KUNSTIG (adj.)
FILTERS
LINKED QUOTATIONS
Quotation
{Vereisch in ’t gemeen.} Dewijle een schilder de nature vereeuwigen wil, en graag met zijn konstige werken zijne naam; zoo is vooral van nooden, dat hy Panneel en doek zoodanig bereide, dat hy zijn oogmerk bereike en de betaalder van de konst niet te klagen heeft: ’t welk met reden niet geschieden kan; als men op duirsaame tafereelen, duirsame Verwen konstig na de nature schildert.
[translation: BEURS, en préparation, transl. Myra Scholz:] {General requirement} Since a painter wants to immortalize nature, and by means of his artworks his name as well, it is most important that he prepare the panel and canvas in such a way that he achieves his aim, and that the person who pays for the art has no complaints—and he will have no reason for such if one skillfully paints true to nature on durable painting surfaces with durable colors.
Conceptual field(s)
Quotation
Maer gelijck het wel geraetsaem, ja oock seer noodigh is, datmen inden beginne van sijne Studien andere Brave Meesters navolgt, en tracht in dat gene, in welcke sy gedwaelt hebben, haer te overtreffen, soo moet geweten worden datmen daer ontrent niet alleen yver ende neerstigheyt moet aenwenden, maer oock voor al sich seer wijslijck dragen: {Watter in ’t volgen van andere Meesters moet waergenomen worden.} Want het geleerdelijck navolgen van een groot Meester vereyst vry wat anders, als het simpel Na-Copieeren, dat voor de Jongelingen wel een bequaem middel is, om voor eerst de Pinceel te leeren handelen, de Verwen ende Colorijten te leeren vinden, ende soo voorts: Maer in het Meesterlijck studeeren, ende navolgen daer moet alleen het oordeel sich ontrent de Deughden vande alderbeste dingen oeffenen: ende dat met een sorghvuldige Naerstigheyt, om alles uyt te vorssen, ’t geen daer vanden rechten aert der Konsten in is. Want inde beste Tafereelen, sitten de Deughden somtijts soo diepe verborgen, ende soo konstelijck door het geheele Werck ingewickelt, ende door-vlochten, dat den alderscherpsinnighsten Meester de selve niet als na een lange opmerckingh en bestaet te vatten. Soo dat van een onkundige dickwils de fauten die daer noch in gebleven zijn, best van alles worden opgevolght en ingezogen; {Onkundige volgen de fauten in ’t Copieeren best na.} daerom datmen met een verstandigh en rechtsinnigh oordeel soodanige dingen bestuderen sal, ende en etent niet al voor Suycker op wat van dese of gene groote Meesters voortkomt, invoegen men de gebreecken soo wel als de volmaecktheden tot een wet van navolgingh komt te stellen, even offe uyt respect van hare Meesterschap niet en hadden konnen dwalen: Maer dan kan het navolgen eerst prijswaerdigh en voordeeligh zijn, soo wanneer sy de volle kracht der Konst inde voornaemste dingen heeft getroffen.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Yet as it is advisable, yes also very necessary, that one imitates other Good Masters in the beginning of his Studies, and attempts to surpass them where they have strayed, as such it should be known that one should not only apply ardor and diligence, but also behave themselves very wisely: {What should be observed in following other Masters.} Because it demands something different to intelligently imitate a great Master, than simply Copying After, which is an adequate means for young ones, to learn to treat the brush for the first time, to learn to find the colors and colorations et cetera: But in studying masterfully, and imitating, there only the judgement regarding the Virtues of the very best things should be practiced: and with a careful diligence, to find out everything, which is in it about the true nature of the Arts. Because the Virtues are often soo deeply hidden in the best Paintings, and are so artfully folded and braided into the whole work, that the most perceptive Master cannot assume to understand it but after a long observation. Such that the mistakes that remain in it are often followed the best and taken in by an incapable [artist]; {Incapable artists imitate the mistakes the best in Copying.} which is why with a wise and frank judgement one should study such things and not take at face value [ndr: literally: eat like sugar] everything that comes from this or another great Master, as such one may take the flaws as well as the perfections for a law to imitate, as if out of respect for their Mastery they could not stray: But the imitation will first become praiseworthy and useful, when she has captured the full power of Art in the principal things.
Conceptual field(s)
Quotation
L. Mummius toonde in desen wel te rechte sijn onnooselheyt, soo wanneer hy Corinten ingenomen hadde, ende meest alle de Schilderyen ende Pronck-beelden na Roomen liet brengen, belastende de Schippers ende Overste dat hy aldien sy eenige van die quamen te verliesen of te breecken, dat sy daer voor wederom nieuwe soude moeten maecken. {Groote hebben somtijts kleyne kennis van de Konsten.} {Exempelen daer van.} Gewisselijck heeft dese gemeent dat het maer met hermaecken genoegh was, ende dat alle Meesters elkanderen in Konst ghelijck waeren. Even soo wiert seecker aensienlijck Duytser (die te Roomen een deftige Schilderye van een oude Tronye sagh) gevraeght wat hy soodanigen Stuck wel soude Extimeeren? Waer op hy uyt goeder meeninge antwoorden, al was die Vent levendigh, soo wilde ick hem te geefts niet hebben. Sich inbeeldende dat een Oude gerimpelde Tronye, geen Konstige Schilderye konde wesen.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Lucius Mummius showed his ignorance in this regard, as when he had conquered Corinth, and had almost all Paintings and Statues be brought to Rome, making the Captains and Commandor responsible that if they happened to lose any of them or break them, that they would have to make new ones for them. {The Great sometimes have little knowledge about the Arts.} {Examples of this.} Certainly he thought that it would suffice just to make them again, and that all Masters were equal to each other in the Art. Similarly a certain German (who saw a remarkable Painting of an old Face in Rome) was asked how he would Estimate such a Piece? To which he answered out of his good opinion, even if that guy were alive, I would not want to get him for free. Believing that an Old wrinkled Face, could not be an Artful Painting.
Conceptual field(s)
Quotation
Van de Schoonheyd en Bevalligheyd der Mensch-beelden, en waar in die bestaat.
Het sal buyten alle twijffel aan de Schilderkonst ten hoogsten voordeeligh zijn, altijt de meeste Schoonheyd en volmaaktheyd der dingen die verbeeld werden, te bevorderen: Want gelijk ons de geschape dingen best behagen, welke schoon en volkomen zijn, soo blijft ‘er geen reden over, waarom de nageboodste dingen niet de selve bevalligheyd aan het oogh van den Beschouwer souden voortbrengen. En alhoewelmen in de Tafereelen veel dingen schoon kan noemen, welke in ’t natuurlijk Leven leelijk en verfoeyelijk, ja mismaakt zijn, soo moetmen sulx alleen aan de verstandige en uytvoerige navolgingh van de veel vermogende Schilderkonst opdragen, en die ook veel eer fray en konstig dan Schoon noemen.
[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Of the Beauty and Gracefulness of Human figures, and of what it consists. Without any doubt it is most beneficial to the Art of Painting, to always advance the highest Beauty and perfection of the things that are depicted: Because like those created things please us most, which are beautiful and perfect, as such there is no reason left, why the imitated things should not offer the same gracefulness to the eye of the Spectator. And although one can call many things beautiful in the Paintings, that are ugly and abominable in the natural Life, yes deformed, as such one should only entrust this to the wise and elaborate imitation of the very powerful Art of Painting, and also rather call it fine and artful than beautiful.
Conceptual field(s)
Quotation
Wie nu het gezegde wel overweegd, moet met my toestaan, dat de deftigheid en welgemanierdheid twee uitneemende zaaken zyn, aan welke zo veel gelegen is, dat wanneer het in een schildery ontbreekt, men het zelve niet voor goed kan keuren: ja ik oordeel het de ziel van een konstig schildery te zyn. Het is met de schoone pronkzieraaden niet te doen, maar als een deftige en eedele ziel in een welgesteld lichchaam werkt, zyn alle die dingen [NDR : pronkzieraaden] onnut om de waare deftigheid uit te drukken; wanneer men met verstand, dan het zelve noch oppronkt, zo krygt het wel een grooter luyster, maar niet het wezen der zaak aangebragt, ook maakt zulks geen der hertstochten in de wezens. Rafaël, Poussyn, Dominiquin, noch Barotius, hebben daar niet van gehouden, en echter door hunne eenvoudigheid, de ongemeene deftigheid en grootsheid in hunne beelden vertoond.
[D'après DE LAIRESSE 1787, p. 127:] On conviendra donc avec moi, je pense, que la décence & la convenance sont deux qualités essentielles dans un tableau ; qu’elles en font même, pour ainsi dire, l’ame, & que sans elles aucun ouvrage ne peut être parfait. Il ne s’agit point de riches ornemens lorsqu’il faut exprimer la grandeur & la noblesse d’ame dans un beau corps ; quoique les accessoires servent, à la vérité, à donner plus de lustre à la chose, quand ils sont employés avec esprit ; sans qu’ils contribuent néanmoins au fond du sujet, ou à faire connoître les passions qui agitent les figures. Ni Raphaël, ni le Poussin, ni le Dominicain, ni le Baroche n’ont point fait usage de ces accessoires & ce n’est que par une noble simplicité, & en observant les convenances, qu’ils sont parvenus à cette grandiosité [NDR et dignité/noblesse] qu’on remarque dans toutes leurs productions.
Conceptual field(s)
Quotation
Hunne vermenigvuldiging maakt de grootste bevalligheid, zo wel in de natuur als schildery, maar voornaamentlyk zo in het laatste dezelve door een konstige hand geschikt worden. Dan is 'er niets dat de zinnen meêr bevreedigt en betoovert, als der zelver overeenstemming en verschillendheid.
[D'après DE LAIRESSE 1787, p.324:] C’est la variété des couleurs qui fait la plus grande beauté, tant des productions de la nature que de celles de l’art ; sur-tout lorsque la disposition en est faite par une main habile dans un tableau. Rien n’attache plus la vue [NDR : les sens] & ne charme davantage l’esprit que leur accord & même leur contraste bien raisonné ; car il n’y a, sans doute, rien qui produise un effet plus magique […]
Conceptual field(s)
Quotation
DE verscheidene lichten in een Stuk oordeelen zommige dat onmogelyk wel konnen staan: want, zeggen zy, indien het goed was, zo zouden Raphaël, Carats, Titiaan, Poussyn, en andere braave Meesters meer die manier wel voor goed gekeurd, en niet verworpen hebben. Ja de Fransche Academisten, voegen zy'er by, die tot zulk een hoogen top gereezen zyn, besluiten eenpaariglyk, dat men niet als een eenig licht in 't algemeen zal gebruiken; verwerpende een Schildery dat meer als een licht vertoond. By gevolg oordeelen zy, dat de gezegde lichten maar een vinding zyn van Hollandsche Meesters, die het Antiek niet verstaan, welke maar alleen de natuurlykheid beoogen, om de onkundigen aan te lokken. Waar op ik zeg, dat, hoewel Raphaël, Poussyn, en andere groote Konstenaars het zelve in hunne Werken niet getoond, maar zich enkelyk aan een algemeen licht gehouden hebben, zulks niet en spruit uit een verachting of verwerping van het zelve, als of het tegen de natuur en konst zoude stryden; maar alleen dat zy 'er toen noch niet om gedagt, of 'er van geweeten hebben: alzo de Konst toenmaals in die deelen haare volmaaktheid noch niet had bereikt of verkreegen. Niet dat ik zeg, dat zulk een Stuk met verscheidene lichten beter is, als met een alleen 't geen natuurlyk is verbeeld; maar wel dat, als het zo te pas komt en konstig uitgewerkt is, het een schildery een veranderlyke welstand byzet [...]Met deze voorbeelden meen ik genoegsaam verklaard te hebben de natuur en werking van verscheidene lichten; als mede hoe voordeelig de kennis daar van is, zo wel in zon-als gemeen licht, ten opzichte van de veranderlykheid, zo wel in Landschappen als in andere verkiezingen; daar en boven de overvloedige middelen, die daar uit voortkomen, tot verrykinge onzer Ordinantien, en boven de gemeene trant.
[D'après DE LAIRESSE 1787, p. 441-445:] Il y en a qui pensent que plusieurs différentes espèces de lumière doivent faire un mauvais effet, quand elles se trouvent ensemble dans un tableau ; car, disent-ils, si cela n’étoit pas, Raphaël, le Carrache, le Titien, le Poussin, & d’autres grands maîtres, en auroient fait usage dans leurs productions. Les peintres François même, ajoutent-ils, qui sont parvenus à un si haut dégré de perfection, sont unanimement d’avis qu’il ne faut employer qu’une seule lumière générale dans un tableau, & rejetent ceux où il y en a davantage ; d’où ils concluent que ces doubles lumières sont une invention des peintres Hollandois, qui ne connoissent pas l’antique, & qui ne font qu’imiter servilement la nature, pour mieux plaire aux ignorans. A quoi je réponds, que quoiqu’il soit vrai que Raphaël, le Poussin, & d’autres grands maîtres, n’aient pas introduit ces doubles lumières dans leurs ouvrages, & se soient contentés d’un jour général, il ne faut pas l’attribuer à leur mépris pour cette méthode, comme si elle étoit contraire à la nature & à la vérité [ndr : art]; mais seulement parce qu’ils l’ignoroient encore, & qu’elle ne leur est pas entrée dans l’esprit ; car l’art n’étoit pas encore parvenu de leur tems, à ce dégré de perfection dans cette partie, auquel on l’a porté depuis. Je ne prétends pas néanmoins qu’un tableau où l’on a employé différentes lumières, soit meilleur que celui où il ne règne qu’un jour général bien rendu ; mais je veux seulement faire entendre que différentes lumières ménagées avec intelligence [ndr : avec art], peuvent contribuer à donner une élégante diversité [ndr: litt. convenance changeante] à une production de crois que ces exemples suffisent pour faire comprendre la nature & l’effet de différentes lumières, & combien la connoissance en est nécessaire aux artistes, soit, pour l’emploi de la lumière du soleil, ou pour celle du jour ordinaire, tant dans les paysages que dans toutes les autres espèces de compositions.
CARRACCI, Annibale
École française
École néerlandaise
POUSSIN, Nicolas
RAFFAELLO (Raffaello Sanzio)
TIZIANO (Tiziano Vecellio)
Conceptual field(s)
Quotation
De Schikking is een konstige samenstelling van ongelykformige voorwerpen, welke, schoon ze by een gezogt zyn, niettemin met de natuur niet strydig, noch ook onmogelyk schynen.
[D'après DE LAIRESSE 1738, p. 267:] The Disposition is an artful bringing together of irregular Objects ; which nevertheless seem not to be against Nature, or impossible.
Conceptual field(s)
Quotation
[…] dewyl het zommige Schilders (wegens de regelen der Konst in 't beschilderen van zaalen, kamers, en andere vertrekken) dikwils voorkomt verscheidene werken daar van te zien; daar zy nochtans, wanneerze een kamer zullen onder handen neemen, niet konnen besluiten noch verkiezen wat het beste zal staan en 't voordeeligste voor hen weezen. Als zy dan iets in 't werk stellen, doen zich daar omtrent zo veele zwaarigheden op, en hunne gevoelens zyn zo veelderley, dat zy in twyffel staan wat te kiezen uit deze drie volgende zaaken, schildery, of schildery tapytsgewyze, of de natuur zelfs te verbeelden […] De derde soort, wegens 't verbeelden der natuur, is zekerlyk de beste: want wat kan'er aan ontbreeken, als het natuurlyk, konstig, en tot de plaats eigen is.
[D'après DE LAIRESSE 1738, p. 290:] […] since some Painters often happen to see different Management with respect to the Rules [ndr : of Art] for painting Halls, Parlours, &c., and therefore cannot resolve on what is most suitable and advantageous for those Apartments ; and when they are to perform something therein, so many Difficulties arise, and their Opinions somuch vary, that they are at a stand whether they shall represent a Picture, or, a Painting in the Manner of Tapestry, or, Nature itself […] The third Sort, viz. to represent Nature, is certainly the best : For, what can be wanting, when the Work is natural, artful and proper to the Place ?
Conceptual field(s)
Quotation
30 Ghelijck als dertel Nimphe Vrouw persoonen,
Danssende, springhende som van der eerden {Van aerdige actien, in dansen, springen, ende dierghelijcke.}
Met beyde beenen, ander op de toonen,
Dit wel te treffen mach ons werck verschoonen :
En soo wy eenich Exempel begheerden,
Canachus hier voortijts constich in weerden,
Was (alsoo ons Plinius is ontknoper)
Een Statuarius in steen en coper.
31 Eenen Hert, het zy coperen oft steenen, {Exempel van eenen coperen Hert.}
Had hy ghedaen, tot een wonder verwecken,
Staende soo constich en los op de beenen,
Datmen onder al de vier voeten eenen
Draet schier door henen hadde moghen trecken,
Van achter scheen hy hem licht op te strecken
Op zijn teenen, tot eenen sprongh met lusten,
Van vooren scheen hy op zijn hielen rusten.
32 In werckende bootsen salmen met scherpen
Natuer opmercken, de leden doen slaven,
T’zy handen, vinghers, op Luyten oft Herpen,
Spelen, schieten, oft met eenich dingh werpen,
Houwen, slepen, draghen, spitten oft graven:
Dat oock alle de leden mede draven, {De leden eens Beeldts te doen wercken, in spelen, schieten, werpen, oft anders, nae der Const.}
Aen loopende bootsen, voorts met een roeren,
All’ actien constelijcken uyt voeren.
[D'après NOLDUS 2008, p. 56-57:] 30 par exemple, quand des Nymphes folâtres dansent, {Des mouvements élégants de danses, de sauts, etc.} en sautant parfois dans l’air avec leurs deux jambes, parfois en se tenant sur les orteils. Bien représenter cela peut embellir notre travail. Si nous souhaitions un Exemple, Canachus était autrefois très habile dans ce domaine. Il était (comme Pline nous le révèle) Statuaire en pierre comme en bronze. 31 Il fit un Cerf en bronze ou en marbre {Exemple d’un Cerf en bronze.} qui était merveilleusement beau. Il se tenait si bien et si légèrement sur ses pattes qu’on aurait presque pu faire passer un fil sous ses quatre pieds. Derrière, il semblait se dresser, à l’aise, sur ses orteils pour s’élancer avec plaisir, devant, il semblait s’appuyer sur ses talons. 32 Dans des figures actives, on fera attention, en observant bien la nature, à la façon dont les membres s’agitent ; {Représenter les membres d’une Figure en train de jouer, tirer, jeter, et cetera. selon les règles de l’art.} quand les mains ou les doigts jouent sur des Luths ou des Harpes tirent ou lancent quelque objet coupent, traînent, portent, bêchent ou creusent ; comment tous les membres participent à la course dans une Figure en marche. On pensera aussi à faire avec art les mouvements de toutes les postures actives.
Conceptual field(s)
Quotation
8 Beschildert eerst ws sins imaginacy
Met gheestighe byvoeghelijcke stucken,
Om u materie met schoone gracy {Alles gracelijck uyt te beelden.}
(Als goed’ Oratoren doen hun oracy)
Heerlijck, constich, en bequaem uyt te drucken,
En op dat u te beter mach ghelucken,
Meucht ghy daer van eenighe schetsen maken, {Eerst ontwerpselen maken.}
Iae vry soo veel, tot dat het mach gheraken.
[D'après NOLDUS 2008, p. 63:] 8 Commencez d’abord à peindre dans votre imagination des éléments accessoires, pleins d’esprit, pour bien exprimer votre matière, avec grâce et beauté (comme le font les Orateurs dans leurs discours) avec splendeur, Art et habileté. {Tout exprimer avec grâce.} Pour mieux y arriver, faites quelques esquisses assez pour que cela réussisse. {Faire d’abord des esquisses}