-bossen te swemmen; dat ons nu hier een spoor moet geven, om soo ras alsmen de maniere van andere haer Konstigen Arbeydt na te Bootsen hebben bekomen, neffens dat, tot het natuerlijck leven selfs te gaen; als zijnde het noodighste van allen. {Opweckingh en nuttigheyt van het leven te volgen.} Hier to isset dat de Leergierige Discipulen malkander gaende moeten maecken, tijdt en gelegentheydt van een bequame plaetse uytkiesen, ende met eenige Borsten een Collegie maken, om een dach ofte twee, ten minsten een ter Weecke na het levendt naeckt te Teyckenen. Want dit een nuttigh en loffelijck ghebruyck heeft, en seer voordeeligh is tot bevorderinge der study; {Collegie verkiesen en tot wat eynde.} het sy dan dat sy dat doen onder het opsicht en onderwijs van een goet Meester, ofte in Collegie onder haer acht of thienen, niet uyt in-sicht van malkanderen door dese by een komste te verleyden, ofte om te rallieren, en den kostelijcken tijdt door te brengen met elkanders Teyckeninghen te beschimpen, maer om d’een den anderen stil en heusselijck op te wecken, en met een neerstigh Exempel voor te gaen; malkanders fouten na de kennis diemen heeft, onder verbeteringh van eens anders Oordeel, beleefdelijck aen te wijsen.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Now we arrive at those things that need to be observed in Drawing after the life. {The Life is abundant.} It is clear that the Life and Nature are abundant and perfect in everything, and therefore the lesser parts of it are more delightful to imitate than the craft work of the best Masters; like the Ancient renowned Painter Eupompus provided this once as Lesson for his disciples, as soon as they were capable to swim without the help of aid [ndr.: literally floaties that help poor swimmers to stay afloat]; which should give us an indication to, as soon as we have obtained the way to imitate the Artful Work of others, to proceed to the natural life itself as well; as it is the most necessary of all. {Stimulus and necessity to follow the life.} Here the curious disciples should encourage each other, choosing the time and occasion of an adequate location, and start a College with some fellows to draw after the living nude, once every other day, at least once a Week. Because this is a useful and praiseworthy custom, and very beneficial for the progress of study; {Choosing a College and for what reason.} they either do this under the supervision of a good Master, or in a College with eight or ten of them, not with the purpose to seduce each other with this gathering, or to cause disturbance and spend the precious time taunting each other, but to quietly and truly stimulate the others and to show a diligent example; to politely point out each other’s faults, with the knowledge that one has, by improving through each other’s judgement.
Conceptual field(s)
Quotation
Van de Schoonheyd en Bevalligheyd der Mensch-beelden, en waar in die bestaat.
Het sal buyten alle twijffel aan de Schilderkonst ten hoogsten voordeeligh zijn, altijt de meeste Schoonheyd en volmaaktheyd der dingen die verbeeld werden, te bevorderen: Want gelijk ons de geschape dingen best behagen, welke schoon en volkomen zijn, soo blijft ‘er geen reden over, waarom de nageboodste dingen niet de selve bevalligheyd aan het oogh van den Beschouwer souden voortbrengen. En alhoewelmen in de Tafereelen veel dingen schoon kan noemen, welke in ’t natuurlijk Leven leelijk en verfoeyelijk, ja mismaakt zijn, soo moetmen sulx alleen aan de verstandige en uytvoerige navolgingh van de veel vermogende Schilderkonst opdragen, en die ook veel eer fray en konstig dan Schoon noemen.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Of the Beauty and Gracefulness of Human figures, and of what it consists. Without any doubt it is most beneficial to the Art of Painting, to always advance the highest Beauty and perfection of the things that are depicted: Because like those created things please us most, which are beautiful and perfect, as such there is no reason left, why the imitated things should not offer the same gracefulness to the eye of the Spectator. And although one can call many things beautiful in the Paintings, that are ugly and abominable in the natural Life, yes deformed, as such one should only entrust this to the wise and elaborate imitation of the very powerful Art of Painting, and also rather call it fine and artful than beautiful.
Conceptual field(s)
Quotation
Van de Actien en Werkelijke besigheden der Beelden, en hoemen die volgens den aard der Voor-vallen, onder d’uytdrukking van allerhande Passien en Ziel-togten vertoonen zal.
Seker vermaard Schilder plagt van de Beelden die haar behoorlijke Actien en Passien tot het voornemen van den Schilder, noch den inhoud der Historie niet wel uyt en drukten, te seggen, datse tweemaal gedoodverwd waren. {Omdat de Konst-beelden de beweging derven, moetmense door de Actien en stelling sulx doen aannemen.} Seker nadien het alle Konstenaars bekend is, dat de na-gebootste Werken, de ware en Levende beroerlijkheyd uyt haar eygen aard en Natuur derven, soo vald het niet swaar te oordeelen, datter in de Schilder-Konst een bysondere vlijd moet aangewend werden, om beneffens de goede en vaste Teykenkundige Trek en schoone Proportie, ook de Actien en Hertstogten (dat is de bedrijvens kragt) door praktijk in de Beelden aan te wijsen; en alsoo te verbeteren ’t geen sy van Natuure missen. Want dat is de Ziel van de Schilder-Konst: En die Meesters welke daar in bysonder hebben uytgemunt, hebben ook altijd de hoogste Rang gehad.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Of the Actions and True movements of the Figures, and how one may show them according to the nature of the Events, while expressing all sorts of Passions and Emotions. A certain famous Painter was used to saying that those Figures that do not express their proper Actions and Passions to the intention of the Painter, nor the content of the History, are primed twice. {Because the Art-figures lack movement, one should make them obtain such through the Actions and posture.} Especially since it is known to all Artists, that the imitated Works, lack the true and Lively movement from their own character and Nature, as such it is not hard to understand that one should apply extra diligence in the Art of Painting, to also illustrate the Actions and Passions (that is the activity), besides the good and steady Draught and beautiful Proportion, in the Figures through practice; and as such improve that which they naturally lack. Because this is the Soul of the Art of Painting: And those Masters who excelled especially in this, also had the highest Rank.
Conceptual field(s)
Quotation
Korton heeft zich niet binnende paalen van Matigheid gehouden, maar zonder onderscheid, de ruimten der ploojen ingevoerd; want de rokken of eerste onderkleêren (hebbende meer vryheid, en by gevolg haar eerste hoedanigheid, het zelve niet zo onderworpen zynde als de geslooten deelen) kunnen onmogelyk vol plojen wezen. Echter gebeurd het veeltyds dat eenige konstenaars, (van wat studie het ook mogen zyn,) wanneer zy in een ander iets zien dat hen behaagt, niet alleen het zelve zullen zoeken naar te bootsen; maar gemeenlyk tot buytenspoorigheid en overtolligheid vervallen: By voorbeeld, een naakt Schilder die de kloekheid van Karats wil opvolgen, zal meest, al zyn beelden ’t zy die oud of jong zyn, als een Herkules verbeelden, hakkende hier en daar stukken uit als of ’t een rotssteen was.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Pietro da Cortona did not stay within the limits of moderation, but filled the spaces of folds without distinction; because the skirt or first undergarments (having more freedom and thus their first appearance, not as suppressed as the closed parts) can impossibly be full of folds. However it happens often that some artists, (of whichever study they may be) when they see something in another that pleases them, will not only attempt to imitate it; but commonly fall into excessiveness and redundancy: For example, a painter of the nude who wants to follow the prowess of Carracci, will often depict all his figures whether old or young as a Hercules, cutting out pieces here and there as if it were a rock.
Conceptual field(s)
Quotation
Ja men ziet haar [NDR : Moderne Schilders] het zelve noch veel leelyker nabootsen, dan de natuur dat voortbrengt: want hoe wanschikkelyker tronien Bamboots, Ostade, Brouwer, Molenaar […]
[D'après DE LAIRESSE 1787, p. 288:] Plusieurs peintres même, loin de rendre la nature telle qu’elle pourroit l’être, pour approcher de la perfection idéale, cherchent, au contraire, à la dégrader ainsi que l’ont fait le Bamboche, Ostade, Brouwer, Molenaar […]
Conceptual field(s)
Quotation
Het is wel waar, men kan het leeven naarbootsen, een goude of zilvere pot, een ketel, schotel, of ander glinsterend huisraad, zo fraay als het leeven zelf: maar men kan zich geweldig misgrypen in het gebruik derzelve in onze Ordinantien, voor iemand die niet naauwkeurig op de beweeging der glanssen let, welke zo uitermaaten veranderlyk zyn dat het ongelooffelyk is: alle welke dingen echter zeer gemakkelyk zyn te begrypen voor iemand die de perspectief verstaat, en zich zomtydts daar in oeffent.
[D'après DE LAIRESSE 1787, p. 397:] Il est vrai qu’on peut parvenir, avec du tems & du travail à imiter, d’une manière parfaite un grand nombre d’objets, comme entr’autres les ustensiles de toutes les espèces de métaux ; mais on peut, malgré cela, se tromper singulièrement dans l’emploi de ces objets dans une composition, quand on ne connoît pas parfaitement la variété des accidens de lumière, variété dont il est, pour ainsi dire, impossible de former une idée sans la connaissance de la perspective qui en rend l’étude facile.
Conceptual field(s)
Quotation
DEwyl wy genoodzaakt zyn de wonderen der Natuure niet alleenlyk na de maate des menschelyken vernufts te beschouwen, maar ook de gelykenisse derzelve wonderen, die de waereld in haaren schoot vervat, na 't leeven op het allernaauwkeurigste af te maalen; zo zullen wy tegenwoordig tot de opmerkingen van het allerschoonste der dingen treeden [… Is 'er wel iets ter waereld dat men met penceel en verw niet kan nabootsen, 't zy hitte, koude, dag en nacht, aarde, lucht, water, vuur, wind, donderslag […] ja zelfs onzichtbaare dingen, gelyk de klank van een bazuin of hoorn? enz.
[D'après DE LAIRESSE 1787, p. 448-450:] Comme le peintre est non-seulement obligé de connoître les merveilles de la nature ; mais qu’il doit encore pouvoir représenter, avec la plus grande vérité possible tous les objets, il est nécessaire que nous fassions quelques réflexions sur la plus belle production inanimée […]il n’y a rien au monde qu’on ne puisse rendre [NDR : imiter avec un pinceau et la peinture] sur la toile : le jour, la nuit, le froid, la chaleur, la terre, le ciel ou l’air, l’eau, le feu, le vent la foudre […] & même les choses invisibles, tels que le son d’une trompette […]
Conceptual field(s)
Quotation
Niemand moet twyffelen of de Graveerkunde is een deftige en lofwaardige konst, zo wel ten opzichte van de Schilderkonst, als de Schilderkonst ten opzichte van de natuur: want gelyk de laatste de natuur tot modél of voorwerp heeft, die zy met het penceel trouwelyk nabootst, zo bootst de Graveerkunde desgelyks de Schilderkonst met de naald of het graveeryzer zodanig na, dat'er niets aan ontbreekt dan alleen de koleur, welke echter noch, des noodts zynde, daar by gevoegd kan worden. De Schilderkonst bestaat in een zuivere, nette, en welgevolgde tekening, proportie, dag en schaduwe: de Graveerkunde is voornaamentlyk mede daar op gegrondvest. De Schilderkonst maakt een onderscheid tusschen het gemeen licht en het zonnelicht: de Graveerkunde van gelyken, of kan het doen. In't kort, daar is niets dat den een met de penceel verricht, of den ander kan het met de naald of het yzer mede uitdrukkken, zo wel allerhande stoffen, wol, zyde, zatyn, linnen, glas, water, goud, hout, steen &c.
[D'apres DE LAIRESSE 1738, p. 630:] The Art of Engraving is questionless noble and praise-worthy ; because it respects Painting, as Painting does Nature : For as the latter has Nature for it’s Model or Object, which it faithfully imitates with the Pencil ; so Engraving likewise copies Painting, either with the Needle or Graver, in such Manner as only to stand in Need of Colours ; which, when required, may be added to it. Painting consists in a neat and good Outline [ndr: drawing], Proportion, Light and Shade : And these are also the Foundations of Engraving. Painting distinguishes between common Light and Sunshin : Engraving does, or can do, the same. In fine, whatever the one performs with the Pencil, the other can express with the Needle or Graver, and as neatly, wheather Stuffs of all Kings, Wool, Silk, Sattin, Linnen, Glass, Water, Gold, Wood, Stone &c.